Hasan Karlıtaş 

Son günlerin yeniden alevlenen gündem konusu Maraş ile ilgili, yaklaşık beş sene önce yazdığım bir yazıyı, güncelleyerek sizlerle paylaşmak istiyorum.

Bir zamanlar Kıbrıs turizminin yıldızı olan Maraş’la ilgili, nasıl bir nitelendirme yapmam gerektiğini düşündükçe zorlanıyorum. Aslında, bilindik, çok söylenen ‘Hayalet Şehir ve Yasak Şehir’ nitelendirmelerinden çok ötede bir yerde Maraş. 1974 öncesinde,  Orta Doğu ve Akdeniz’in en ünlü tatil merkezlerinden biri olma özelliğiyle Maraş (Varosha), Kıbrıs’ın en yoğun turistik bölgesiydi. Hem turistik hem de sosyetik bir bölge olan Maraş, 45 yıldır hayalet bir şehir konumuna düşürüldü...  Maraş, 1960’lı ve 1970’li yıllarda Doğu Akdeniz’in en önemli kitlesel turizm  merkezi özelliğine sahipken, yaşadığı travma neticesinde yarım asra yakın bir dönemdir derin yalnızlığını yaşıyor...

Biz rehberlere en çok sorulan soruların başında, Maraş’ın, hem gizemli hem de hüzünlü hikayeleri geliyor. Ülkemizi ziyaret eden turistlerin görmek isteyip de göremedikleri, en önemli yer olan kapalı Maraş bölgesi, hem geçmişi, hem de günümüzdeki haliyle, gizemini koruyor... Bir yanda gizem, öte yanda hüzün...

Uzun yıllardır, hem eğlenceli hem de hüzünlü hikayelerin tanıklığını yapan bu şehri düşünürken, fazla söz yerine farklı bakış açılarını, bazı istatistiki bilgilerle birleştirerek, geçmişin görkemini, şimdilerin sessizliği ve  kaderine terk edilmişliği harmanlamak istedim.

Son aylarda, Hükümetin başlatacağını açıkladığı envanter çalışması ve çeşitli örgütlerin yüklenmiş oldukları sivil insiyatif, kayda değer bir özellik taşıyor. Her daim, Kıbrıs müzakere sürecinde, kapsamlı çözümün bir parçası olarak, önemli bir yer tutan Maraş konusunu, yaşanan gelişmeler ve farklı bakış açıları ile yakın gelecekte de, yükselterek konuşmaya devam edeceğimiz anlaşılıyor...

MARAŞ İLE İLGİLİ BAZI ÖNEMLİ TURİZM İSTATİSTİKLERİ

Otel /Apart Otel ve diğer Konaklama Tesisleri: 105  (1974 ilk 6.5 ay 700 bin turist ağırladı)

 (Yaklaşık 10 bin yatak kapasitesi)

Ev                                  :4469 hane
Ticari İşyeri                    :1953                                           
Banka                            :21
Müze /Sanat Ev             :25                                             
Kilise/Türbe/Mezarlık     :9                               
Tiyatro/Sinema salonu  :24                                             
Resmi daire                   :143
Eğlence yeri                  : 99                                             
Harabe/yarım inşaat     : 380
Okul                              : 8                                              
Spor Tesisi                    : 2

