Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası, Lefkoşa Türk Belediyesi ve Sanayi Dairesi işbirliğinde 4–7 Temmuz tarihleri arasında Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’nde gerçekleştirilen denetimler sonunda hazırlanan raporda, işyerlerinin yarısının Sanayi Bölgesi Yasası’na aykırı olduğunun saptandığı açıklandı.

Odadan yapılan açıklamaya göre, Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’ndeki denetimlerde birçok yasadışı oluşumlar tespit edildi.

Denetimlerle ilgili sonuç raporunda, Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi Yasası’nın sorunların çözülebilmesi amacıyla, Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası, Kıbrıs Türk Sanayi Odası, Kıbrıs Türk Ticaret Odası ve ilgili kamu kuruluşlarından oluşturulacak bir komisyonda süratle ele alınması gerektiği vurgulanarak “Kayıt dışılığın önlenebilmesi ve işyeri envanterinin gerçek anlamda belirlenebilmesi amacıyla, işyeri izinleri ile ilgili yetkili kurumlar, mevzuata uygun olarak oda üyelikleri olmadan hiçbir işyerine izin vermemelidir. Bölgede ivedi olarak kaçak yapılaşmanın önüne geçilmesi için önlemler alınmalıdır” denildi.

TULGA: “YÜZDE 50’Sİ YASAYA AYKIRI... KEYFİLİK, PLANSIZLIK GÖSTERGESİ”

Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Hürrem Tulga, Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’nde Lefkoşa Türk Belediyesi ve Sanayi Dairesi işbirliğinde 419 işyerinden 219’unun denetlendiğini ve 419 işyerinin yaklaşık yüzde 50’sinin Organize Sanayi Bölgesi Yasası’na aykırı olduğunun tespit edildiğini, bunun ise ülkedeki keyfiliği ve plansızlığı göstermek açısından önemli olduğunu ifade etti.

“YÜZDE 30’UNUN İNŞAAT İZNİ YOK”

Tulga, denetimlerde öne çıkan diğer bir hususun ise yüzde 30 oranında işyerinin inşaat izninin bulunmadığını, dolayısıyla bu işyerlerinin işyeri ruhsatlarının olmadığının altını çizdi.

Hürrem Tulga, Lefkoşa Sanayi Bölgesi’nde denetimi gerçekleştirilen işletmelerin yüzde 10’unun hiçbir meslek kuruluşuna üye olmadığının tespit edilmesini de değerlendirerek, şöyle dedi:

“Yasada işyeri açma izinlerinin verilmesi için ilgili meslek kuruluşuna üyeliğin zorunlu olmasına rağmen yanı başımızda bulunan Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’nde gayri yasal işletmelerin bulunması, ülkede var olan kayıt dışılığın da bir göstergesidir.”

Tulga, denetim sonuçlarından da anlaşılabileceği gibi burada yaşanan kayıt dışılığın ülke ekonomisine ilişkin sağlıklı verilerin oluşturulamamasına da neden olduğunu hatırlattı.

FAAL OLMAYANLAR YÜZDE 10

Tulga, Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’nde faal olmayan işletmelerin oranının ise yüzde 10’a denk geldiğini ve bu durumun ülke ekonomisi açısından önemli bir gösterge olduğuna işaret etti.

Organize sanayi bölgelerinin doğru yapılandırılması ve çarpıklıkların düzeltilmesi amacıyla gerçekleştirilen denetimler sonucunda birçok farklı veri elde edildi.

RAPORUN AYRINTILARI

KTEZO tarafından hazırlanan denetim raporunun ayrıntılarına da yer verilen açıklamada şöyle denildi:

“Ülkemizin ekonomik kalkınmasında önemi büyük olan organize sanayi bölgeleri, zaman içerisinde amaçlarından sapma göstererek yapısal bozukluklar içerisine girmiştir. İlgili yasada bölge içerisinde yer alacak işletmelerin nitelikleri açıkça belirtilmiş olmasına rağmen, yasaya aykırı olarak izinler verilmiştir. Organize sanayi bölgesi, tamirciler, el sanatkarları, küçük imalatçılar ve üretime yönelik daha büyük işletmeler için oluşturulmasına rağmen, bölge içerisinde ticari işletmeler, devlete ait kurumlar, ofisler, bankalar, depolar, büfeler, kafeler, marketler v.b. oluşumlara izin verilmiştir. Bunların yanında, kiracısı olduğu parseli bölüp üçüncü şahıslara kiralayanlar da tespit edilmiştir. Keza izinsiz yapılaşmalarla, bölgenin daha da çarpık gelişimine neden olmaktadır.

