“Olası bir referandumda iki toplumun liderliklerince üzerinde anlaşılmış bir çözüme nasıl oy verirdiniz?” sorusuna Kıbrıslı Türklerin % 59’u, Kıbrıslı Rumların ise %48’i “evet” diye cevap veriyor. Kararsızlar dikkate alınmadığında ise, bu rakamlar sırasıyla % 66 ve  %64’e yükseliyor.
 

Esra Aygın

Avrupa Birliği (AB) finansmanı ile yürütülmüş olan Dünya Bankası Anketi, uzun zamandır ortama hakim olan olumsuzluğa rağmen, Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar arasında çözüme olan istek ve desteğin çok yüksek olduğunu gösterdi.

Aralık 2018’de adanın her iki tarafından toplam 1,000 kişi arasında yapılan “Yeniden birleşmenin nabzı: Kıbrıs’ın İçyüzü” anketine göre, Kıbrıslı Türklerin ise % 72’si, Kıbrıslı Rumların ise % 66’sı adada çözüm istiyor.

 “Yeniden birleşmenin nabzı: Kıbrıs’ın İçyüzü” anketine göre, Kıbrıslı Türklerin ise % 72’si, Kıbrıslı Rumların ise % 66’sı adada çözüm istiyor.

“Olası bir referandumda iki toplumun liderliklerince üzerinde anlaşılmış bir çözüme nasıl oy verirdiniz?” sorusuna Kıbrıslı Türklerin % 59’u, Kıbrıslı Rumların ise %48’i “evet” diye cevap veriyor. Kararsızlar dikkate alınmadığında ise, bu rakamlar sırasıyla % 66 ve  %64’e yükseliyor.

Her iki tarafın müzakere ekiplerine sunulmuş olan anket, iki toplum arasındaki temasın ve süreç ile ilgili bilgi sahibi olmanın kritik önemini de gözler önüne seriyor.

Kıbrıslı Türklerin çözüme desteğini artıracak ana etken “Federal sistem altında her toplum için otonomi/özyönetim.”

Federasyon: Güçlü özyönetim

İki toplumun çözüme dair ana endişeleri ile ilgili bilgiler içeren ankete göre, Kıbrıslı Türkler, kanatları güçlü federasyonu tercih ediyor. Kıbrıslı Türklerin çözüme desteğini artıracak ana etken “Federal sistem altında her toplum için otonomi/özyönetim.” Ankete katılan Kıbrıslı Türklerin yaklaşık %35’i bunun, çözüme olan desteklerini artıracağını belirtirken, bu etken Kıbrıslı Rumların sadece % 15’i için bir öncelik.

Yaygın inanışın aksine, garantiler ve asker konusu Kıbrıslı Rumların öncelik listesinin altlarında yer aldı.

Kıbrıslı Rumların hassasiyeti: Toprak ve mülkiyet

Ankete göre, Kıbrıs Rum toplumunun çözüme olan desteğini artıracak ana etken ise “Toprak ve mülkiyet konularında lehte koşullar.” Ankete katılan Kıbrıslı Rumların % 20’si bunun kendileri için bir öncelik olduğunu belirtirken, bu etken, Kıbrıslı Türklerin öncelik listesinde son sırada yer aldı. Kıbrıslı Türklerin sadece % 14.7’si bunun çözüme olan desteklerini artıracağını belirtti.

Yaygın inanışın aksine, garantiler ve asker konusu Kıbrıslı Rumların öncelik listesinin altlarında yer aldı. Kıbrıslı Rumların yaklaşık % 14’ü “Garantör güçler (Türkiye/Yunanistan) konusunda lehte koşullar” ve % 11’i “Yabancı askerlerin varlığı ile ilgili lehte koşullar”ın çözüme olan desteklerini artıracağını belirtti

Anket, aynı zamanda, bir referandumda “evet” deme ihtimali en düşük olan grupların Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum toplumu içerisinde neredeyse aynı olduğunu da ortaya çıkardı. Bu gruplar her iki toplumda da maddi durumu zayıf olanlar, gençler, kadınlar ve kırsal kesimde yaşayanlar.

