Ombudsman Emine Dizdarlı Türkiye Cumhuriyeti tarafından Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’na hibe edilmesi tasarlanan Jeneratörlerle ilgili rapor yayınladı.

TC tarafından kuruma 2 adet Jeneratör hibe edileceği yönünde basında çıkan haberler akabinde mezkûr jeneratörlerin montajının yapılacağı Teknecik Elektrik Santralinde bulunan sahadaki altyapı çalışmaları için ihaleye çıkılmadan hizmet alındığı yönündeki duyumlar üzerine soruşturma yapan Ombudsman, süreçteki ‘yasaya ayrılılıkları’ raporladı.

Jeneratörler hibe edilemediğinden jeneratörlerin tedarikinden vazgeçildiği bilgisini de paylaşan

Dizdarlı, KIB-TEK’in jeneratörün oturtulacağı zemin hazırlıklarında kamu kaynaklarını etkin, yerinde ve verimli bir şekilde kullanmadığı ve/veya söz konusu kaynağı toplumun ihtiyaçlarını giderecek şekilde kullanmadığı tespiti yaptı.

Ombudsman Dizdarlı ayrıca, kurumun herhangi bir keşif bedeli çıkarmadan, ihalesiz bir biçimde Tüfekçi Ltd’den 1.262.948,24 Türk Lirası karşılığında hizmet almasının 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırı olduğunu vurguladı.

“Yönetim Kurulu İdarenin hukuka uygun davranma yükümlülüğüne aykırı hareket etmiştir”

“Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu tarafından mezkûr jeneratörlerin oturtulacağı zemin için yapılan hazırlıklar özetlenecek olursa 11 Mayıs 2021 tarihinde hazırlıklara başlanmış,12 Mayıs 2021 tarihinde işin yetiştirilemeyeceği düşünülerek üç yerel firmadan fiyat teklifi alınıp en düşük fiyatı veren firmaya iş yaptırılmış ve/veya yaptırılmaya başlanmıştır. Ancak alınan hizmetin bedeli yüksektir ve Kurumun kendi bütçesinden ödeyebilmesine veya doğrudan alım yapabilmesine imkan tanımamaktadır. Buna rağmen, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu doğrudan alım yapılamayacak bir hizmet satın almıştır. Yapılan bu işlem, 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasasının 24’üncü maddesinin 1’inci fıkrasına aykırıdır.  Akabinde, iş yapıldıktan veya yapılmaya başlandıktan sonra Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu alınan hizmetin ödenebilmesi için Bakanlar Kurulu Kararı alınması amacıyla konuyu Ekonomi ve Enerji Bakanlığına göndermiştir. 27/2013 sayılı İyi İdare Yasasının 5’inci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca İdare, Anayasaya ve yasalara uygun faaliyette bulunur. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu böyle bir karar alarak İdarenin hukuka uygun davranma yükümlülüğüne aykırı hareket etmiştir.”

“Kamu İhale Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırı”

“KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı nezdinde yaptığımız soruşturmada Bakanlık Müsteşarı Sayın Şahap Aşıkoğlu Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin (EÜAŞ) konu jeneratörleri hibe edememesinden dolayı jeneratörlerin tedarikinden vazgeçildiğini bildirmiştir. Gelinen bu noktada Kıbrıs Türk Elektrik Kurumunun Kamu kaynaklarını etkin, yerinde ve verimli bir şekilde kullanmadığı ve/veya söz konusu kaynağı toplumun ihtiyaçlarını giderecek şekilde kullanmadığı görülmektedir. Daha önce belirttiğimiz üzere, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun herhangi bir keşif bedeli çıkarmadan, ihalesiz bir biçimde Tüfekçi Ltd’den 1.262.948,24 Türk Lirası karşılığında hizmet alması 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırıdır.”

Raporun bütünü şöyle:

“Türkiye Cumhuriyeti tarafından Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’na 2 adet Jeneratör hibe edileceği yönünde basında çıkan haberler akabinde mezkûr jeneratörlerin montajının yapılacağı Teknecik Elektrik Santralinde bulunan sahadaki altyapı çalışmaları için ihaleye çıkılmadan hizmet alındığı yönünde aldığımız duyumlar neticesinde Dairemiz tarafından bir soruşturma başlatılmıştır. 

