► TC Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın açıklamalarıyla yeniden gündeme gelen “su altından kablo ile elektrik” konusunda Ankara’nın ENTSO-E’den izin koparamaması durumunda Türkiye’nin, “izole bölge besleme” yoluna başvurması, Afrin ve Halep’te yaptığı gibi Anadolu'da bir santral kurup, Kıbrıs’ın kuzeyine elektrik enerjisi satması bekleniyor...

Ertuğrul SENOVA

Kıbrıs’ın kuzeyini ziyaret eden hem Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, hem de yardımcısı Cevdet Yılmaz, yaptıkları açıklamalarla “Türkiye’den kablo ile Kıbrıs’ın kuzeyine elektrik getirilmesi” konusunu yeniden gündeme taşıdı.

Önceleri, enterkonnekte; yani kablo yardımıyla iki ülkenin birbirine elektrik enerjisi ithal/ihraç edebilmesini sağlayacak bir sistem olacağı ifade edilen ve her iki isim tarafından da

 “asrın ikinci projesi” olarak adlandırılan projenin hangi yöntemlerle yapılacağıyla ilgili herhangi bir detay verilmedi. 

İki ismin ardından “destek” açıklamaları yapan UBP – YDP – DP Hükümeti de sadece elektrik sorununun ortadan kalkacağını söylerken, bağlantının ne şekilde yapılacağına ilişkin açıklama yapmadı.

Türkiye’nin gözlemci üyesi olduğu Avrupa Elektrik İletim Sistemi İşleticileri Ağı, (ENTSO-E) 30’dan fazla ülkenin bağlı olduğu ana şebekeye, üçüncü bir devletin bağlanmasına ilişkin karar alıcı konumunda.

Türkiye’yi, ENTSO-E’ye bağlayan TEİAŞ’ın resmi internet sitesinde, Türkiye’nin yapacağı tüm enterkonnekte işlemlerinin, ENTSO-E’nin iznine tabi olduğu ifade ediliyor.

Ancak ENTSO-E’nin, Kıbrıs’ın kuzeyini doğrudan şebekeye bağlayacak bir izni vermeyeceği ifade ediliyor. Zira ENTSO-E, hali hazırda İsrail ve Yunanistan’ı, Kıbrıs’ın güneyinden geçecek bir kabloyla ana şebekeye bağlamak için “EuroAsia” projesi kapsamında çalışmalara başlamış durumda.

YENİDÜZEN’e konuşan Enerji Ekonomisti ve Elektrik Mühendisi, KIB-TEK Yönetim Kurulu eski Asbaşkanı Yusuf Avcıoğlu, ENTSO-E üyesi bir devletin, üçüncü bir ülkeye elektrik ihraç veya ithalatı yapabilmesinin 4 farklı yolu olduğunu, bu yöntemlerden 3’ünün, Türkiye’nin Kıbrıs’ın kuzeyine elektrik taşımasına engel olduğunu, sadece “izole bölge besleme” yöntemine ENTSO-E’nin onay verebileceğini söyledi.

Türkiye’nin, söz konusu yöntemi Suriye’deki Afrin ve Halep bölgelerine de uygulandığını anlatan Avcıoğlu, bu yöntemle ana şebekeden ayrı kurulan bir santral aracılığıyla sadece elektrik satışının gerçekleştiğini belirtti.

Söz konusu yöntemin enterkonnekte bir sistem olmadığını, Kıbrıs’ın kuzeyinde güneş enerjisiyle üretilen elektriğin ihraç edileceği gibi iddiaların imkansız hale geleceğini, karşılıklı alış-verişin mümkün olmayacağını belirten Avcıoğlu, “kısacası, AKSA’nın Anamur’a, Kalecik’teki gibi bir santral kurup, daha maliyetli şekilde kabloyla elektrik göndermesine tanıklık edeceğiz” ifadelerini kullandı.

İddialar üzerine YENİDÜZEN’in ulaştığı AKSA Kıbrıs Santral Müdürü Şener Şentürk, şirket ile KIB-TEK arasında bitmek üzere olan sözleşmenin yenilenmesine ilişkin şu anda ne hükümetle ne de KIB-TEK Yönetim Kurulu ile yürütülen ciddi bir süreç olduğunu iddia etti.

