Ombudsman Emine Dizdarlı Faik Gencer'in şikayetini değerlendirerek bir rapor yayınladı ve  Girne Antik Limanı ile ilgili Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nü etkin bir şekilde uygulamadığını açıkladı.

Ombudsman Emine Dizdarlı, raporunda “Limanda bulunan tekneler ile ilgili Bağlama Sözleşmesi yapılmadığı, Rıhtım Harçlarının tahsil edilmediği ve/veya tahsil etmek için herhangi bir girişimde bulunmadığını, yasal mevzuat gereği uygulanması gereken yaptırımın uygulanmadığı, denetimlerin eksik yapıldığı, güncel olması gereken Vaziyet Planının güncel olmadığı ve bir tekneye bağlı başka bir tekne ve/veya deniz taşıtının olduğu açıkça görülmektedir” dedi.

Dizdarlı şöyle dedi:

“Denizcilik, ülkelerin dünyaya açılımını ve entegrasyonunu sağlayan en önemli sektörlerden biridir. Ülkemizin bulunduğu coğrafi konum, doğası ve iklimi bu amaç için ne kadar önemli olduğu herkes tarafından kabul edilen bir husustur. Bu nedenle bu kadar önemli bir yerin daha düzenli ve iyi bir şekilde kullanılması önem arz etmektedir. Bu çerçevede KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Girne Antik Limanı’nda yer alan karmaşayı ortadan kaldırmak için Tüzüğün öngördüğü şekilde düzenlemeler yapması, Girne Antik Limanı’nı hak ettiği yere taşıması ve turizme kazandırması gerekmektedir. Bu hususa ilaveten mezkûr Fonda toplanan paranın şeffaflık ilkesi gereği Girne Antik Limanı’nda nasıl harcandığıyla ilgili KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alması gerekmektedir”

Raporun tümü şöyle:

 Dairemize başvuruda bulunan Sayın Faik Gencer, KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’na bağlı Girne Antik Limanı’nda bulunan yatların “Bağlama Sözleşmeleri” ile ilgili gayri yasal bir şekilde para tahsil edildiğini, Girne Antik Liman’ında bulunmayan ve/veya bağlı olmayan gemilere Bağlama Sözleşmeleri yapıldığını, birçok balıkçı teknesi, özel tekne ve gezi teknesinden Bağlama Ücreti ve Rıhtım Harcı alınmadığını, bunların yanı sıra, KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın izni olmaksızın başka tekneler üzerine bağlanan yatların yıllardır ücret ödemeden limanda durduğunu ve bu hususun güvenlik açısından tehlike arz ettiğini iddia ederek konunun Dairemiz tarafından soruşturulmasını talep etmiştir.

 Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş ve ekte sunulan rapor hazırlanmıştır.

  Girne Antik Limanı Koruma Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün amacı, Korunmaya Muhtaç Turizm Bölgesi İlan edilen Girne Antik Limanı’na bakan taşınmaz eski eserlere ait tarihi kültürel mirasın yaşatılmasını, güçlendirilmesini ve geliştirilmesini, limanı ziyaret edenlerin etkin ve verimli bir biçimde çevreden yaralanmasını, ülke ekonomisine, turizmine ve tanıtıma katkıda bulunmasını sağlamak ve ayrıca teknelere, tekne sahiplerine, tekne mürettebatı, tekne müşterisi, ticari ünite işletmecileri ve bu ünitelerden faydalanacaklara etkin denetim içerikli, kaliteli hizmet sunmak, temiz, güvenli, huzurlu bir yaşam ve çalışma ortamı sağlamak, yönetim, işletme ve denetim kurallarına ilişkin usul ve esasları düzenlenmektedir.

 “Bağlama Sözleşmesi’nin” tefsiri 16/1987 sayılı Turizm Endüstri Teşvik Yasası tahtında çıkartılan Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün 2’inci maddesinde yer almaktadır. Bu tefsire göre Bağlama Sözleşmesi, Bakanlık ile tekne sahibi arasında imzalanan ve tekne sahibine tahsis edilen bağlama yeri, yaralanabileceği hizmetlere ilişkin süreyi ve koşulları içeren Sözleşmeyi anlatır. Genellikle bir yıl süreli olan Bağlama Sözleşmeleri tekne ile ilgili bilgileri, teknenin limana giriş ve çıkış tarihlerini, kalış süresini, geldiği ve gideceği limanı, teknenin sahibinin kim olduğu ve/veya geminin kaptanı ile ilgili bilgileri, tarafların uyması gereken mükellefiyetleri ve sözleşme fesih sebeplerini içermektedir.

