Ertuğrul SENOVA

Emlakçılar Birliği yönetimine göre Kıbrıs’ın kuzeyindeki konutların yüzde 65’i, ticari konutların ise yüzde 90’ı döviz karşılığında kiralanıyor. Türk Lirası’nın, döviz karşısındaki ‘astronomik’ değer kaybı nedeniyle ise, mal sahibinin zam yapmamasına karşın kiracı, her ay daha fazla kira ödemek zorunda kalıyor.

YENİDÜZEN’e konuşan ticari kiracılar, her ay artan kira bedeli nedeniyle ya eleman durdurmak ya da aradaki farkı sattıkları mal ve hizmete yansıtmak zorunda kaldıklarını, her iki seçenek sonucunda da zarara uğradıklarını vurguladılar.

Address Of Fashion isimli butiğin işletmecisi Emine Hale “TL olan kiram Sterline döndü, eleman durdurmak zorunda kaldım” derken, Bereket Fırın’ın Yenikent şubesi işletmecisi Mehmet Mermer ise

“Kiradaki artış fiyatlara da yansıdı, işler azaldı” ifadelerini kullandı. Pixie Store isimli butiğin sahibi olan Feryal Çomunoğlu “Geçen ay 25 bin TL ödemişsem, bu ay 27 bin ödeyeceğim” derken, Nessa isimli merkezin direktörü Tuncay Yılmaz ise “Kira artmıyor ama her ay daha fazla ödüyorum” diyerek isyan etti.

Kiralarını döviz olarak ödeyen işletmeciler, Hükümete “kirada döviz kurunun sabitlenmesi” çağrısında bulundu.

Emlakçılar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Hüseyin Sadeghi ise kiralarda döviz kuru sabitlenmesi konusunun pandemi döneminde denendiğini ancak olumu bir sonuca varılamadığını anımsattı.

Sadeghi, kur sabitlemenin yanı sıra “TL kirayı teşvik etmek amacıyla döviz kiralarda stopajın daha yüksek olması” yönünde bir kararın da aldığını, ancak stopaj farkının bu kez de yine mal sahipleri tarafından kiralara yansıtıldığını kaydetti.

“Bu noktada devletin yapabileceği tek şey sosyal konut” diyen Sadeghi, “Kira öder gibi ev sahibi yapma noktasına gidilebilir. Bu ihtiyaç azaldıkça piyasa dengelenir. Kiracı sayısı çok konut sayısı az. İster istemez fiyatlar yükseliyor” şeklinde konuştu.

Emlakçılar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Hüseyin Sadeghi:

“Kiralarda döviz kuru sabitlenmesi konusu pandemi döneminde denendi, olumlu bir sonuca varılamadı”

Emlakçılar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Hüseyin Sadeghi, şu anda hükümetle “döviz kiralarda kur sabitlemesi” gibi herhangi bir konunun görüşülmediğini, pandemi döneminde bu konuda bazı denemeler yapıldığını ancak serbest piyasa koşulları nedeniyle olumlu bir sonuca varılamadığını söyledi.

“Döviz kiralarda stopajın daha yüksek olması yönündeki uygulamada vergi kiraya yansıtıldı”

Yine pandemi sürecinde “TL kirayı teşvik etmek amacıyla” alınan “döviz kiralarda stopajın daha yüksek olması” yönündeki kararın geçerliliğini koruduğunu, ancak bu verginin ev sahibi tarafından kiraya yansıtıldığını ifade eden Sadeghi, bu yöntemin de olumsuz sonuçlandığını belirtti.

“Pazar, mal sahibinin lehine çalışıyor”

Arz – talep dengesinin, pandemi sürecinde kiracı lehine olduğunu anlatan Sadeghi, “O süreçte boş konut sayısı artmış, kiracı sayısı azalmıştı. Bu kapsamda para TL’ye dönmüştü. Bir sene kadar böyle devam etti. Ancak pandeminin sona ermesi, Ukrayna – Rusya savaşı ve üniversitelerin atılımları sonucu ülkeye gelen yabancı sayısı arttı. Pazar tamamen değişti. Bu kez konut sayısı azaldı, kiracı arttı. Böylece süreç, mal sahibinin lehine geçti” şeklinde konuştu.

“Mal sahipleri konut yatırımı yaparken matematik hesabı yapıyor”

Mal sahiplerinin konut yatırımı yaparken “matematik hesabı” yaptığı anlatan Sadeghi, “Ben bunu satın aldıktan sonra kaç senede kendi kendini öder? Bu sorunun yanıtı da fiyatların son bir buçuk senede yükselmesine neden olan faktörlerden” dedi.

Sadeghi, fiyatların artmasındaki bir diğer sebebin de, yine Türk Lirası’nın döviz karşısındaki değer kaybına bağlı olarak, inşaat maliyetlerinin yükselmesi olduğunu ifade etti.

“Tek çözüm sosyal konut”

“Bu noktada devletin yapabileceği tek şey sosyal konut” diyen Sadeghi, “Kira öder gibi ev sahibi yapma noktasına gidilebilir. Bu ihtiyaç azaldıkça piyasa dengelenir. Kiracı sayısı çok konut sayısı az. İster istemez fiyatlar yükseliyor” şeklinde konuştu.