38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş olan konuyla ilgili ekte sunulan rapor tanzim edilmiştir.

Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan 15 Kasım 2020 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni ziyareti sırasında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devletine jeneratör hibe edilmesi yönünde talimat vermiştir. Hibe edilecek olan jeneratörler 25 Megawatt gücünde olup motorin ve doğalgaz olmak üzere iki tane yakıt türü ile çalışabilmektedirler.

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu nezdinde yaptığımız soruşturmada Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Genel Müdürü Sayın Gürcan Erdoğan mevcut kurulu santrallerin yükü maksimuma çıktığı gün ve/veya saatlerde, maksimuma çıkan yükü karşılamak için veya mevcut santrallerde arıza olduğu veya rutin bakımlarının yapıldığı dönemlerde günlük yükü karşılamak için mezkûr jeneratörlerin faydalı olacağını bildirmiştir. 

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu 18 Şubat 2021 tarih ve TB/36/2021 sayılı kararla iki adet jeneratöre yerleşim alanı hazırlanması için gerekli çalışmaların yapılmasına ve mezkûr çalışmaları yürütmek üzere Genel Müdür Sayın Gürcan Erdoğan’ın yetkilendirilmesine, ayrıca bu konuda yapılacak çalışmalarla ilgili Yönetim Kuruluna bilgi aktarması açısından Yönetim Kurulu Üyesi Sayın Ömer Çete’nin görevlendirilmesine karar vermiştir. 

KKTC Başbakan Yardımcılığı, Ekonomi ve Enerji Bakanlığı ve TC Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı arasında “Petrol Ürünleri Ticaretine ve 2 adet Mobil Treyler Elektrik Santralinin Tesis Edilmesine İlişkin İşbirliği Protokolü” 29 Nisan 2021 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır. Mezkûr Protokolün 4’üncü maddesi tahtında Teknecik Elektrik Santralindeki üretimi çeşitlendirmek ve santralin kurulu gücünü artırmak üzere, TC Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın ilgili kuruluşu olan Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin (EÜAŞ) mülkiyetinde olan her biri 25 MW gücünde 2 adet treyler mobil elektrik santralini Teknecik Elektrik Santrali sahasında tesis edilmesi öngörülmüştür. Elektrik Üretim Anonim Şirketi treyler mobil elektrik santrallerinin, Türkiye’deki mevcut lokasyonundan KKTC’ye naklinden, Teknecik Santralinde gösterilen yere tesis edilmesinden, dağıtık kontrol sisteminin rehabilitasyonundan, devreye alınmasından, ilk 6 ay süre ile işletilmesinden ve bu süre zarfındaki bakımlarından sorumlu olacaktır. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu, treyler mobil elektrik santrallerinin tesis edileceği lokasyondaki saha zemin hazırlığından, santrallerin işletilmesi süresi içinde ihtiyaç duyulan yakıt, su, devre dışı iç ihtiyaç enerjisi temininden ve enerji ihtiyacı hasıl olduğunda çalışma talimatının verilmesinden sorumlu olacaktır. 

Sayın Gürcan Erdoğan’dan aldığımız bilgiye göre Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) Doğal Gaz Santralleri Daire Başkanı Sayın Şükrü İlhan ve İstanbul Doğalgaz Santralleri İşletme Müdürü Sayın Hamit Boyacı mezkûr jeneratörlerin sevkiyatının 20 Mayıs 2021 tarihinde gerçekleştirileceğini 6 Mayıs 2021 tarihinde Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Santrallerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Sayın Yaşar Davrandı’ya cep telefonu mesajı olarak bildirmiştir. Sayın Erdoğan, mezkûr mesaj gelene kadar jeneratörlerin sevkiyatının 2021 yılının Ağustos ayında yapılacağını bildiklerini ifade etmiştir.

