Fehime ALASYA
Türkiye’de hellimin üretilip ‘kızartma peynir’ adı altında piyasaya sürülmesi Kıbrıslı Türk hellim üreticilerini zora sokuyor.  
Süt Endüstrisi Kurumu (Sütek) verilerine göre; ‘hellim ihracatı’ her geçen yıl artış gösterdi.
2015 yılından 2019 yılına dek 12 milyon kiloyu aşan hellim Türkiye yönüne ihraç edildi. 2015 yılından 2018 yılına deki sürekli yükselen ihracat bir anda neredeyse yarı yarıya azaldı.
2015 yılında 1 milyon 923 kilo olan hellim ihracatı, 2016 yılında 3 milyon 21 kiloya çıkarken, bu rakam 2017’de 4 milyon 426 kilo olu.
Buna karşın ihracatın hızlı tırmanışı 2018 yılında büyük ölçüde gerileyerek 4 milyon 426 kilodan 2 milyon 785 kiloya düştü. 
2019 yılının ilk gününden bu yana kadar ise 407 bin 904 kilo hellim Türkiye’ye gönderildi.

Sektör dertli, girişimler sürüyor…
Girdi maliyetleri, ihracatta kilo başına verilen 1 TL’lik destek ile Türkiye piyasasında rekabet edebilirliğin mümkün olmadığını belirten süt üreticileri, artık hellimin Türkiye’ye satılamayacağı konusunda hemfikir olurken, çözümün planlı yönetim ve Türkiye’deki üretimin durdurulması olduğunu belirtti.

Süt İmalatçıları Birliği Başkanı Mustafa Başlar, üreticilere ihraç edilen hellimin kilosuna 1 TL’lik teşvik verilmesini “Çok komik ve gülünç bir rakam” olarak değerlendirirken, Kıbrıs Türk Sanayi Odası (KTSO) Başkanı Candan Avunduk, Türkiye’de isim değişikliğiyle hellim üretimi yapılmasının ihracın önünü keseceğini belirterek “Türkiye’deki hellim pazarının zaman içinde ‘kızartmalık peynir’ pazarına kaptıracağız” dedi.

Koop Süt Genel Müdürü Salih Yücesoylu ise Türkiye’deki Tarım Kredi Kooperatifleri ile yaptıkları anlaşmayla kurumdaki hellim ihracatının aylık 23 yon artacağını kaydetti, her şeye rağmen Türkiye yönüne ihracatta girişimlerinin süreceğini belirtti.

KOOP SÜT ile Türkiye’deki Tarım Kredi Kooperatifleri arasında varılan anlaşma ve adadaki süt üreticilerinin bir ilke imza atarak Kooperatifleşmesiyle son günlerde yeniden gündeme gelen ‘hellim ihracatı’, YENİDÜZEN’in “Türkiye kapısı mutlaka açılmalı” başlıklı haberine de konu olmuştu.

Şahali: “Türkiye'de hellime yönelik artan ilginin, KKTC açısından bir fırsat penceresi”

Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanı Erkut Şahali ise dün yaptığı basın açıklamalarının satır aralarında, Türkiye'de hellime yönelik artan ilginin, KKTC açısından bir fırsat penceresi olduğunu ifade etti.

Şahali, açıklamalarında ihracat için ürün kalitesinin artırılmasıyla Türkiye'ye de aranan nitelik, sağlık sertifikası ve ürün kalitesine uygun ürünlerin yetiştirilmesinin son derece önemli olduğuna işaret edip, "Türkiye'de hellime yönelik artan ilgi KKTC açısından bir fırsat penceresidir. Bunu daha avantajlı kullanabilmek için yeni iş ilişkilerinin gelişmesi son derece önemli." ifadelerini kullandı.