 Teknelerin ihtiyacı olan elektrik, su, internet ve atık suların tahliyesi gibi ihtiyaçlarına yönelik hizmetlere ait ücretlendirmeler Bakanlık tarafından bir Genelge ile duyurulur. Bu hizmetlerden sağlanacak gelirler Bakanlığın uhdesinde bulunan Fonun Gelirler hesabına aktarılır. Özel veya gezi teknelerinin dışında kalan balıkçı tekneleri Bağlama Ücreti yerine Rıhtım Harcı ödemeleri gerekmektedir. Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün 7’inci maddesinin 10’uncu fıkrasına göre Bağlama Ücreti ve Rıhtım Harcı Sözleşmelerinin imzalanmasını müteakip en geç yedi gün içinde harçlar Fona yatırılmak zorundadır. Tüzükte “Fonun” adı yer almazken Tüzük kapsamında elde edilen bütün gelirlerin 02-06-203 sayılı Gelirler Hesabına aktarılarak yalnızca Girne Antik Limanı’n inkişafı için kullanılabileceği belirtilmektedir. Rıhtım Harcı veya Rıhtım İşgal Ücreti 83/2007 sayılı Gemilerle İlgili Harçlar ve Ücretler Yasası’nın 12’inci maddesi tahtında düzenlenmiştir. Rıhtım İşgal Ücreti iskelede veya rıhtımda bağlı olan her gemiden günlük olarak geminin kayıtlı brüt ağırlığı, geminin kayıtlı olduğu ülke, geminin hangi amaçla kullanıldığı, türü ve kış mevsimi boyunca en az bir ay süreyle atıl durumda olması göz önünde bulundurularak hesaplanmaktadır. Balıkçı tekneleri de tıpkı özel tekne veya gezi teknelerinin bağlama ücretini ödeme mükellefiyetlerinin olduğu gibi Rıhtım Harcını ödemekle mükelleftirler.  Uygulanacak yaptırımların belirli kıstaslar içinde olması ve her Bağlama Sözleşmesi veya Rıhtım Harcını ödemeyen tekneler için aynı ve/veya benzer yaptırımların uygulanması gerekir.

          KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı nezdinde yaptığımız soruşturmada Girne Antik Limanı içerisinde Bağlama Sözleşmesi’ni yenilemeyen teknelerin olduğu tespit edilmiştir. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Bağlama Sözleşmesi’ni yenilemeyen teknelerin limandan ayrılmalarını sağlamak için Limanlar Dairesinin ve Polis Genel Müdürlüğünün katkılarıyla yasal işlem başlatacakları husus belirtilmekle beraber bu hususla ilgili somut bir bilgiye veya bu konuda herhangi bir dava numarası elde edilememiştir. KKTC Limanlar Dairesi’nden edinilen bilgiden Limanlar Dairesi tarafından Bağlama Sözleşmelerine ilişkin veya Rıhtım Harcını ödemeyen tekneler için herhangi bir yasal işlem başlatılmadığı sonucuna varılması gerekmektedir.
 Daha önce de belirttiğimiz üzere Girne Antik Limanı’nda çok sayıda bir tekneye bağlı başka bir tekne ve/veya deniz taşıtının olduğu tespit edilmiştir. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı kimi zaman yoğunluktan dolayı bu durumun olabileceğini söylese de Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün 6’ıncı maddesinin 6’ıncı fıkrası uyarınca teknelerin sadece bağlama maksadı ile ayrılan babalara ve/veya pontonlar üzerinde yer alan koçboynuzlarına tahmin edilebilir bütün hava ve gelgit koşullarını dikkate alınarak denizcilik usullerine ve Bakanlığın uygun bulduğu tarzda bağlanması öngörülmektedir. Yine Bakanlık, Bağlama Sözleşmesi yapmış olan tekne sahibine, Liman’ın denizalanı içinde teknesini bağlayabileceği belli bir yeri değil, teknenin bağlanmasına uygun herhangi bir yeri tahsis eder. Tekne sahibi, kendisine tahsis edilen bağlama yerinden başkasına yanaşamaz ve bağlayamaz. Aksi takdirde ve tüm ikazlara rağmen tahsis edilmemiş yere bağlama yapan teknenin bağlama sözleşmesi tek taraflı olarak feshedip herhangi bir para iadesi yapılmadan tekne liman dışına çıkartılması gerekir. Dolayısıyla KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın yoğunluktan dolayı bir tekneye bağlı başka bir tekne ve/veya deniz taşıtının olabileceğini ileri sürmesi Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğüne aykırıdır. Söz konusu uygulama Tüzüğe aykırı olduğuna göre yapılanlar yanlış ve/veya hatalıdır. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın Girne Antik Limanı’nda bir tekneye bağlı başka bir tekne ve/veya deniz taşıtının olmaması için gerekli önlemi veya tedbiri alması gerekmektedir. 

 Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün 5’inci maddesi denizdeki düzenlemelere ilişkin kurallar koymuştur. Bu kurallar tahtında Bakanlık, liman içerisinde barınacak olan teknelerin bağlama yerlerini, teknelerin bakım ve onarımının yapılacağı, tersane hizmeti verilecek yerleri, liman içerisinde çamaşır, bulaşık, yelken, şişme bot yıkanabilecek ve kurutulabilecek yerleri, teknelerin atık su, katı atık, sintine vs. gibi atıkların bırakabileceği yerleri bir Vaziyet Planı hazırlayarak düzenlemesi gerekmektedir. Bu hususa bağlı KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı nezdinde yapığımız soruşturmada Girne Antik Limanı’ı için hazırlanmış güncel bir Vaziyet Planının olmadığı tespit edilmiştir. Gerek tarih gerekse turizm ve denizcilik açısından çok önemli bir yer olan Girne Antik Limanı için güncel bir Vaziyet Planının hazırlanması önem arz etmektedir. Söz konusu Vaziyet Planının düzenlenmesi ve periyodik aralıklarla güncellenmesinin limanda bulunan gemilerin kontrolünü kolaylaştıracağı ve/veya tedbir alınırken kolaylık sağlayacağı aşikârdır.

