Evren İnançoğlu

[email protected]

Avusturyalı usta yönetmen Michael Haneke kendisiyle yapılan bir söyleşide televizyon dizisi yapmayı düşünmediğini söyler ve  "Avusturya'da çok kötü diziler yapılıyor. Amerika'da yapılan HBO tarzı dizilerin bazıları ise sinema filmlerinden daha iyi", diye ekler. 2000'li yılların başından itibaren televizyon dizilerin kalitesinin ve bu dizilerin izleyici sayısının artması, sektörün büyüyüp gelişmesine neden oldu. Bunun  bir sonucu olarak   sinemadan tanıdığımız bir çok usta yönetmen  ve oyuncu  sinemadan televizyona transfer oldu.  Wachowski kardeşler, Cohen kardeşler, Guillermo del Toro, David Fincher, Kevin Spacey sinemadan televizyona transfer olan ünlü yönetmen ve oyunculardan  akla ilk gelenleri. Son olarak  "Seven" ve "Fight Club" gibi kült filmlerin yönetmeni David Fincher'in  pek yakında yeni bir gerilim dizisi daha yapacağı duyuruldu. 

Birçoklarına  göre televizyon tarihinin gelmiş geçmiş en iyi dizilerden biri olan 2002 yapımı "The Wire"  televizyonun yeni bir altın çağının  habercisi gibiydi. Son on beş  yıl içerisinde çok sayıda kaliteli dizi izleyicileriyle buluştu. Bunlardan  "Game of Thrones" global bir fenomen haline geldi.  Afrikalılar, Asyalılar, Avrupalılar, Amerikalılar, Avustralyalılar din, dil, millet fark etmezsizin bir çok kişi  bu dizinin bağımlısı oldu. Dizi seyredilme rekorları kırdı.  Dizinin gelecek bölümleriyle  ilgili tahminler yapıldı. Dizinin bazı karakterleri gönüllerde taht kurarken bazılarına karşı nefret beslendi.

George R.R. Martin'in yazdığı fantastik roman dizisinin televizyona uyarlaması olan Game of Thrones  aşina olduğumuz  aşk, entrika, iktidar, ensest, tutku gibi konuları fantastik bir dünyada başarıyla ele alıyor. Dizide ne olacağını kestirmenin zor olması  ve  bir çok ana karakterin zamansız ölümü bu yönleriyle de  diziyi diğerlerinden farklılaştırdı.

Dizi hayatın gizli ya da açık bir  anlamının ya da bizim algılarımızı aşan bir özün, sabit bir gerçeğin olmadığını, yaptığımız seçimlerle geleceğimizi kendimizin belirlediğini ve anlamı da yine kendimizin kurguladığını  söyleyen kıta felsefesinin bilgeliği ile örtüşen göndermeler barındırır. Bu bağlamda, karanlık ama bilge karakterlerden  Serçe Parmak'ın (Little Finger)  "Kaos bir  kuyu değil bir merdivendir. Bir çok kişi tanrılara, aşka ulaşmak için bu merdivene tutunurlar. Oysa gerçek olan tek şey merdivendir. Önemli  olan yegane şey tırmanmanın kendisidir" der.  Dizinin yedinci sezonunda bir başka karakter  John Snow'a  " Düşman her zaman kazanır. Ölüm ilk ve son düşmanımızdır. Ama yine de savaşmalıyız" der. Bu sözler bize ünlü ve tartışmalı Alman filozof  Heidegger'in  ifade ettiği gibi "ölüme doğru varlıklar" olduğumuzu hatırlattığı gibi, ölümün olduğu bir dünyada her şeyin absürt ve anlamsız görünmesine rağmen kendi amaçlarımızı  kendimizin yaratmamız gerektiği şeklindeki varoluşsal felsefeye de gönderme yapar. Felsefik okumaları bir tarafa bıraktığımızda ise karşımıza son derece eğlenceli, en son teknolojinin kullanımıyla görsel bir şölene dönüşen, ejderhalar ve devlerle fantazilerimizin ve hayallerimizin limitlerini zorlayan,  aşk, cinsellik, iktidar, ensest gibi konuları  kendine has bir şekilde ama kesinlikle sıkıcı olmadan ele alan bir diziyi ortaya çıkıyor.

2017  yıl içerisinde ilk sezonlarını izlediğimiz iki distopya dizisi ön plana çıktı. Bunlardan biri ünlü feminist yazar, romancı Margaret  Atwood'un  "The Handmaid's Tale"(Damızlık Kadınlar) romanından uyarlanan aynı isimli dizi, bir diğeri ise 1973 yapımı  bir film olan "West World"un dizi olarak aynı isimle tekrardan yorumlandığı dizidir. The Handmaid's Tale'de gelecekte Amerika Birleşik Devletleri'nde muhtemelen çevre kirliliği ve diğer olumsuz gelişmeler sonucu insanların doğurganlığının azaldığı bir dönemde şartları bahane edip  olağanüstü hal ilan eden, otoriter ve baskıcı yönetimin kendisine baş kaldırmaya çalışan herkesi en acımasız bir şekilde cezalandırıldığı bir gelecekte geçiyor. Dizide bazı kadınlar damızlık birer köleye dönüştürülüyor. Feminist okumasının yanında baskıcı bir yönetimin ne kadar ileri gidebileceği ile ilgili ip uçları da veren dizi izleyenleri dehşet içinde bırakıyor. Dizinin bence önemli ayrıntılarından biri  ana karakterin gördüğü dehşeti başkalarının okuması umuduyla gizli olarak tuvalet duvarına yazdığı sahnedir. İnsanlar yaşadıkları kötü şeylerin diğerleri tarafından bilinmesi gerektiğini düşünmesi tutarlı bir  Lacancı "büyük öteki"nin varlığına dayandırmaktadır. Ünlü Fransız piskanalist Lacan'a göre ise böyle bir büyük öteki mevcut değildir, büyük öteki  sadece bir kurgudur. 