Sayın Gürcan Erdoğan, 20 Mayıs 2021 tarihinde mezkûr jeneratörlerin KKTC’ye geleceği bilgisi kendisine ulaştığında jeneratörlerin Teknecik Elektrik Santralinde monte edileceği alanın zemin hazırlığı için yeterli zaman olduğunu öngörmüştür. Bu nedenle herhangi bir keşif bedeli çıkarmadan ve ihaleye gidilmeden Kurumun kendi olanaklarının kullanılmasına ve KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığına bağlı Karayolları Dairesi’nden D7 zincirli dozer ile greyder temin edilerek ihalesiz hizmet satın alabilme bedeli sınırları içinde en ekonomik şekilde saha traşlama ve düzeltme çalışmaları yapılarak, jeneratörlerin montajının yapılabileceği tasarlanmıştır. Karayolları Dairesi’nin D7 zincirli dozeri ve operatörü 11-19 Mayıs 2021 tarihleri arasında bu amaçla çalışmış olup 104025 numaralı Harcama Belgesi ile Karayolları Dairesi Müdürlüğü Lefkoşa Bakım Onarım Şubesinin ek mesai yapan personeli ödenmiştir. Karayolları Dairesinin greyderi arızalı olduğundan kullanılamamıştır. Ancak yapılacak diğer altyapı çalışmalarının 20 Mayıs 2021 tarihine kadar tamamlanamayacağı anlaşıldığından 12 Mayıs 2021 tarihinde yerli üç firmadan fiyat alınmış ve  en uygun fiyatı veren Tüfekçi Ltd.’e gerekli işler yaptırılmıştır. Tüfekçi Ltd.’in yapılması talep edilen işler için toplam 1.262.948,24 Türk Lirası tutarında bir fiyat verdiği tespit edilmiştir. Sayın Erdoğan, Tüfekçi Ltd’e herhangi bir ödeme yapılmadığını bildirmiştir.

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumunun, Kurumun Santrallerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısına gönderilen bir cep telefonu mesajı ile ve mezkûr jeneratörlerin monte edileceği alanın altyapı hazırlıkları için yeterli zaman olduğu ve yapılacak işin maliyetinin yüksek olmadığı gerekçesiyle keşif bedeli çıkarmadan harekete geçmesi Devlet ciddiyetine uygun değildir. Kurumun kendi kaynakları ile ve diğer Kamu Kurumları vasıtasıyla yapabileceği düşünülen işler yapılamamış ve/veya yetiştirilememiştir. Netice itibarıyla, altyapı hazırlıkları için 1.262.948,24 Türk Lirası tutarında bir fiyat ortaya çıkmıştır. Bu noktada Kıbrıs Türk Elektrik Kurumunun ciddi bir plansızlığı göze çarpmaktadır. 

20/2016 sayılı Kamu İhale Yasasının 24’üncü maddesinin 1’inci fıkrası  ihale makamınca ilan yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan alım yapılabilecek halleri düzenlemektedir. Bu haller; mezkûr Yasa kapsamındaki idarelerin, tahmini değeri KDV hariç aylık brüt asgari ücretin 10 (on) katını aşmayan mal ve/veya hizmet alımları ile tahmini değeri KDV hariç aylık brüt asgari ücretin 20 (yirmi) katını aşmayan ve konu ile ilgili teknik daireler tarafından onaylanan yapım işleri, ihtiyacın sadece tek bir gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi halinde, mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri 3 (üç) yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması halinde, özelliğinden ve belli süre içinde kullanılma zorunluluğundan dolayı stoklanması ekonomik olmayan veya acil durumlarda kullanılacak olan ilaç, aşı, serum, anti-serum, kan ve kan ürünleri ile ortez, protez gibi uygulama esnasında hastaya göre belirlenebilen ve hastaya özgü tıbbi sarf malzemeleri, test ve tetkik sarf malzemeleri alımları.  Ancak bu bend kuralları uyarınca yapılacak doğrudan alım, KDV hariç aylık brüt asgari ücretin 50 (elli) katını aşamaz. Uluslararası tahkim yoluyla çözülmesi öngörülen uyuşmazlıklarla ilgili davalarda, bu Yasa kapsamındaki idareleri temsil ve savunmak üzere yerli veya yabancı uyruklu avukatlardan yapılacak hizmet alımları, seçim ve halk oylaması dönemlerinde Yüksek Seçim Kurulunun ihtiyacı için yapılacak oy pusulası kağıdı alımı, oy pusulası basımı ile seçimlere yönelik her türlü seçim malzemelerinin alımı ve bir işin başlangıcında yapılan sözleşmede yer almayan, ancak öngörülemeyen koşullar nedeniyle ilgili yapım işlerinin veya hizmetlerin ifası için gerekli hale gelen ve maliyeti başta yapılan keşif tarihindeki birim fiyatlar esas alınmak koşuluyla sözleşme değerinin %20 (Yüzde yirmi)’sinden fazla olmayan ilave yapım işleri veya hizmetlerin gerçekleşmesi şeklindedir. 