“Türkiye ile KKTC arasında kabloyla elektrik projesiyle ilgili süreçleri ise takip etmediğini” söyleyen Şentürk, “Kabloyla elektriğin AKSA aracılığıyla yapılacağı” yönündeki yorumları ise reddetti.

Ancak Şentürk’ün “görüşmeler durdu, süreci takip etmiyoruz” iddialarına karşın, KIB-TEK Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Paşa, görüşmelerin “Hükümet düzeyinde” sürdüğünü söyledi.

Paşa, ENTSO-E konusunda ise “bizim dışımızda bir konu. Türkiye bu işi çözecek diye düşünüyorum” ifadelerini kullandı.

Öte yandan geçtiğimiz günlerde AKSA ile sözleşme konusunda açıklama yapan Ekonomi ve Enerji Bakanı Olgun Amcaoğlu, sözleşmenin uzatılacağı mesajını verdi.

“Alternatif olmadan enerji arz güvenliği söz konusu olamaz” diyen Amcaoğlu, Türkiye’den kablo ile elektrik projesiyle ilgili süreç devam ederken, enerji arz güvenliği adına AKSA’dan enerji teminine devam edileceğini söyledi.

EL-SEN Başkanı Çağlayan Cesurer de ENTSO-E’nin Türkiye’ye Kıbrıs’ın kuzeyine yönelik enterkonnekte bir yönteme izin vermeyeceği görüşünü yineledi, Irak veya Suriye’de olduğu gibi sadece elektrik satışının gerçekleştiği bir hattın oluşturulacağını söyledi.

KIB-TEK Yönetim Kurulu’nun, Türkiye’den Kıbrıs’ın kuzeyine kablo ile elektrik konusunda karar mercii olmadığını, bunun açık ve net bir şekilde ortada olduğunu belirten Cesurer, kontrolün tamamen Türkiye’nin elinde olduğuna dikkat çekti.

Karar mercii ENTSO-E

Avrupa Birliği ülkeleri, şebeke entegrasyonu ile ortak bir iç elektrik piyasası modeli oluşturarak enerji arz güvenliğini arttırmak, elektrik üretim-iletim-dağıtım verimliliğini en üst düzeye çıkarmak ve çevre sorunlarını en aza indirmek amacıyla 2009 yılında ENTSO-E’yi (Avrupa Elektrik İletim Sistemi İşleticileri Ağı) kurdu.

Söz konusu ağın, 35 asli üyesi, 2 de gözlemci üyesi bulunuyor.

Üye ülkeler arasında, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan da mevcut.

“Gözlemci” üyeler ise Türkiye Cumhuriyeti ve Ukrayna.

Türkiye, farklı ülkelere elektrik enerjisi satmak ve satın alabilmek adına, 2016 yılında ENTSO-E’ye “gözlemci üye” olmuştu.

2019 yılından 2022 yılı sonuna kadar gözlemci üyeliği askıda kalan ve yenilenmeyen Türkiye’nin, geçtiğimiz aylarda Ukrayna ile birlikte 2025 yılına kadar yeniden “gözlemci üye” sıfatı almasını sağlayan bir karar alındı.

Türkiye, ENTSO-E’deki gözlemci üyeliğini, Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. (TEİAŞ) üzerinden sağlanıyor.

TEİAŞ’ın resmi internet sitesinde, Türkiye’nin yapacağı tüm enterkonnekte işlemlerinin, ENTSO-E’nin iznine tabi olduğu ifade ediliyor:

“Back-to-Back, DC bağlantı, ünite yönlendirme ve izole bölge besleme yöntemi, ENTSO-E sistemi ile paralel çalışmaya başlayan bir ülkenin üçüncü ülkelerle enerji alış/verişlerinde kullanılan yöntemlerdir. Bu yöntemlerle yapılacak enerji alış/verişleri ENTSO-E’nin iznine tabidir.”

Bu kapsamda, Türkiye’nin Kıbrıs’ın kuzeyine hem alım hem de satım amaçlı çift yönlü bir enterkonnekte sistemle bağlanabilmesi için ENTSO-E’den izin alması gerekiyor.

