YENİDÜZEN

Kıbrıslı liderler, federal Kıbrıs hedefiyle adada barış sürecini görüşmek üzere 9.5 ay sonra pazartesi akşamı yeniden bir araya geliyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres öncülüğündeki sürecin kesintiye uğraması ile birlikte liderler yeniden buluşacak.
Kıbrıslı Rum kider Anastasiadis'in Şubat 2018'de seçimi kazanması ve ikinci dönemine başlamasının ardından bu görüşme ilk olacak.

19.00’DA ARA BÖLGEDE

İki liderin buluşması 16 Nisan pazartesi saat 19.00’da ara bölgede, BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi ve BM Barış Gücü Misyon Şefi Elizabeth Spehar’ın resmi ikametgahında yer alacak. 

AKINCI: DURUM TESPİTİ

Kıbrıslı Türk lider Mustafa Akıncı, bu buluşmanın bir “müzakere” değil “durum tespiti” olacağını vurgulamıştı. Akıncı’nın özellikle “yeni bir yol ayırımındayız” sözleri, federal Kıbrıs’ı hedefleyen kesimlerden eleştiri almıştı.
Liderle en son BM parametreleri ve 11 Şubat 2014 mutabakatını esas alarak önce Mont Pelerin ardından da Crans Montana Zirvesi’nde Kıbrıs barışı için görüşmüştü.

Ve Guterres çerçevesi

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’in 30 Haziran 2017’de Crans Montana’da taraflara sunduğu çerçeve siyasi eşitlik, mülkiyet, toprak, güvenlik ve garantiler, ve eşdeğer muamele konularının çözümüne ışık tutan çok net ve çok önemli bir belge olarak ön plana çıktı.
Ancak, taraflar açısından en hassas ve dolayısıyla da en son aşamadaki büyük al-ver’e bırakılan zor konuların çözüm çerçevesini çizen belgeye, Crans Montana’daki akşam yemeği masasında terkedildiğinden beri sahip çıkılmadı.
Kıbrıs Rum tarafı Guterres çerçevesini kabul ettiğini dile getiriyor olsa da, “önce iç konuları kendi aramızda çözelim, sonra BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ile güvenlik konferansını hazırlayalım” gibi çerçeve ile taban tabana zıt taleplerde bulunurken, Kıbrıs Türk tarafı çerçevenin adını da gündeme getirmedi.

Neler vardı? 

Guterres çerçevesi, 2:1 oranı ile dönüşümlü başkanlığı, karar alma süreçlerinde Kıbrıslı Türklerin bir olumlu oyunun aranacağı etkin katılımı, önemli konularda tıkanıklıkların aşılması mekanizmasını, toprak düzenlemelerine tabi olmayan yerlerde şu anki kullanıcıya, toprak düzenlemelerine tabi olan bölgelerde mülkünden edilmiş sahiplere öncelik veren bir mülkiyet rejimini, adı geçmese de Omorfo olarak yorumlanan bölgenin toprak düzenlemeleri çerçevesinde Kıbrıs Rum kurucu devletine iade edilmesini, Türkiye ve federal Kıbrıs arasında hizmetlerin ve sermayenin turist, öğrenci ve mevsimsel işçilerin serbest dolaşımını ve daimi ikamette Kıbrıs’taki Yunan ve Türk vatandaşlarına eşdeğer muameleyi öngörmektedir. “Güvenlik” vurgusu Güvenlik ve garantiler konusunda ise, federal Kıbrıs’ta her iki toplumun da kendisini güvende hissetmesi gerektiğini, bir tarafın güvenliğinin diğerinin güvenliği pahasına olmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Müdahale hakkının geçerli kalacağı bir sistemin sürdürülebilir olmadığını belirten belge, Garanti Antlaşmalarının yerini, belli durumlarda garantör güçlerin de dahil olabileceği uygulamayı izleme mekanizmalarının alabileceğini söylemektedir. Adadaki askeri varlık ile ilgili konuların ise (sayı, çekilmenin söz konusu olup olmayacağı, çekilme takvimi, vs.) garantör ülkelerin başbakanları düzeyinde ele alınıp kararlaştırılması gerektiğini belirtmektedir.

İŞTE O BELGE


Taraflara sunulduğu şekliyle Guterres çerçevesi:

Siyasi eşitlik 

2:1 oranı ile Dönüşümlü Başkanlık Karar-alma (etkin katılım): Bir olumlu oyun aranacağı salt çoğunluk.

Toplumlar için hayati öneme sahip konular durumunda tıkanıklıkların aşılması mekanizması. 

Mülkiyet

İki mülkiyet rejimi: toprak düzenlemelerine tabi olan ve olmayan bölgeler için: Toprak düzenlemelerine tabi olan yerlerde rejim, mülkünden edilen sahiplere öncelik verecek. Toprak düzenlemelerine tabi olmayan yerlerde rejim, şu anki kullanıcıya öncelik verecek. Spesifik unsur üzerinde daha ileri tartışmalar yapılacak. 

Toprak

Belli bölgeler ile ilgili Kıbrıslı Rumların dile getirmiş olduğu endişelere cevap verebilmek için Kıbrıslı Türklerin sunduğu haritada bazı düzenlemeler gerekmektedir. 

Güvenlik ve garantiler

Müdahale hakkının geçerli kalacağı bir sistem sürdürülebilir değildir. Garanti Antlaşmalarının kapsadığı alanların yerini, iki tarafça üzerinde mutabık kalınan ve çeşitli boyutları içeren, yeterli uygulamayı izleme mekanizmaları alabilir. Bunların bazılarına garantör güçler de dahil olabilir. Güvenlik sistemi her iki toplumun da birleşik Kıbrıs’ta kendisini güvende hissetmesini temin etmeli, ve bir tarafın güvenliği diğerinin güvenliği pahasına olmamalı.Asker konusu Garanti Antlaşmasından farklı bir konudur ve farklı bir formatta ele alınmalıdır. Asker ile ilgili konular üzerinde (sayı, çekilmenin söz konusu olup olmayacağı ve zamanı, takvim, vs.) doğru zaman geldiğinde en üst düzeyde anlaşmaya varılacak. 

Eşdeğer muamele

Malların serbest dolaşımı (= gümrük birliği + birincil tarımsal ürünler için bir kota üzerinde anlaşılacak), hizmetler ve sermayede sorun yok. Kişilerin serbest dolaşımı: rejim turistlerin, öğrencilerin ve mevsimsel işçilerin girişine izin verecek. Daimi ikametgah isteyenler söz konusu olduğunda Kıbrıs’taki Yunan ve Türk vatandaşlarına eşdeğer muamele yapılacak.