MARAŞ’A FARKLI BİR BAKIŞ

• 1970’li yıllarda Orta Doğu’nun Paris’i olarak bilinen Beyrut’un,  cazibesini yitirmesi ile Akdeniz’in parlayan yıldızı olan Maraş, 1974 öncesinde ABD’deki Miami plajı kadar ünlüymüş.
• Resmi rakamlarla değerlendirmek gerekirse, 1973 nüfus sayımına göre Maraş’ın nüfusu 15,000 kişiydi ve yine 73 verileri dikkate alındığında 37 listelenmiş otelinde 6302 yatak kapasitesine, otel apartmanlar da dahil edildiğinde ise yaklaşık 10,000 yatak kapasitesine sahipti.
• Maraş sahil şeridi 8 km. olup, Maraş kapalı alanı, yüzölçümü olarak 6.4 km. karelik bir yer kaplamaktadır.
• İngiliz Kraliyet ailesine ait olduğu söylenen, 2011 yılına kadar rezervasyonları olduğu, altın muslukları bulunan ve birçok ünlüyü konaklattığı rivayet edilen, dünyanın ilk 5 yıldız üzeri tasarlanan oteli buradadır. Savaş çıktığı zaman müşterilerin plajdan havlu terlik ile kaçtığı hatta müdürünün intihar ettiği söylenir. Otel plajına Afrika’dan gelen, beyaz kum ve altın tozu serpiliymiş.
• İçinde milyonlarca dolar bulunduğu söylenen, bir banka - BM kontrolünde her ay sayılır ve rapor edilir.
• JFK Bulvarındaki,  King George Hotel, The Florida Hotel, Argo Hotel gibi kaliteli otellerin, Leonidas Caddesi ise eğlence hayatının kalbinin attığı bölge idi.
• Ferrari, Lomborgini, Jaguar gibi arabaların oldugu lüks oto galeri bulunmaktadır.
• Boynu bükük insan resimleri ile tanınan, Xantos isimli ünlü bir  ressamın evi, Derinya sahilinde yer almaktadır.
• 1974’te açılışına bir kaç gün kalmasına rağmen, açılamayan trajik bir hikayesi olan otelden de söz edilmektedir.
• 1974’ün hemen sonrasında, okunurken sayfaları açık kalan bitmemiş kitaplardan, tabakta yarım kalan yemeklerden ve bir çok hüzünlü, hazin hayat hikayelerinden söz edilmektedir.
• Ocak-Haziran 1974 döneminde ada genelinde gerçekleşen toplam 1,334,490 turistik konaklamadan 713,455’i yani % 53’ü Mağusa bölgesinde gerçekleşmişti.1974 yılında tüm Türkiye genelindeki turistik yatak kapasitesi toplamda 10,000’in altında idi. Günümüzde ancak 36 yıl sonra ulaşabildiğimiz KKTC genelindeki turistik yatak kapasitesi toplam 16,597’dir. Ocak-Haziran 2010 döneminde KKTC genelinde gerçekleşen 680,347 turistik konaklamadan yalnızca 49,785’i yani %7’si Mağusa bölgesinde gerçekleşmiştir.
• Golden Sand (GS) oteline ait birçok malzeme uzun yıllar ordu  ihtiyaçlarının giderilmesi için kullanılmıştır.
• Maraş’taki toplam Vakıf Mallarının 4637 dönüm olduğu,  bunun 2611 dönümünün ise Abdullah Paşa Vakfına ait olduğunun Evkaf kayıtlarında yer aldığı söylenmektedir.  İddia edilen diğer mal sahibi vakıflar ise şunlardır; Mazbut Lala Mustafa Paşa Vakfı ve mülhak Bilal Ağa Vakfı. Evkaf görüşüne göre, Maraş’ın tamamı Vakıf malıdır. Evkaf, Maraş’ın yasal sahibidir. Vakıf malları satılamaz, bağışlanamaz ve devredilemez.
• 1960’da Kıbrıs Türk Yönetimi toplum liderleri Dr. Küçük ve Rauf Raif Denktaş’a, İngiliz Yönetimi tarafından, 1.5 milyon sterlin verildiği de iddia ediliyor. Bu paranın verilmesinin nedeni yine iki iddiaya bağlanıyor; Birinci iddiaya göre, Vakıf mallarının el değiştirilmesi, satılması için bu ücret ödenmiştir. İkinci görüşe göre ise, vakıf mallarında yılların ihmalinden ve düşük tutulan kiralardan  kaynaklanan mağduriyetin giderilmesi için bu meblağ ödenmiştir.
• Maraş’ta yabancı sermayeye ait çok sayıda mal, mülk bulunmaktadır. Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararı uyarınca, gerçek mal ve hak sahiplerini dışlayarak herhangi bir neticeye ulaşılması mümkün değildir. BM’nin 1984’te alınan 550 sayılı kararına göre, 1974 öncesinde, Maraş’ta oturanlar haricinde birilerinin o bölgeye yerleştirilme girişimleri kabul görmemektedir.
• BM ile yapılan ateşkes antlaşmasında, (13 Ağustus1974) Maraş kontrollü boşaltılmıştır. Maraş’taki yerleşim ve iskan sona ermiştir. BM kontrolünde olan bölgede 6 tane apartman orduevi kullanımı için verilmiştir.
•  Rum keskin nişancıları günümüzde Laguna diye bilinen bölgedeki bir  otelin tepesinden, Türkleri hedef alarak bombalıyormuş. Bu hadiseler sonrasında Türk savaş uçakları bu binayı bombalayarak ikiye ayırmış, daha sonra ise Kapalı Maraş'a Türk askeri girmiştir.
• 100 milyar dolarlık bir şehir olduğu tahmin edilmektedir.
• Sahil şeridinde yapılan dikey yapılaşma, denize sıfır ve deniz manzaralı oda seçeneği sunsa da, çarpık yapılaşma örneği olarak, güneş ışığını engelleyen bir görüntüye sahiptir.
•  Sophia Loren’in Maraş’ta evi olduğu ve 1974’ten sonra dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’ten geriye dönmek üzere ricada bulunduğu ama bunun o dönemin koşullarında kabul edilmediği söylenmektedir.
• Turizm cenneti Maraş’ın, Elizabeth Taylor, Richard Burton, Paul Newman (Exodus filmi), Raquel Welch, Sophia Loren ve Brigitte Bardot gibi ünlülere evsahipliği yaptığı bilinmektedir.

TURİZM CENNETİNDEN,  HAYALET ŞEHİR MARAŞ -  YASAK ŞEHİR VAROSHA’YA

Hayalet şehir Maraş (Yasak Şehir Varosha), tanıklığını yaptığı geçmiş hikayeleri ve hem gerçek, hem de efsaneleşmiş söylenceleri ile etkisinden kolay kurtulunamayacak bir şehir. Maraş, Las Vegas olmalı mı? Yoksa, bir barış sektörü olan turizmin yeni koşullarına göre yeniden planlanmalı mı? Yaşanan son gelişmelerden sonra, yarım asırdır konuştuğumuz ve ülkemizin turizm geçmişine damgasını vuran Maraş’ı konuşmaya devam edeceğimiz anlaşılıyor.

Son söz,  HAYALET ŞEHİR KAYBEDER, YAŞAYAN ŞEHİR KAZANIR!