 Denizdeki düzenlemelere ilişkin kurallar incelendiğinde Girne Antik Limanı içerisinde teknesini bağlayacak veya diğer hizmetlerden yararlanacak olan tekne sahipleri, Bakanlık ile en geç teknelerin limana giriş yaptığı gün Bağlama yerleri ile ilgili Sözleşmelerin eksizsiz ve doğru olarak yapıp imzalaması zorunludur. Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün 6’ıncı maddesinin 2’inci fıkrası gereğince limanın deniz alanındaki derinlikleri ile Bakanlıkça belirlenecek bağlama yeri numaraları idari ofiste ve web sayfasında teşhir edilmesi gerekmektedir. Söz konusu Tüzükte böyle bir düzenleme olmasına rağmen Vaziyet Planının güncel olmamasından dolayı bağlama yerlerinin de numaraları güncel değildir ve ilgili rapor hazırlanırken KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın web (internet) sayfasında/sitesinde bağlama yeri numaraları teşhir edilmemiştir veya mevcut değildir. Bağlama yerlerinin numaralandırılmasıyla veya bu yönde bir çalışma yapılması halinde Girne Antik Limanı’na Tüzüğün öngördüğü şekilde bir düzen gelebilecek ve daha önce belirtildiği gibi bir tekneye bağlı başka bir tekne ve/veya deniz taşıtı bağlanmasının önüne geçilip kaçak durumda olan teknelerin tespiti daha kolay yapılabilecektir.

 Girne Antik Limanı’nda bağlı bulunmayan teknelere Bağlama Sözleşmesi yapıldığı iddiasıyla ilgili olarak KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı nezdinde yürütülen soruşturmada Bakanlık, Girne Antik Limanı’nda bağlı bulunmayan teknelerle Bağlama Sözleşmesi yapılmadığını ancak, zaman be zaman sözleşmesi olan teknelerin bakım işlemleri için KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı bilgisi dâhilinde yurt dışına çıktıklarını, söz konusu teknelerin liman içinde olmamalarından istifade eden başka tekne sahiplerinin ise söz konusu yerleri kullandıkları belirtilmiştir. KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı ile Bağlama Sözleşmesi olmayan tekneler kaçak durumdadır. Girne Antik Limanı’nda görevli personelin mesai saatleri içerisinde çalıştıkları nedeniyle denetimlerin kısa zaman aralıklarıyla gerçekleşmediği ve/veya hiç yapılmadığı edindiğimiz bilgiler arasındadır. Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nün amaçları içerisinde Liman’da “etkin denetim”in yapılması hususu yer almaktadır. Temel yönetim fonksiyonlarından biri olan denetimin veya kontrolün sıklıkla yapılması ve gerekli zamanlarda yaptırımların etkin bir şekilde uygulanmasıyla Antik Limanı’nda yaşanan pek çok sorun aşılacaktır.

 Sonuç olarak, tarihi ve turistik açıdan çok önemli bir yer olan Girne Antik Limanı ile ilgili KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın Girne Antik Limanı Koruma ve Geliştirme Esasları Tüzüğü’nü etkin bir şekilde uygulamadığı, Limanda bulunan tekneler ile ilgili Bağlama Sözleşmesi yapılmadığı, Rıhtım Harçlarının tahsil edilmediği ve/veya tahsil etmek için herhangi bir girişimde bulunmadığını, yasal mevzuat gereği uygulanması gereken yaptırımın uygulanmadığı, denetimlerin eksik yapıldığı, güncel olması gereken Vaziyet Planının güncel olmadığı ve bir tekneye bağlı başka bir tekne ve/veya deniz taşıtının olduğu açıkça görülmektedir.  

 Denizcilik, ülkelerin dünyaya açılımını ve entegrasyonunu sağlayan en önemli sektörlerden biridir. Ülkemizin bulunduğu coğrafi konum, doğası ve iklimi bu amaç için ne kadar önemli olduğu herkes tarafından kabul edilen bir husustur. Bu nedenle bu kadar önemli bir yerin daha düzenli ve iyi bir şekilde kullanılması önem arz etmektedir. Bu çerçevede KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı Girne Antik Limanı’nda yer alan karmaşayı ortadan kaldırmak için Tüzüğün öngördüğü şekilde düzenlemeler yapması, Girne Antik Limanı’nı hak ettiği yere taşıması ve turizme kazandırması gerekmektedir. Bu hususa ilaveten mezkûr Fonda toplanan paranın şeffaflık ilkesi gereği Girne Antik Limanı’nda nasıl harcandığıyla ilgili KKTC Turizm ve Çevre Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alması gerekmektedir.