Ancak ENTSO-E’nin, Kıbrıs’ın kuzeyini doğrudan şebekeye bağlayacak bir izni vermeyeceği ifade ediliyor. Zira ENTSO-E, hali hazırda İsrail ve Yunanistan’ı, Kıbrıs’ın güneyinden geçecek bir kabloyla ana şebekeye bağlamak için “EuroAsia” projesi kapsamında çalışmalara başlamış durumda.

Enerji Ekonomisti ve Elektrik Mühendisi, KIB-TEK Yönetim Kurulu eski Asbaşkanı Yusuf Avcıoğlu:

“Suriye’de olduğu gibi ‘izole bölge besleme’ yöntemi uygulayacaklar”

YENİDÜZEN’e konuşan Enerji Ekonomisti ve Elektrik Mühendisi, KIB-TEK Yönetim Kurulu eski Asbaşkanı Yusuf Avcıoğlu, Türkiye’nin ENTSO-E’ye gözlemci üye olduğunu bu nedenle kararlarda söz hakkın sahip olmadığını belirtti.

Avcıoğlu, ENTSO-E üyesi bir devletin, üçüncü bir ülkeye elektrik ihraç veya ithalatı yapabilmesinin 4 farklı yolu olduğunu, bu yöntemlerden 3’ünün, Türkiye’nin Kıbrıs’ın kuzeyine elektrik taşımasına engel olduğunu, sadece “izole bölge besleme” yöntemine ENTSO-E’nin onay verebileceğini söyledi.

Türkiye’nin, söz konusu yöntemi Suriye’deki Afrin ve Halep bölgelerine de uygulandığını anlatan Avcıoğlu, bu yöntemle ana şebekeden ayrı kurulan bir santral aracılığıyla sadece elektrik satışının gerçekleştiğini belirtti.

Söz konusu yöntemin enterkonnekte bir sistem olmadığını, Kıbrıs’ın kuzeyinde güneş enerjisiyle üretilen elektriğin ihraç edileceği gibi iddiaların imkansız hale geleceğini, karşılıklı alış-verişin mümkün olmayacağını belirten Avcıoğlu, “kısacası, AKSA’nın Anamur’a, Kalecik’teki gibi bir santral kurup, daha maliyetli şekilde kabloyla elektrik göndermesine tanıklık edeceğiz” ifadelerini kullandı.

Avcıoğlu, sözünü ettiği “daha maliyetli elektrik” iddiasını şöyle açıkladı:

“Biz zaten AKSA’dan elektrik alıyoruz. Bir kira bedeli ödüyoruz. Bu rakam yıllık 30 milyon Dolar’a ulaştı. Eğer kablo ile elektrik dedikleri AKSA’dan Türkiye üzerinden elektrik almaksa, fiyatların daha da yüksek olacağını düşünüyorum. Sonuçta şirket bir kar amacı güdecek. Kablo yatırımı sadece 450 milyon Euro. Senede 3-5 milyon Euro bakım-onarım gideri var. Daha pek çok maliyet var. AKSA bu maliyetleri üstlenmeyecek. Elektrik fiyatlarının üzerine ekleyecek. Tüm bunların üstüne, kira bedeli ve KIB-TEK’in giderleri de eklenecek. Tüm bunlar faturamıza yansıyacak.”

“Kalecik’e kurdukları santralin aynısını Anamur’a kuracaklar. Tek fark, kabloyla gelecek elektriğin maliyetini ödemek olacak” diyen Avcıoğlu, “Kabloyu bağlayacaklar, sonra ENTSO-E’den izini alamadık diyecekler. Bu sırada da bahaneyle AKSA ile sözleşmeyi uzatacaklar. İzini alamadık, elbet bir gün alacağız deyip, tek yönlü şekilde Anamur’daki AKSA santraline bizi bağlayacaklar” şeklinde konuştu. 

AKSA: “Süreci takip etmiyoruz, görüşmeler durdu”

Gelişmeler üzerine YENİDÜZEN’in ulaştığı AKSA Kıbrıs Santral Müdürü Şener Şentürk, şirket ile KIB-TEK arasında bitmek üzere olan sözleşmenin yenilenmesine ilişkin şu anda ne hükümetle ne de KIB-TEK Yönetim Kurulu ile yürütülen ciddi bir süreç olduğunu iddia etti.

