Hüseyin ÖZBARIŞCI

Ticaret çevrelerine göre ekonomide yaşanan daralma, ithalatı da etkiledi ancak iç piyasadaki hareketliliği Kıbrıslı Rumlar sürekli kıldı.

Büyük derecelerde olmasa da, ithalatta düşüş yaşandığı gözlemlediğini söyleyen nakliye şirket direktörleri ve iş çevreleri, Türk Lirası’nın döviz karşısındaki değer kaybının yanında, navlun fiyatlarının da (Deniz yolu ticaretinde taşıma ücreti olarak denizcilik şirketine ödenen para) ticareti olumsuz yönde etkilediğini söylüyor. 

Sektör temsilcileri, “Tamamen ithalata dayalı bir ülkeyiz ve üretmiyoruz. Üretmediğimiz için de her şeyi ithal etmek durumundayız” diye konuştu.

Yeni kurulan UBP-DP YDP hükümetinin yurttaşlara ekonomik yönden “destek verin” mesajı da veren sektör temsilcileri, “Her gün biraz daha kötüye gidiyoruz, girdi maliyetlerin düşürün” ifadelerini kullandı.

İlgili kesimler ne dedi?

Yıltan Özkıraç (Özkıraç Lifting Shipping): “İthalatta çok fazla düşüş olmadı, çünkü Kıbrıslı Rumlar kuzeyden alışveriş yapıyor”

“Sektörde inanılmaz şekilde ciddi sorunlar oluştu ve bu da büyüyerek devam ediyor. Dünyada denizcilik sektöründe yakıt fiyatlarından dolayı bir düşüş söz konusudur. Ancak ada ve küçük bir ülke olmamız nedeniyle gemicilik sektöründe gerekli zamlar yapılamadı. Dünyanın her yerinden COVID-19 öncesi nakliye taşımacılıkla şu andaki nakliye taşımacılığı arasında yüzde 200’e yakın bir zamlanma oluştu. Bu da çok ciddi sorunlar getirdi. Salgın ve döviz kriziyle birlikte insanlarımızın alım gücü düşmesi ister istemez ithalat ve ihracatı da etkiledi. Devletin de aslında çok yapacak şeyi yok ama belli başlı kalemlerde bir gümrük vergilerinde düşüş yapılabilir. Bu dönemde ithalatta çok fazla bir düşüş olmadı çünkü düşmesine yol açacak bir durum olmadı. Güneyden geçen Kıbrıslı Rumların ciddi anlamda alışveriş yaptıklarını da unutmamak lazım. İthalatta yaşanan bir miktarlık düşüş de navlun fiyatlarından dolayı kaynaklanıyor. Bundan özellikle ülkeye araç getiren şirketler zarar gördü.”

Hasan Darkot (Almeyda Denizcilik): “Mağusa Limanı’nda yine hareketlilik var ama gözlemlediğim ithalatta yüzde 20’lik düşüş oldu”

“Türk Lirası’nın döviz karşısındaki değer kaybı ve navlun fiyatları maliyetleri oldukça yükseltti. Dövizin belli olmayışı, bizim de kazancımızın TL olması alım gücünü düşürdü. Alım gücünün düştüğü bir ülkede doğal olarak ithalat-ihracat da düşer. Zaten bizim ülkemizde ihracat nerdeyse yok denecek kadar az, benim gözlemlediğim ithalatta da yüzde 20’lik düşüş oldu. Tabii Mağusa Limanı’nda eskisi kadar olmasa da hareketlilik yine var çünkü tamamen ithalata dayalı bir ülkeyiz ve üretmiyoruz. Üretmediğimiz için de her şeyi ithal etmek durumundayız.

Bizim devletten beklentilerimiz var. Faizler sabit tutulmalı, özellikle devlet dairelerine ödenen ücretler TL üzerinden alınmalı. Devlet kesinlikle insanlarımıza destek vermeli çünkü bu durum çok kötü bir durum ve her gün de biraz daha kötüye gidiyor.”

