Geçtiğimiz hafta, CYPRUVEX yetkilileri tarafından yapılan açıklama ile, 2023-2024 yılı Narenciye sezonu tamamlandığı ve üreticinin zararının minimum seviyede olduğu ifade edildi.

Bu açıklama, sektör ve üreticiler tarafından şaşkınlıkla ve tepkiyle karşılandı.Sektör temsilcileri, üreticilerin çoğunluğunun, ürünlerini piyasa fiyatlarında satamadığı, dalda kalan veya dökülen ürünlerin tazmin fiyatlarının çok düşük kaldığını ve girdi maliyetleri çok arttığı  için, bu yıl zarar ettiklerini belirttiler.

Öte yandan, bu sezon, işlenen ve ihraç edilen ürün miktarında büyük oranda gerileme oluştu. Ürünlerin önemli bir bölümü konsantre yapımı ve sıkma olarak değerlendirildi. Çok az üretici, ürününü piyasa fiyatlarında satabildi.Bu bağlamda, üreticilerin çoğunluğu  sezonu zararda kapattı.

Sinek Hastalığı ve ürünlerin geç hasadından dolayı binlerce ton narenciye de yere döküldü. Hükümet, tespiti yapılan, yere dökülen ürünleri, üretici beklentilerine göre, çok düşük fiyata tazmin etti.

Bu nasıl bir minimum zarardır? Anlaşılması çok zor bir durum. Kimsenin üretici ile dalga geçmeye hakkı yoktur.

Sektör temsilcilerinden ve üreticilerden aldığımız bilgilere göre, sektörde işler iyi gitmiyor. Şöyle ki;

-Yüksek su fiyatlarından dolayı, bahçelerin yüzde 20’ si sulanamıyor.

-Yüzde 30 üretici, bahçelerine ayda 4 su yerine, 3 su veriyor.

-Ürün rekoltesi, geçmiş yıllara göre yaklaşık yüzde 30 düştü.

-Valensiya üründe, yere dökülen ürün ödemesi henüz yapılmadı.

-Dalında tespit edilen ürünler henüz ödenmedi.

-Bazı paketleme ve plastik kasa tesisleri 2024 yılında çalışmadıkları için, gelir elde edemediler ve harcamalarını borçlanarak karşıladılar.

Öte yandan, Güzelyurt bölgesinde birçok üreticinin, girdi maliyetlerinin yüksekliğinden ve ürün satışlarından yeteri kadar gelir elde edilemediği için, bahçeleri kurumaya başladı.

Birçok kişi de ağaçları kesip, buraları arazi, arsa olarak kullanmaya başladı. Böyle giderse, Narenciye üretiminde de büyük düşüşler yaşanacak. Bu şartlarda, üreticiler ve sektör nasıl ayakta kalacak?

Hatırlanacağı üzere, bu sezon, Türkiye’ ye narenciye ihracatı, yeşillenme hastalığı görüldüğü iddiasıyla çok az gerçekleşmişti. Tarım Bakanlığı ise, yeşillenme hastalığının ülkede görülmediğini ancak taşıyıcı vektör  böceğin tespit edildiğini açıklamıştı. Neticede, ihracat bu nedenle büyük darbe almıştı.

Sezon başından itibaren, narenciye sektöründeki sorunlar, sektör ve Muhalefet partileri tarafından belirtilirken, zaman içinde giderek büyümüş ve krize dönüşmüştür. Hükümet yetkilileri ise, her zamanki gibi, “çözüm için çalıştıkları, konuyu yakından takip ettikleri” yönünde açıklama yapmışlar fakat,  sorunlar geç kalındığı için çözümlenmemiştir.

Türkiye’ye yapılacak ihracat kotasının artırılamaması, binlerce ton ürünün dalda kalması ve dökülmesi sonucunda,  hem üreticiler mağdur olmuş, hemde bütçeye ilave yük getirmiştir.

Narenciye Üreticileri, kesim ekipleri, kamyoncular, plastik kasa imalatçıları, paketleme fabrikaları ve ihracatçılar çok zor bir sezon geçirmiştir. Bu kesimlerin kayıpları giderilmeli, ilave destekler sağlanmalı, kaderleri ile başbaşa bırakılmamalıdır.

Bu bağlamda, narenciye üreticilerinin doğrudan gelir destekleri ve diğer alacakları süratle ödenmeli, girdi maliyeyetlerine yönelik destekler artırılmalı, yeni sezon için, Türkiye ile ihracat kısıtlamalarının kalkması için çalışmalar hızlanmalıdır. Ayrıca,  Türkiye’ den gelen suyun, süratle narenciye bahçelerine verilmesi sağlanmalıdır.

Narenciye sektörünün verimli, gelir getirici bir sektör olarak ekonomiye katkısının artırılması için, doğrudan gelir desteği yanında, su, elektrik, gübre ve zirai ilaç konularında da üreticilere destekler verilmelidir.

Gelecek sezon ayni senaryoyu  yaşamamak için, üreticilerin ve tüm sektörün zarar etmemesi için, kesim ekipleri ile ilgili yaşanan sıkıntılar, verilecek teşviklerle çözülmeli ve  Yeşilleme hastalığına neden olan böcekle de zamanında zirai mücadele edilmelidir.

Ayrıca, Cypfruvex’in sıkma kapasitesi artırılmalı, Soğuk hava depoları yapımına teşvik verilmeli, sıkma tesisinin yeni makinelerle kapasitesi artırılmalıdır.

Önümüzdeki sezon, bu yıl yaşanan sorunların tekrardan yaşanmaması için, şimdiden tedbirler alınmalı, Tarım Bakanlığı, sektör temsilcileri ile devamlı istişare halinde olmalı, sorunların çözümünde birlikte çalışmalıdırlar. Aksi halde, zararın maliyeti ve faturası, önümüzdeki yıl da katmerlenerek artacaktır.

Hükümet, sektördeki sorunların zamanında çözümü için, hem sektördeki paydaşların hemde Muhalefet partilerinin de önerilerini dikkate almalıdır.Bunu bu sezon göremedik. Ben yaptım olur mantığıyla, maalesef sorunlar çözülmüyor. Bedelini de, hem üreticiler, hemde sektörü oluşturan paydaşlar ödüyor.

Pembe tablolar yerine, üreticiyi ve sektörü memnun edecek gerçek mali destek ve tedbirlere ihtiyaç vardır.Narenciye sektörü, harikalar diyarında yaşamamaktadır.