“Ticari konutların yüzde 90’ı, sıradan konutların ise yüzde 65’i döviz üzerinden kiralanıyor”

Kıbrıs’ın kuzeyindeki ticari konutların yüzde 90’ının; sıradan konutların ise yüzde 65’inin döviz üzerinden kiralandığını söyleyen Sadeghi, “Her bölge kendi içinde farklılık gösteriyor. Eğer bir bölgede yabancı öğrenci veya yerleşen varsa, bu bölgenin yüzde 80’inin döviz olarak kiralanması eşittir. Yabancıların olmadığı yerlerde kiralar TL. Her bölge kendi potansiyeline göre farklılık gösteriyor” ifadelerini kullandı.

Kira fiyatları…

Kira fiyatlarına ilişkin de bilgi veren Sadeghi, “Şehirler arasında farklılık gösteriyor ama 1+1’ler 150 – 200 Sterlin, 2+1’ler 250 – 400 Sterlin, 3+1’ler ise 300 – 550 Sterlin arasında değişiyor” bilgilerini paylaştı.

Dövizle kira ödeyenler ne dedi?

Emine Hale - Address Of Fashion:

“TL olan kiram Sterline döndü, eleman durdurmak zorunda kaldım”

Address Of Fashion isimli butiğin işletmecisi Emine Hale, döviz kira ödemenin kendisini oldukça etkilediğini ancak bu durumu “markanın belirlemesi” nedeniyle fiyatlara değil; eleman ve enerji tüketimine yansıttığını anlattı.

Önceleri TL bazında kira ödediğini anlatan Hale, Mart ayında kirasının aniden Sterlin’e döndüğünü, ayda 1200 Sterlin kira ödediğini ifade ederek, “Ortalamaya bakıldığında benim dükkan kiram başkalarına göre uygun. Bu yüzden sesimi çıkaramadım. Mart ayı itibariyle yüzde 50 oranında artış yapılmış oldu” dedi.

Artan giderlerini fiyatlara yansıtamadığından dolayı eleman durdurmak ve tasarrufa gitmek durumunda kaldığını söyleyen Hale, “Elektriği kısmaya çalışıyorum. Örneğin klima açmıyorum. Ama bu müşterimi de etkiliyor. Müşteri sıcak havada nasıl kıyafet deneyecek?” diye sordu.

“Bende döviz kullanımı kaldırılsın” diyen Hale, “Millet bankalarda kuyruklara giriyor. Faiz oranları yükselmesine rağmen TL borçlanıp döviz yapmaya çalışıyorlar. Biz buna mı kaldık gerçekten?” ifadelerini kullandı.

Mehmet Mermer - Bereket Fırın:

“Kiradaki artış fiyatlara da yansıdı, işler azaldı”

Bereket Fırın’ın Yenikent şubesi işletmecisi Mehmet Mermer ise pandemi öncesinde 6 bin 750 TL olan kiranın aniden dövize çevrilerek 1400 Sterlin’e yükseltildiğini söyledi.

“Bu artış, fiyatlara da yansıdı” diyen Mermer, “Burada 13 eleman çalışıyor. Daha önce bu elemanlar yerinde duramıyordu. Ancak şimdi fiyatlar artınca durgunluk yaşanmaya başladı” şeklinde konuştu.

Feryal Çomunoğlu – Pixie Store:

“Geçen ay 25 bin TL ödemişsem, bu ay 27 bin ödeyeceğim”

Pixie Store isimli butiğin sahibi olan Feryal Çomunoğlu, dövizin artmasıyla dükkân için ödediği kiranın her ay yükseldiğini ifade ederek, “Geçen ay 25 bin TL ödemişsem, bu ay 27 bin ödeyeceğim” dedi.

“Döviz kuru sabitlense beni çok rahatlatır” diyen Çomunoğlu, “Ama bunu daha önce denediler, olmadı. Hiçbir mal sahibi bunu kabul etmedi, ben de inşaat yapıyorum ödemelerim döviz üzerinden diyerek reddetti” şeklinde konuştu.

Çomunoğlu, ülkeye ilişkin umutsuzluğunu dile getirerek, “Bu memleketten hiçbir şey olmaz” dedi.

Tuncay Yılmaz - Nessa:

“Kira artmıyor ama her ay daha fazla ödüyorum” 

Nessa isimli merkezin direktörü Tuncay Yılmaz ise kiranın döviz olması nedeniyle her ay daha fazla kira ücreti ödediğini, ancak buna karşın Türk Lirası kazanacak şekilde iş yaptığını anlattı.

“Sterlin yükseliyor kira yükseliyor, elektrik faturasından bahsetmek bile istemiyorum. Yaptığımız işten TL kazanıyoruz” diyen Yılmaz, “Bir tedaviden 250 TL kazanıyoruz. Kazandığımız parayı karşıdaki dövizciye gidene kadar ihtiyat sandığı, sigorta, aylıklar derken kaybediyor, zarara uğruyoruz” şeklinde konuştu.

“Ben yine şanslıyım, 40 yıl İngiltere’de çalıştım, yerimiz orada” diyen Yılmaz, “Ancak İngiltere’den para getirmekten bıktım. Buy sene içinde 60 bin Sterlin zarardayım. Para kazanamıyoruz. 40 senede orada kazandığımı burada resmen yiyoruz” ifadelerini kullandı.