Geri kalmış toplumlar yalana alışıktır. En fazla yalanı da devlet söyler. Okulda başlar yalanlar. Özellikle tarih büyük ölçüde yalana dayalıdır. Resmi yayın kuruluşları yalanın çoğaltıcısıdır. Devletin en tepesindekiler ne kadar yalan söylerse duyururlar. Eleştirel bir bakış, analiz yoktur. Haberciliğin çifte-kontrolü gibi kuralları aranmaz. Farklı görüşler ise gereksizdir, verilmez. Ya da kısılarak duyurulur. Sansürün alenisi makuldur. Olmadı, oto-sansür uygulanır. Bazı düşünceler ‘sakıncalı’ sayılır. Bazı kişilerin ismi ‘yasak listesi’ne konur.

Böyle yaparak güya vatan-devlet-millet korunur.

Kimden?

Kendi insanından...

Haliyle, bu tür yönetim tarzının adına demokrasi denmez.

İşte biz böyle ‘fazla demokrasi’nin olmadığı bir coğrafyada yaşıyoruz.

***

Sınır Tanımayan Gazeteciler’in (RSF) her yıl 3 Mayıs’ta yayımladığı ‘Basın Özgürlüğü Listesi’nde Kıbrıs adası ‘açık turuncu’ renkle betimlenmiş. Hem kuzey, hem güney...

‘Açık turuncu’ basın özgürlüğü konusunda ‘sorunlu ülkeler’in rengi. 100 üzerinden 55 ile 70 arasında puan alan ülkeler bu kategoriye giriyor. Bu kategori, 180 ülkenin değerlendirildiği indeksin ‘ortası’nda yer alıyor.

Medya özgürlüğünün en iyi olduğu ‘yeşil’ kodlu ülkeler indeksin en tepesinde yer bulurken, ‘sarı’ya boyanmış ülkeler de bu alanda ‘başarılı’ sayılıyor.

Basının özgürlüğü için ‘zor koşullar’ın hüküm sürdüğü ülkeler ‘koyu turuncu’ renkle ayrılırken, ‘bordo’ ‘çok ciddi’ sorunların yaşandığı, basının en kötü olduğu coğrafyaları tanımlıyor.

Ve ne yazık ki Kıbrıs adasının etrafı ‘bordo’ renkli ülkelerle dolu!..

***

Paris merkezli RSF’in 2023 endeksinde Kıbrıs’ın her iki tarafı da daha üst sıralara yükseldi, ancak ‘problemliler’ kategorisinden çıkamadı. Kuzey Kıbrıs’ın sıralamadaki yeri 5 sıra, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ise 10 sıra yukarıya çıksa da basın özgürlüğü bakımından henüz işler yolunda değil. Örneğin Kuzey Kıbrıs 76’ncı sıraya yükseldi, ama Sierra Leone, Malezya ve Togo gibi ülkelerin puanı bizimkinden daha yüksek. Kıbrıs Cumhuriyeti 10 sıra birden yükselip 55’inci sıraya çıktı ama Ermenistan, Güney Kore ya da Gambia’da basın daha özgür.

Kıbrıs Cumhuriyeti’yle ilgili değerlendirmede ‘Ortodoks Kilisesi ile sermaye gruplarının medya üzerindeki rolü’ eleştiriliyor. Kuzey Kıbrıs’la ilgili ise indekste ‘medyanın farklı çıkar gruplarının eline geçtiği, gazetecilere dönük davaların çoğaldığı ve Türkiye’nin sektör üzerinde baskılarının arttığı’ vurgulanıyor.

***

Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Kıbrıs’ın iki ‘anavatanı’yla ilgili durum ise daha vahim...

Bir AB ülkesi olmasına rağmen Yunanistan ‘açık turuncu’ kategorisinin en sonunda, 107’nci sırada yer alıyor. Yani ‘koyu turuncu’nun eşiğinde duruyor.

Türkiye ise zaten kötü olan karnesinde bu sene daha da gerilere gitmiş durumda. 100 üzerinden 33,5 puan toplayabilen Türkiye 16 basamak birden düştü ve 180 ülke içinde 165’inci sıraya geriledi. Yani dünyada basın özgürlüğünün en kötü olduğu ülkeler sıralamasında ilk 15’in içine girdi!

Kuşkusuz Kıbrıs’ın kuzeyinde basını en fazla tehdit eden olgu, ilişkilerin giderek ‘bağımlılık ötesi’ mertebesine ulaştığı Türkiye’deki bu karanlık tablodur.

Buna rağmen Kuzey Kıbrıs’ta basın özgürlüğü hala ayaktaysa ve dünya sıralamasında yukarılara doğru bir seyir içindeyse, bunun en önemli sebebi her şeye rağmen özgür basını bağrına basan demokrasi aşığı bir kitlenin varlığıdır.

Ve elbette hiçbir baskı ve tehdide, yıldırma çabalarına karşı bildiği yoldan dönmeyen, sesini kısmayan bir avuç yürekli insan ve de sivil örgütler...

Özgürlükler konusunda ‘anavatanlar’ın karnesi böyle...

‘Yavru’ların izinden gitmeyi deneseler bir kez de...

Fena mı olur?