Talat Özçelebi (Özçelebi Oto): “Döviz krizinin yanında navlun fiyatları da çok yükseldi”

“Fiyat artışlarını yalnızca döviz kuruna bağlayamayız. Bunun yanında navlun fiyatları yüzde 300 civarlarında artmış vaziyette. Bu fiyatların yanında bir de döviz krizini ekleyince bizlere yüksek maliyetler çıkıyor. Navlun fiyatları ithalatı zorlaştırıyor. Bu maliyetleri düşürmek için KDV indirimi gibi devletten katkı yapılması lazım ki, insanlar araç alabilsin. Şu gerçek var ki, insanlarımızın maaşları döviz karşısında eriyip gitti ve alım gücü düştü ve piyasa da yavaşladı. Biz hemen hemen kar marjımızı neredeyse sıfırladık ama hala daha satış yok çünkü maliyetler çok yüksek. Geleceğimizi kestirmek de kolay değil çünkü 1 saat sonra ne olacağı belli değil.”

Ali Soley (Soley Mobilya): “Çok sıkıntılarımız var ve geleceğimiz oldukça karanlık”

“İthalat konusunda nakliye ücretleri neredeyse yüzde 70 oranında arttı ve bu da maliyetlere yansıdı. İnsanlarımızın alım gücü düştü, yerliye satış yok, müşterilerimiz Güney Kıbrıs’tan gelen Kıbrıslı Rumlardır. Ham maddelerin ve navlun fiyatlarının yüksek olmasının yanında üretim konusunda da sıkıntılar yaşıyoruz. Ücretlerden dolayı artık dışarıdan da işçi gelmiyor, bizim ülkemizde de yeterli derecede eleman yok. Meslek liselerine daha çok yönelmek gerekiyor. Kısacası çok sıkıntılarımız var ve geleceğimiz oldukça karanlık. İnsanlarımızın rahatlayabilmesi adına ciddi projeler ortaya konulup hayata geçirilmesi gerekiyor. Girdi maliyetlerinin aşağılara çekilmesi lazım.”

Mubin Kanatlı (Beyrut Yıldızı):  “Gözle görülmeyen giderler esnafın canını yakıyor”

“Şu andaki en büyük sorun navlun fiyatlarının aşırı derecede yükselmesidir. Bu fiyatlar muazzam bir derecede yükselmiş durumdadır. Eskiden 3500 dolar civarlarında olan bir konteyner ürün şu anda bir ara 18 bin dolara kadar çıktı, şu anda 14 bin dolar civarında seyrediyor. Fiyat artınca Güney Kıbrıs ile yaptığımız rekabette Rumlar bir adım öne geçti. Çünkü bizim onlara göre ucuz ve daha az ürün koyarız. Yurt dışında da navlun fiyatlarından dolayı da ham madde bulma konusunda sıkıntı yaşıyor. Burada en çok etkilenen kesim esnaftır, çünkü esnaf günün sonunda çalışanını da ödemek zorundadır, borçlarını da… Verdikleri artış da zaten gaz ve benzin karşısında eridi. Bu da doğal olarak insanlarımızın cebine yansıdı ve biz lükse kaçtık. Gözle görülmeyen giderler esnafın canını yakıyor, bunun da sonu yok ve esnaflar bankalara olan borçlarını borçla kapatmak zorunda kalıyor.  Bu ortamda destek şart ama esnafı borçlandırılmamalı. Yani esnafa hibe desteği olmalıdır. Bu pahalılığın önüne geçilmezse Kıbrıs Türk halkı yok olup gidecek. Biz o kadar mücadele ettik bu ülkede kalalım diye ama şu anda gençlerimiz göç ediyor.”

Melih Eyüpoğlu (Süper Kola): “Navlun teşviği konusunda bir güvence istiyoruz”

“Ülkemizde üretilen hammaddeleri zaten buradan alıyoruz ama ülkemizde üretilen hammaddeleri ithal ediyoruz. Dövizin Türk Lirası’nın karşısında değer kaybı yaşamasıyla bu hammaddeleri getirebilmek bizlere büyük sorun yaratıyor. İthalatta en büyük sorun maliyetler konusundadır. Biz yerli bir firma olarak ihracat da yapıyoruz. 6-7 yıl önce İngiltere’ye ihracat konusunda bir girişim başlatmıştık. Ancak navlun teşviklerinin geç ödenmesinden dolayı sonraki süreçte durmak zorunda kaldık çünkü bu teşviğin bu kadar geç verilebileceğini hesaplamamıştık. Bu konuda geçen yıl firma olarak yine bir bağlantı bulduk. Pandemiden dolayı satışlardaki düşüşü ihracatla birlikte dengelemeyi çalıştık. Ancak navlun teşviği yine geç ödeniyor. Biz ihracat yapan ve ürünümüzü başka ülkelere pazarlayan bir firma olarak bu konuda bir güvence istiyoruz.”