Kıbrıs Türk Sanayi Odası (KTSO) Başkanı Candan Avunduk:

“TC’deki hellim pazarımızı ‘kızartmalık peynir’e kaptıracağız”
“Türkiye’de hellimin aynısı üretilip ‘kızartma peynir’ adı altında piyasaya sürülüyor.
Adamızda hellimin fiyatı 22 TL’den başlıyor, ortalama ise 30 TL’ye satılıyor, bu rakamlar çoğu zaman 54 TL’ye kadar da çıkıyor. Türkiye’de de fiyatlar bu rakamlarla aynı.
İhracata giden miktarlar da aslında iç piyasadaki tüketimimizin aynasıdır. Gönderilen hellim kadar burada da tüketiliyor.
Yeşil hat tüzüğüyle ise süt ve süt ürünleri kesinlikle Kıbrıs’ın güneyine gönderilmiyor. Hayvansal gıdalardan sadece balık ve bal alıyorlar.
Hellim ve kaşar ihracatında ise kilo başına 1 TL teşvik veriliyor. Bunun adı teşvik değil, göstermelik bir durumdur.  
Kaşar peynir için Türkiye yönüne olan ihracat adeta durdu. Koop’un, Türkiye’de yaptığı bağlantı yeni bir bağlantı olması açısından önemli ancak bu miktarın on katı kadar ihracat zaten yapılmaktadır. Haberde bahsedildiği gibi Türkiye’ye hellim konusunda ihracat yeni başlamıyor, zaten vardı.”

“Rekabet gücümüz çok çeşitli etkenlerle sıfırlandı”
“2018 Ocak ayında Türkiye’ye 235 ton hellim satmışız, bu yıl ise ocakta 260 ton hellim ihracatı yaptık. Kaşar ihracatı durma noktasına geldi, rekabet gücümüz çok çeşitli etkenlerle sıfırlandı. TC’ye hellim ihracatında ciddi bir sorun görülmüyor ancak, yüksek çiğ süt fiyatları, yüksek girdi maliyetlerinden dolayı da fiyatlarımız arttı, bu yüzden TC’de rekabet edemiyoruz. Zaten orada da üretim yapıp sadece isim değiştirerek çarşıya pazara sunuyorlar. Bununla ilgili yasal hiçbir mücadele yapamıyoruz. Türkiye’deki hellim pazarımızı zaman içinde ‘kızartmalık peynir’ pazarına kaptıracağız.  Son 5 yıl içinde artış var, bu yıl düşüş oldu, sebebi de plan ve programsızlıktır.”

Koop Süt Genel Müdürü Salih Yücesoylu:

“İhracatımız aylık 23 ton artacak”
“Biz zaten Türkiye’ye özel şirketlere mal ihraç ediyoruz. Burada Türkiye’deki TC Tarım Kredi Kooperatifleri ile Kimyevi Gübre anlaşması imzaladık. Bunu yaparken, bize hellim ihracatıyla ilgili yardımcı olmalarını istedik. Akabinde bize bu işe gireceklerini, ayda 23 ton civarı mal çekmek istediklerini söylediler. Bu çerçevede tekliflerimizi sunduk, kabul ettiler. Yeni bir hellim dizaynı yaparak, kooperatiflerimizin ortak amblemi ile ürün üretimine başlıyoruz.

Şu andaki ihracatımız Türkiye’ye yönünde özel firmalara her ay 8-10 tondu. Bu kurumla olan çalışmalarımızda bir sevkiyatta bu kadar yüksek rakam gidiyor.

Bu konudaki taleplerini her ay artarak devam ettireceklerini söylüyorlar. Anadolu’ya dağılacak, market zincirlerine. Kendi atış noktalarında bu ürünleri satışa sunacaklar. Yine bu firma uluslar arası atmosferde ihracat yapan bir kurumdur, ihracat yapmayı da düşünüyorlar, ilerleyen süreçte göreceğiz.

İlgili firma fiyatlarımızı kabul etti. Ümit ediyoruz ki uzun vadeli bir iş olur. İnsanımız, ülkemiz kazanır. Sadece hellim değil, birçok alanda girişimlerimiz olacak, olmalı, fiyatlarla rekabet etmekte zorlansak da yine de piyasa arayışlarımız var.”