Kararsızlar: Omorfo ve Mağusa’da

Ankete göre, “evet” oranının en düşük olduğu bölgeler ise, Kıbrıs’ın kuzeyinde Girne ve Mağusa; Kıbrıs’ın güneyinde ise Limasol ve Mağusa. Anket, Kıbrıslı Türkler arasında en yüksek oranda kararsızların, çözüm olması durumunda Kıbrıs Rum tarafına iade edilecek bölgeler arasında olması neredeyse kesin olan Omorfo’da (% 19) bulunduğunu da ortaya koydu. Kıbrıslı Rumlar arasında en yüksek oranda kararsızlar ise Mağusa’da yaşıyor (% 25).

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres tarafından Ocak 2019 UNFICYP raporunda atıfta bulunulan anket iki toplum arasındaki temasın dönüştürücü etkisini de gözler önüne seriyor. Toplam 1,000 katılımcının dörtte üçünün diğer toplumla temas etmiş olduğunu ortaya koyan anket, olumlu veya nötr teması çözüme daha yüksek destek ile ilişkilendiriyor. Olumsuz temas ise, desteği olumsuz yönde etkilemiyor.

Diyaloğun önemi

Kıbrıs Rum toplumundan biri ile yakın zamanda temasta bulunmuş olan Kıbrıslı Türklerin referandumda “evet” oyu verme olasılığı, temasta bulunmamış olanlara göre % 39 daha yüksek. Yakın zamanda Kıbrıslı Türklerle temasta bulunmuş Kıbrıslı Rumların ise referandumda “evet” oyu verme olasılığı % 32 daha yüksek.

Temas her iki toplum içerisinde bir referandumda “evet” deme ihtimali en düşük gruplar arasında da çarpıcı bir fark yaratıyor. Örneğin, ankete göre, maddi durumu zayıf olup Kıbrıslı Rumlarla teması olmayan Kıbrıslı Türklerin % 48.7’si referandumda “evet” oyu verecek. Maddi durumu zayıf olup Kıbrıslı Rumlarla teması olan Kıbrıslı Türklerin ise %61’i evet diyecek. Maddi durumu zayıf olup Kıbrıslı Türklerle teması olmayan Kıbrıslı Rumların sadece % 37.2’si referandumda “evet” diyeceğini söylerken, maddi durumu zayıf olup Kıbrıslı Türklerle teması olan Kıbrıslı Rumların % 71.5’i referandumda “evet” diyeceğini belirtiyor.

Kıbrıslı Rumlarla teması olmayan Kıbrıslı Türk gençlerin % 48.8’i referandumda “evet” diyecekken, Kıbrıslı Rumlarla teması olan Kıbrıslı Türk gençlerin “evet” deme oranı % 76.4’e yükseliyor. Aynı şey Kıbrıslı Rum gençler için de geçerli. Kıbrıslı Türklerle teması olmayan Kıbrıslı Rum gençlerin % 40’ı referandumda “evet” diyeceğini belirtirken, Kıbrıslı Türklerle teması olan Kıbrıslı Rum gençlerin yaklaşık %60’ı “evet” diyeceğini belirtiyor.

Temas Kıbrıslı Türk kadınların da çözüme olan desteğini %52.8’den % 76’ya çıkarıyor. Kıbrıslı Rum kadınlar arasında ise Kıbrıslı Türklerle temas çözüme olan desteklerini sadece 2.2 yüzde puan değiştiriyor.

Güneyden kuzeye geçişlerde olağanüstü artış yaşanıyor

Anket sonuçlarını içeren raporda son yıllara ait karşılaştırmalı bazı veriler de bulunuyor. Buna göre, 2015 yılından beridir güneyden kuzeye geçen araçlarda %173’lük bir artış var. Aynı dönemde kuzeyden güneye geçen araçlardaki artış ise % 22. Raporda, Kıbrıslı Rumların 2018 yılında kuzeyde 15.4 milyon Euro, Kıbrıslı Türklerin ise güneyde 17.6 milyon Euro harcadığı da yer alıyor.  

Anket aynı zamanda, insanların süreç ile ilgili bilgi sahibi olmasının, çözümün referandumda geçmesi için gereken kritik farkı yaratabileceğini gösteriyor. Örneğin, her iki tarafta çözüme yaygın şekilde destek bulunduğu söylendiğinde, referandumda evet diyecek olan Kıbrıslı Türklerin oranı % 57.5’ten % 60’a, Kıbrıslı Rumların oranı ise % 44.8’den %50’nin üzerine çıkıyor.