Orta Vadeli Mali Plan (2025-2027), KKTC Bakanlar Kurulu tarafından onaylanarak, geçtiğimiz hafta, Resmi Gazetede yayımlandı.

Bugünkü yazımda, bahse konu mali planla ilgili özet bilgiler paylaşıp, kendi görüş ve değerlendirmelerimi aktaracağım.

2025 - 2027 Orta Vadeli Mali Plan döneminde, ekonomi politikasının temel amacının; makroekonomik istikrarı korumak, mali disiplini sürdürmek, bütçe dengesini sağlamak, büyümeyi hızlandırmak, istihdamı artırmak ve gelir dağılımını iyileştirmek yönünde olacağı açıklandı.

Kamu harcamalarına dikkat edilerek, cari harcamalarda tasarruf yoluna gidileceği kaydedilen mali planda, gerçekleşen tasarruf tedbirleri sonucunda, ortaya çıkan kaynakların yatırım projelerine aktarılacağı belirtildi.

Mali Planın temel makroekonomik hedefler bölümü, yüksek katma değerli üretimi teşvik etmeyi, enflasyonu orta vadede tek haneye düşürmeyi, iş ve yatırım ortamını iyileştirmeyi esas alıyor.

Bu bağlamda, henüz açıklanmayan 2023 yılı için GSYİH büyümesinin yüzde 9,6 olarak gerçekleşeceği, işsizlik oranının ekonomik aktivitenin artmasına bağlı bir düşüş göstererek yüzde 5'e gerileyeceği öngörülmektedir.

Mali plana göre, kişi başına düşen milli gelir, 2022 yılında 14.648 USD'ye yükselmişti. 2023 yılında 17.850 USD ve 2024 yılında da 19.011 USD'ye yükseleceği tahmin ediliyor.

Mali planda, Enflasyon oranlarına da yer verilmektedir. Enflasyon,  2021'de yüzde 46,1 iken, 2022'de yüzde 94,5'e ve 2023'te yüzde 83,6'ya ulaşmıştır.Bu yılın ilk 4 ayında da, yüzde 22.98 oranında gerçekleşmiştir.

Yukarıda hedeflenen kişi başına milli gelir, ekonomik büyüme ve tek haneli enflasyon rakamlarının gerçekleşmesi, mevcut parametre ve göstergelerle çok zor görülmektedir.

2025 mali yılından itibaren bütçe açığının kademeli olarak düşmesi, 2026 mali yılı sonu itibari ile bütçede gelir-gider dengesinin sağlanması ve denk bütçeye ulaşılması ve 2027 yılında da merkezi devlet yönetimi bütçesinde artıya geçilmesi hedefleniyor.

Ayrıca, Planda, kayıt dışı ekonomi ile mücadele ve suç gelirlerinin aklanması mücadelesinin daha etkili bir şekilde yapılmasının sağlanacağı kaydedildi.

Kamuda israfın azaltılması, tasarruf tedbirlerinin uygulanması, kayıt dışı ekonomi ile mücadele ve bütçe fazlası sağlanması hedefi, özellikle son 5 yıldır gerçekleşmemektedir.

Öte yandan, Genel Sağlık Sigortası Yasası’nın ivedilikle hazırlanarak hayata geçirileceği, E-sağlık sisteminin tüm modüllerin ivedilikle tamamlanacağı ve tarım alanında orta ve uzun vadeli tarımsal kalkınma programı hazırlanacağı belirtildi.

Genel Sağlık sigortası ve e-sağlık çalışmaları birçok kez hedeflenmesine rağmen, bir türlü hayata geçmemiştir.Tarımsal kalkınmada ise, narenciye ve et konusunda yaşanan kaos ve beceriksizlik, halen gündemdeki yerini korumaktadır.

Mali Plana göre, KIB-TEK, çağa uygun şekilde, verimlilik, şeffaflık, hesap verebilirlik temelinde yönetilecektir.

Oysa KIBTEK, özellikle son 5 yıldır siyasetin kurbanı olmuş, kötü yönetilmiş,profosyonel uamanlar tarafından yönetilmemiş, borcu çoğalmış, yatırım ve bakım konularında sorunlar yaşamış, ihalesiz yakıt alımları ile anılmış,  üretim, iletim ve dağıtım olarak güçlendirilmemiştir.

Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti ile protokolü imzalanmış olan "kablo ile enterkonnekte projesinin" hayata geçirileceği konusu, henüz tam olarak netleşmemiştir.

Bütün bu bilgiler ışığında, tüm kamu idareleri, Orta Vadeli Mali Planı"nda yer alan öncelikler, makroekonomik göstergeler ve ödenek tavanları esas alınarak,  kendi kurumsal öncelikleri doğrultusunda 2025, 2026 ve 2027 mali yılları için bütçe tekliflerini sunacaklardır.

Mali plan, bütçe hazırlık sürecinde kullanılmakta ve  Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanmaktadır.Gelecek 3 yıla yönelik gelir ve gider tahminlerini içermektedir..Ayrıca, Hükümet tarafından açıklanacak olan  Orta Vadeli Program ile de uyumlu olmalıdır.

Mali Plan, Merkezi Devlet Yönetimi bütçe büyüklüklerinin hayata geçirilmesine yönelik olarak, orta vadeli programda (OVP) belirlenen temel amaç ve politikaları ve ulusal öncelikleri belirleyen bir belge niteliği taşıyor.

Öte yandan, Orta Vadeli Program(OVP) ise, makro politikaların yanında, temel gelişim eksenleri ve ana sektörleri de kapsar. Bakanlık ve kurum bütçeleri hazırlanırken, yasal düzenlemeler yapılırken ve kurumsal karar verme süreçlerinde, OVP’ nin amaçları ve öncelikleri temel alınır. 

Ayrıca OVP, İş dünyası, yatırımcılar ve finansal kuruluşların ekonomiye dair uzun vadeli beklentileri ve devletin ekonomi politikalarını anlamalarında, onlara  rehberlik eder.

Ancak, KKTC’ de  5 yıldan beri Orta Vadeli Program (OVP) yapılmadığı için, bahse konu bu mali planın referans alacağı, dayanak gösterileceği bir hükümet belgesi (OVP) bulunmamaktadır. Bu bağlamda, mali plan, dayanak olarak  havada kalmaktadır.

Orta Vadeli Programı olmayan bir Hükümet, okyanusta giden, pusulasız bir gemi gibidir ve meçhule doğru yol almaktadır.Bütçe için, gerçekçi olmayan hedefleri olan mali plan yapılması, ülkemizin  genel olarak, ekonomik ve sosyal yönde planlanması için yeterli değildir.