20/2016 sayılı Kamu İhale Yasasının ilgili maddesinden görülebileceği gibi Kıbrıs Türk Elektrik Kurumunun yaptırdığı işin fiyatı ve niteliği doğrudan alım kapsamına girmemektedir. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun herhangi bir keşif bedeli çıkarmadan, ihalesiz bir şekilde Tüfekçi Ltd’den hizmet alması 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasasına aykırıdır.

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu’nun 28 Mayıs 2021 tarihinde almış olduğu TB/137/2021 numaralı karar şu şekildedir; Genel Müdür Gürcan Erdoğan’ın   28 Mayıs 2021 tarih ve KTE.0.00-001-99-21/E.6715 sayılı yazısı ile, 29 Nisan 2021 tarihinde Sayın Bakanımızın talimatı üzerine, KKTC’de elektrik üretimindeki arz güvenliğini artırmak amacı ile özellikle çoğu arızalı durumda olan Dizel Jeneratörlerden dolayı yaz aylarında olası elektrik kesintilerinin önlenmesi amacı ile Türkiye Cumhuriyeti tarafından verilecek      2 adet 25 MW elektrik santralinin Teknecik Elektrik Santralinde konuşlandırılması için gerekli tüm hazırlıkların tamamlanması talimatı üzerine alınan hizmetin, Planlama İnşaat Dairesi ve Karayolları Dairesi birim fiyatlarını aşmaması kaydı ve konu Daireler tarafından kontrol edilerek ödenmesi amacıyla Bakanlar Kurulu kararı alınması hususunda, Kurum Genel Müdürünün Ekonomi ve Enerji Bakanlığına yazı yazmasına oy birliği ile karar verilir. 

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu tarafından mezkûr jeneratörlerin oturtulacağı zemin için yapılan hazırlıklar özetlenecek olursa 11 Mayıs 2021 tarihinde hazırlıklara başlanmış,12 Mayıs 2021 tarihinde işin yetiştirilemeyeceği düşünülerek üç yerel firmadan fiyat teklifi alınıp en düşük fiyatı veren firmaya iş yaptırılmış ve/veya yaptırılmaya başlanmıştır. Ancak alınan hizmetin bedeli yüksektir ve Kurumun kendi bütçesinden ödeyebilmesine veya doğrudan alım yapabilmesine imkan tanımamaktadır. Buna rağmen, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu doğrudan alım yapılamayacak bir hizmet satın almıştır. Yapılan bu işlem, 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasasının 24’üncü maddesinin 1’inci fıkrasına aykırıdır.  Akabinde, iş yapıldıktan veya yapılmaya başlandıktan sonra Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu alınan hizmetin ödenebilmesi için Bakanlar Kurulu Kararı alınması amacıyla konuyu Ekonomi ve Enerji Bakanlığına göndermiştir. 27/2013 sayılı İyi İdare Yasasının 5’inci maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca İdare, Anayasaya ve yasalara uygun faaliyette bulunur. Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Yönetim Kurulu böyle bir karar alarak İdarenin hukuka uygun davranma yükümlülüğüne aykırı hareket etmiştir.

KKTC Ekonomi ve Enerji Bakanlığı nezdinde yaptığımız soruşturmada Bakanlık Müsteşarı Sayın Şahap Aşıkoğlu Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin (EÜAŞ) konu jeneratörleri hibe edememesinden dolayı jeneratörlerin tedarikinden vazgeçildiğini bildirmiştir. Gelinen bu noktada Kıbrıs Türk Elektrik Kurumunun Kamu kaynaklarını etkin, yerinde ve verimli bir şekilde kullanmadığı ve/veya söz konusu kaynağı toplumun ihtiyaçlarını giderecek şekilde kullanmadığı görülmektedir. Daha önce belirttiğimiz üzere, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun herhangi bir keşif bedeli çıkarmadan, ihalesiz bir biçimde Tüfekçi Ltd’den 1.262.948,24 Türk Lirası karşılığında hizmet alması 20/2016 sayılı Kamu İhale Yasası’nın ilgili hükümlerine aykırıdır.”