“Türkiye ile KKTC arasında kabloyla elektrik projesiyle ilgili süreçleri ise takip etmediğini” söyleyen Şentürk,  Ekonomi ve Enerji Bakanı Olgun Amcaoğlu’nun, Türkiye’den kabloyla elektrik konusunda yapmış olduğu “yol haritası hazır” açıklamasına işaret ederek, “Süreç takibimde olan bir konu değil” dedi.

“Önce Türkiye’deki, şimdi de buradaki seçimler nedeniyle görüşme süreçleri durmuş durumda” diyen Şentürk, “Kabloyla elektriğin AKSA aracılığıyla yapılacağı” yönündeki yorumları ise reddetti.

KIB-TEK, AKSA’nın iddialarının tersine işaret ediyor:

“Görüşmeler Hükümet düzeyinde sürüyor”

Ancak Şentürk’ün “görüşmeler durdu, süreci takip etmiyoruz” iddialarına karşın, KIB-TEK Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Paşa, görüşmelerin “Hükümet düzeyinde” sürdüğünü söyledi.

YENİDÜZEN’e kısa bir açıklama yapan Paşa, “Yasal çerçevede sözleşmeye bağlı olarak ne lazım ise yapılacak. Hiçbir şey yapılmasa bile sözleşmeden doğan hak kapsamında 3 yıl süreyle uzatma yetkimiz var. Hükümetimiz, gereğini yapacak” şeklinde konuştu.

Paşa, ENTSO-E konusunda ise “bizim dışımızda bir konu. Türkiye bu işi çözecek diye düşünüyorum” ifadelerini kullandı.

Amcaoğlu, AKSA ile sözleşmenin uzatılacağı mesajını verdi

Geçtiğimiz günlerde AKSA ile sözleşme konusunda açıklama yapan Ekonomi ve Enerji Bakanı Olgun Amcaoğlu, sözleşmenin uzatılacağı mesajını vermişti.

“Alternatif olmadan enerji arz güvenliği söz konusu olamaz” diyen Amcaoğlu, Türkiye’den kablo ile elektrik projesiyle ilgili süreç devam ederken, enerji arz güvenliği adına AKSA’dan enerji teminine devam edileceğini söyledi.

Amcaoğlu, “KIB-TEK ile özel şirket arasındaki üretim dengesi (%53 / %47) korunacak” dedi.

“ENTSO-E konusunda sorun olmayacağı söylendi”    

Amcaoğlu, ENTSO-E’nin, enterkonnekte sisteme izin vermeyeceğine dair söylemler üzerine yaptığı açıklamasında ise Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile bu konuyu görüştüklerini, “Bu konuda bir sorun olmayacağı” yanıtını aldığını ifade etti.

Amcaoğlu, Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “sorumluluk bizde” dediğini de belirtti.

EL-SEN Başkanı Çağlayan Cesurer:

“Irak veya Suriye’de olduğu gibi sadece elektrik satışının gerçekleştiği bir hat oluşturulacak”

EL-SEN Başkanı Çağlayan Cesurer de ENTSO-E’nin Türkiye’ye Kıbrıs’ın kuzeyine yönelik enterkonnekte bir yönteme izin vermeyeceği görüşünü yineledi, Irak veya Suriye’de olduğu gibi sadece elektrik satışının gerçekleştiği bir hattın oluşturulacağını söyledi.

“Biz aslında Kıbrıs’ın güneyine enterkonnekte olarak bağlıyız. Keşke ortak akıl, güneye doğru yoğunlaşsa” diyen Cesurer, “Siyaset bazı şeylerin önüne geçiyor” ifadelerini kullandı.

KIB-TEK Yönetim Kurulu’nun, Türkiye’den Kıbrıs’ın kuzeyine kablo ile elektrik konusunda karar mercii olmadığını, bunun açık ve net bir şekilde ortada olduğunu belirten Cesurer, kontrolün tamamen Türkiye’nin elinde olduğuna dikkat çekti.

Bağlanması hedeflenen kablodan gelecek elektriğin, kim tarafından işletileceğinin önemine vurgu yapan Cesurer, “kablo, bakım, onarım giderlerini kim karşılayacak? Yoksa toplumun boynuna mı asılacak?” diye sordu.