Stella Aciman

Bir memleketi iyi tanımak için sokaklarında dolaşmak, insanlarıyla ve esnafıyla konuşmak gerekir diye düşünenlerden ve uygulayanlardanım. Bu hafta yine düştüm yollara… Önce, Terminalin önünde yıllardır kışın narenciye, baharda Yeşilırmak çileği satan delikanlının yanına gittim. Ona, “Her zaman ben senden alış veriş yapıyorum, bugün seninle bir söyleşi yapacağım” dedim. Dedim ama bir türlü ikna edemedim. “Abla, bir-iki defa gazetelere, televizyonlara bir şeyler söyledik, ertesi gün gazetelerin baş sayfalarına konu olduk. Yok, izinsiz satıyormuşuz, yok malımız ilaçlıymış… Bir sürü yalan şey yazdılar. Hâlbuki ben bu tezgâh için belediyeye her ay 350 TL. vergi ödüyorum. Altı yıldır her gün, Yeşilırmak’tan buraya bir ekmek parası kazanmak için geliyorum. Bir arkadaş Lemar’ın karşısında çilek satıyordu, şikâyet ettiler. Sanki üç kasa çilek Koca Lemar’ı batıracaktı.” diye dert yandı bana. Haklıydı, üzerine gitmedim. Mis gibi kokan, tazecik çileklerinden aldım ve diğer tarafta kamyonetinde enginar satan esnafa yanaştım. Sağ olsun beni kırmadı ve onunla bir söyleşi yaptım. Sonra aklıma Metropol Market’in önünde yıllardır şans oyunları satan esnaf geldi. O da beni kırmadı ve konuştuk.  Sizleri bilmem ama ben bu insanlara, memleketin renkleri ve olmazsa olmazları diye bakar ve sahip çıkılmasını beklerim.

MEHMET ŞANLI-Enginar ve karpuz satıyor

Enginar mı üretiyorsunuz?
Yok, ben alır ve satarım.
 

Kaç yıldır bu işi yapıyorsunuz?
Yaklaşık 15-16 yıldır bu işi yaparım. Enginar zamanı enginar, o bitince yerli karpuz satarım. İkisinin sezonu 8-9 aydır. Enginar kasımda başlar mayısa kadar sürer.

Enginarları ve karpuzları hangi bölgeden alıyorsunuz?
Ben Güzelyurt ve Mormenekşe’den alıyorum. Enginar en çok Mağusa tarafında yetişiyor. Karpuz ise Doğancı, Akdeniz, Yıldırım, Mormenekşe ve Bergama’da çıkıyor. Karpuz suyun olduğu her yerde çıkar. Ben hep yerli karpuz satarım. Şu an mesela İran karpuzu var ama ben satmam. Yerli karpuz mayısın ilk haftası çıkmaya başlar.

Kazancınız yetiyor mu?
Bende dokuz çocuk vardı, hiçbiri açıkta kalmadı çok şükür. Ama şimdi para biriktirme, lüks yaşama dönemi kalmadı memlekette. Şu anda tek hedef var, eve bir çorba götürebilmek. Yani borcunu, harcını ödeyebilmen… Yoksa eski memleket bitti artık.

Burada seyyar olarak satış yapmanız yasal mı?
Ben her ay belediyeye 320 TL. vergi ödüyorum burası için. Çilek satan arkadaşım ise 350 TL. ödüyor.

Eskiden ayıklanmış enginar satılmazdı ama artık görmeye başladım…
Nüfusumuzun üçte ikisi artık T.C kökenli olduğu için soymaya başladık. Onlar, enginarın  yemek olarak pek fazla çeşidini bilmez. Bir zeytinyağlısını bir de haşlamasını bilir. Türkiye’de enginarın en çok satıldığı iller öncelikle İstanbul, sonra İzmir ve Bursa gelir. Ankara bile yeni yeni başlamış enginarı tanımaya. Mesela gidin Karadeniz’e, enginarı bilmez. Doğu’ya gidin, hiç bilmez… 

Enginarın çok yemeği var mı?
Valla etin ne kadar çok yemeği varsa, enginarın da o kadar çok çeşitli yemeği yapılır. Bulgur köftesi bile olur. Mesela benim eşim geçenlerde yalancı dolma yaptı. Altına enginarları dizdi, üstüne de dolmaları koydu, muhteşem oldu. Kıbrıs halkı enginarın kıymetini çok iyi bilir. 

Kıbrıs’ın enginarları Türkiye’dekilere göre daha küçük ama daha lezzetli…
Çünkü biz dolmasını yaparız ama Türkiye bilmez bunu. Büyük enginarın dolması olmaz. Bir de tabii ki küçük olduğu için daha taze olur ve kolay pişer. Kıbrıs geneline baktığında bugün her evde 50-100 tane enginar buzlukta vardır.

Günde kaç enginar satarsınız?
Enginarı herkes satar, yani en küçük bakkalından en büyük marketine kadar her yerde enginar var. Ben günde 300-500 arası enginar satarım. Maalesef çok Kıbrıslının göç etmesinden, gelen yeni neslin ise enginar kültürünü bilmemesinden dolayı satışlar eski dönemlerdeki gibi değil. Mesela benim oğlum enginarı ilk defa geçen yıl on sekiz yaşına bastığında yedi, daha önceleri tadına bile bakmazdı. 

SAİT KUMRU-Piyangocu

Kaç yıldır şans oyunları satıyorsunuz?
Beş yıldır yapıyorum. Ben polis emeklisiyim. Liseyi bitirdim, ardından askerlik… Döndüğümde polis okuluna gittim ve 25 seneyi doldurup, çıktım.

Günde kaç tane şans oyunlarından satarsınız?
Günlük olarak bilmem ama aybaşlarında, memurlar ödendiğinde biraz hareketlenir. Bir hafta sonra işler durur.

Yıllardır burada duruyorsunuz, belediyeye bir vergi ödüyor musunuz?
Belediye benden vergi isterse bu işi yapmam çünkü % 6’ya çalışırım. Yani 100 TL.’lik bilet satsam bana 6 TL. kalır. Eğer bilet birbirine yapışır da bir yerine iki bilet giderse, eve gidince havaya bakarım. Eğer % 20 karla çalışsaydık, bu yolun üzerinde on tane biletçi görürdün. Bu işin yağmuru, soğuğu, sıcağı var… O yüzden kimse yapmaz. Ben de emekliyim diye yapıyorum. İki tane oğlum var, ikisi de bilgisayar öğretmeni. Sağ olsun devletimiz iş vermedi onlara, buradan kazandığımızla harçlıklarını çıkarmaya çalışırlar.

Peki, hiç büyük ikramiye çıktı mı sizden?
Evet, hem Türkiye biletine, hem de Kıbrıs biletine büyük ikramiye verdik.

‘Biz kazandık, bu da sizin?’ diyen oldu mu?
Kıbrıs’ın büyük ikramiyesini verdiğimde, ertesi gün sabahtan bir paket tatlı geldi kazanan kişiden. Türkiye bileti 500.000 TL.  idi ama o buradan geçip bir ‘mersi’ bile demedi. Dört ay sonra bir delikanlı geldi yanıma ve bir zarf verdi. “Bu sizindir” dedi. Bende “hayırdır” dedim. Zarfı açtım, baktım içinde 500 TL. var. Her kimse bana bahşiş göndermiş. Çocuğa “abim sen mi kazandın?” diye sordum. “Yok abim, kazanan sana hayır dualarını yolladı bu parayla, ihtiyaçlı biriydi” dedi.