  Öne çıkan bir diğer distopya dizisi West World ise robotların bilinç kazanıp insanlara başkaldırmasının mümkün olup olmadığını ele alırken aynı zamanda insan olmanın  ne demek olduğu, bilincin nasıl kazanıldığı, insanı  diğer canlılardan ya da yapay zekalı robotlardan ayıran şeyin ne olduğu soruları etrafında dolaşıyor. İzleyiciler robotların kendi bilinçlerini geliştirdiklerini ve bu doğrultuda özgür kararlar aldıklarını düşündükleri bir anda aslında bunun da önceden kurgulanmış bir programın sonucu olduğu kuşkusuna düşüyor.  Hasılı, robotların kendi bilinçlerini geliştirip özgür irade ile karar verebilmelerinin mümkün olup olmadığı, bizim için olduğu kadar dizi için de bir muamma olarak kalmaya devam ediyor. En azından birinci sezonun sonuna kadar.

Sinemadan televizyon dizilerine transfer olan bir başka ünlü yönetmen ise David Lynch'dir. Yıllardır film ya da televizyon dizisi yapmayan David Lynch "Twin Peaks-return" ile geri döndü. Aslında bu David Lynch'in ilk televizyon dizisi değil. Bu dizi Lynch'ın yıllar önce çektiği "Twin Peaks" isimli dizinin ve bu diziden sonra yaptığı "Twin peaks " filminin bir  devamı niteliğinde.

"Mulholland Drive" "Lost Highway" gibi anlaşılması zor, fantazi ile gerçeğin, rüya ile gerçekliğin arasındaki sınırın muğlaklaştığı filmlerin yanında "Blue Velvet" gibi harika bir film noir çeken Lynch ilkinden yirmi beş yıl sonra çekilen devam niteliğindeki dizide mümkün olduğunca aynı karakterleri kullanmış. Yirmi beş yıl önce Twin Peaks kasabasında popüler ama sorunlu lise öğrencisi Laura Palmer'in öldürülüşünü ve bu cinayeti araştırmak üzere ajan Cooper'in kasabaya gelişini konu alan  dizinin ve Laura Palmer cinayetini konu alan filmin devamı niteliğindeki  dizide  aynı karakterlerle yirmi beş yıl sonrasına gidiliyor. Aradan geçen uzun zamana rağmen Laura Palmer cinayetinin gizemi adeta bütün kasabayı etkisi altında tutmaya devam ediyor. Dizinin birincisinde Laura Palmer cinayetini araştırırken kayıplara karışan Ajan Cooper'ın esrarengiz bir şekilde kasabaya geri dönmüştür dönmesine ama bilinci yerinde değildir ve  Dogie isimli bir sigortacının hayatını yaşamaktadır. Cooper'a benzeyen Dogie isimli sigortacı ile birlikte bir üçüncü Cooper benzeri  karakter ise bölgede dolaşıp dehşet ve kötülük saçmaktadır.  Bilincini geri kazanmaya başlayan ajan Cooper, kasaba şerifi, FBI ajanı, ve kasabanın sakinlerinin  fantezi ile gerçeklik arasında gidip gelen hikayeleriyle  David Lynch bizi yine sıra dışı bir  serüvene davet ediyor.

Bir noktadan sonra Laura Palmer'i kimin öldürdüğünün, neyin gerçek, neyin rüya, neyin fantazi olduğunun bir anlamının kalmadığı dizinin yönetmeni David Lynch'in  gerçekliğin daha ilk başta bir kurgu içinde oluştuğunu, gerçeklikten kurguyu çıkarmamız halinde "gerçeğe" ulaşmayacağımızı, tam aksine gerçekliğin kendisini kaybedeceğimizi söyleyen Zizek'in en sevdiği yönetmenlerden olmasına şaşmamak gerek.  Anlam veremediğimiz bir çok olay karşısında, hayatın çelişkileriyle baş edebilmek için sürekli olarak kurgular yarattığımızı, çoğu zaman gerçek olarak düşündüğümüz şeylerin bütünlüğünü ve tutarlılığını ürettiğimiz kurgu ve fantazilerle sağladığımızı düşünecek olursak bu bağlamda belki de en gerçekçi film ve diziler paradoksal olarak, absürt ve gerçekçi olmayan filmler yaptığı söylenen David Lynch yapıyordur belki de.

Beğeni kazanmış televizyon dizileri Game of Thrones, Twin Peaks: Return, Westworld ve The Handmaid's Tale ile  sınırlı değil şüphesiz. Son on beş yılda milyonlarca dünyalı tarafından beğeniyle izlenmiş Mad Men, House of Cards, Battle Star Galactica, The Sopranos, The X Files, Breaking Bad gibi diziler birçoklarımızın hafızasında önemli izler bırakmıştır.  Bu soru ise hâlâ  güncelliğini korumaktadır: Laura Palmer'ı kim öldürdü?