Gerçekleştirilen denetimlerde toplam 419 işletme/kurum tespit edilmiştir. Sanayi Dairesi’nden alınan veriler de bu rakamı doğrulamaktadır. Alınan bilgide bölge içerisinde toplam parsel sayısı 454 olarak belirlenmiştir. Bu işletmelerin/kurumların 219’u denetlenebilmiştir. Oda, faal olan 94 işyerini diğer odalara üye olmaları veya erişilmeme nedenleriyle denetleyememiştir. %10 dolayında işyerinin faal olmaması dikkate değer bir sonuçtur.

Tablo 2’de özellikle imalat sektörü ve motorlu kara taşıtlarının onarımı sektörleri önem arzetmektedir. Denetimi gerçekleştirilen işyerleri içinde imalat sektörünün sayısı 87’dir. Motorlu kara taşıtlarının onarımı sektöründe ise 80 işyerinin denetimi yapılmıştır. İmalat ve zanaatkarlık ile ilgili toplam işyeri sayısı 167’dir.

Çeşitli nedenlerle denetimi yapılamayan işyerleri de bu rakamlara eklendiğinde, Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’nde imalat sektörü 119, motorlu araç bakım ve onarım sektörü sayısı 91’dir. Her iki sektörün toplam sayısı 210’dur. Organize sanayi bölgesindeki toplam işletme sayısı 419 olduğu düşünülürse bu sektörlerin oranı %50 dolayındadır. İşletmelerin geriye kalan %50’si ise nitelikleri açısından ilgili yasaya göre Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunmaması gerekiyor.

İlgili yasa yeniden revize edilerek bölge içerisinde tamamıyla üretime ve zanaatkarlığa yönelik işletmelerin yer alması sağlanmalıdır.

İmalat ve motorlu araçlar tamir sektörlerindeki işletmelerin ya KTEZO, ya da KTSO üyelikleri yeterli olması gerekirken, bu sektörlerdeki 167 işletmenin 24’ünün Ticaret Odası’na da üye olması anlamlı bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. 24 işletmenin hiçbir meslek kuruluşuna üye olmamaları da dikkat çekicidir. İşletmelerin çeşitli sebeplerle aynı anda birden fazla meslek kuruluşuna üye olmaları zorunluluğu da işletmeler açısından olumsuzluk yaratmaktadır.

Üyelikler açısından işletmelerin zorlukları 4. tablodan da anlaşılmaktadır. Bir işletme birden fazla meslek kuruluşuna zorunlu nedenlerle üye olmaktadır. İşletmelerin %36’sı Esnaf ve Zanaatkarlar Odası’na, %20’si Sanayi Odası’na, %23’ü ise Ticaret Odası’na üyedir. %14 dolayında işletmenin üyelik zorunluluğu olmasına rağmen hiçbir meslek kuruluşuna üye olmamaları da oldukça dikkat çekicidir. Geriye kalan %7’lik kısım ise birden fazla meslek kuruluşuna veya diğer meslek kuruluşlarına üye durumundadır.

Çeşitli nedenlerle denetimi yapılamayan ve faal olan işletmeler de düşünüldüğünde, KTEZO üyesi %27, KTSO üyesi % 23 ve KTTO üyesi ise %22 olarak değişmektedir. %10’u ise hiçbir meslek kuruluşuna üye değildir. Geriye kalan %18’lik oran ise birden fazla meslek kuruluşuna veya diğer meslek kuruluşlarına üye durumundadır.

Bu sonuç ilgili meslek kuruluşlarının yasalarının yeniden ele alınmasıyla işletmelerin birden fazla kuruluşa üye olmaları sorununu ortadan kaldırabilir.

Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi içerisinde yer alan satışa yönelik ticarete yönelik işletmelerin durumları ortaklaşa düzenlenecek toplantılarda ele alınmalı, gerekirse ilgili yasa yeniden düzenlenmelidir.

Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası yasası uyarınca gerçekleştirilen denetimlerde %27 dolayında işletmenin inşaat izinlerinin olmaması, dolayısıyla belediye işyeri açma ruhsatlarının da olmaması anlamlı bir sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. Yine zorunlu olmasına rağmen oda üyeliği olmayan veya üyeliklerini yenilemeyen işletme sayısı oldukça fazladır.

Bu konuda işyeri izni veren yetkili kurumların, işyeri kurulurken veya izinleri yenilenirken oda üyeliklerini istemesi yerinde bir karar olacaktır. Böylece kayıt dışı işyerlerinin kayıt altına alınmaları sağlanacaktır.”(tak)