Süt İmalatçıları Birliği Başkanı Mustafa Başlar:

“Kilo başı 1 TL’lik teşvik var, bu çok komik ve gülünç bir rakam”
“Şu an hellim ve kaşar ihracatında Kilo başı 1 TL’lik teşvik vardır. Bu çok komik ve gülünç bir rakam olarak kaldı. Piyasadaki hellim fiyatları 20 TL’den 30 TL’ye kadar ulaşabiliyor. Bu ekonomik sıkıntı ve sıcak paranın dönmemsinden kaynaklanıyor.

Türkiye’ye mal göndermek, para almak çok zor. Ekonomik kriz piyasayı bu şekilde etkiledi.

Biz imalatçılar olarak çok zor durumdayız. Bankalarda faiz oranları yüzde 30’lara çıktı, çekler 3-4 aylık ödeniyor. Görünmeyen bir riskimiz var.

Yeşil Hat tüzüğünde et ve süt ürünleri yasaktır. O yüzden Kıbrıs’ın güneyine ihracat yapılmıyor, ürün satılmıyor.”

Gülgün Süt Ürünleri Direktörlerinden Yunus Betmezoğlu:

“Hellimin isim değişikliği ile Türkiye’deki yapımı durdurulmalı”
“Sıkıntı marketlerin hem hellimin hem de ‘kızartma peynirin’ raflarda aynı olması, aradaki fiyat farkı hellimin giderek satışının azalmasına neden olacak. Bizde 2,08 TL’dir hellim yapımında kullanılan çiğ süt, TC’de ise 1,60 TL’dir. Bu da yüzde 30 gibi bir fiyat farkı oluşturuyor. Girdi maliyetleri ise bunun dışında, uçurum fark olacak. Biz bazı marketlerle görüştük, bize artık raflarda kızartma peynir olacak deniliyor. Kaşar ihracatımız zaten durmuştu, hellim ise yok denecek kadar az. Hellimin isim değişikliği ile Türkiye’deki yapımı durdurulmalı, çözüm ancak bu olur.”

TC Tarım Kredi Kooperatifleri Genel Müdürü Fahrettin Poyraz:

“Ticareti geliştirmek istiyoruz”
KOOP SÜT ile yapılan anlaşma çerçevesinde mart ayından itibaren Türkiye’ye hellim getirileceğini açıklayan TC Tarım Kredi Kooperatifleri (Tarım Kredi) Genel Müdürü Fahrettin Poyraz ise ürünün hem marketler zincirine hem de kooperatifin marketlerine dağıtacaklarını kaydetmişti. 

Poyraz, KOOP-SÜT ile imzalanan anlaşma kapsamında Türkiye'de hellim satışına başlayacaklarını söylemişti.
“Biz istiyoruz ki ticaret karşılıklı olsun. Sadece oraya mal satmak değil, Türkiye'nin ihtiyacı olan ürünler varsa onları da buraya getirerek ticareti geliştirmek istiyoruz." diyen Poyraz, Türkiye'ye hellimin getirilmesine 23 tonluk ilk sevkiyatla başlayacaklarını belirtmişti.
Ürün detaylarıyla ilgili de bilgi aktaran Poyraz, ambalajda hem KOOP-SÜT'ün hem de Tarım Kredi'nin adı ve ambleminin yer alacağı, mutlaka uygun fiyatlı satılacağı fakat en üst seviye kalitede olacağını ifade etti. Poyraz, “Türk damak tadı daha az tuzlu ürünlere uygun. Hellimin tuzlu çeşitleri de bulunuyor. Getirilecek ürün de damak tadımıza uygun olacak." dedi.
İç piyasa yanında hellimin Türkiye üzerinden başka ülkelere de ihraç edilebileceği bilgisini aktaran Poyraz, "Uluslararası pazarda çalışmalarımız devam ediyor. O noktada görüşmemiz de var. Talep buldukça hellimi o pazarlara da taşıyacağız. Birlikte bir strateji geliştireceğiz." ifadelerini kullandı.