Dr. Hülya Vahedi

El ve ayak parmaklarında, vücudun burun ucu, dudaklar gibi  uç kısımlarında soğuk ve stresle ortaya çıkan ve ataklarla seyreden bir tür hastalıktır. Bu hastalıkta parmak atar damarlarında ve derinin küçük atar damarlarında geçici bir spazm (kasılma) olmakta ve buna bağlı olarak önce parmaklarda beyazlaşma, solukluk olmakta ve bazen da bu beyazlaşmayı morarma ve kızarıklık takip etmektedir. 

Parmak atar damarlarında spazm olunca kan parmaklara bir süre yeterince gidemez ve parmakların hepsinde değil, genellikle bir veya  ikisinde beyazlaşma,  uyuşma olmaktadır. 

İkinci aşamada ise uçlarda kan göllenmesi sonucu morarma olmaktadır. 

Üçüncü aşamada ise spazm geçmektedir ve buna bağlı olarak kan akışı tekrar  başlamakta ve parmaklarda reaktif  hiperemiye bağlı kızarıklık ve ağrı olmaktadır. 

Her hastada bu 3 evre olmayabiliyor. Esas tanı koymada ilk evre yani soğuk ile temas ile ortaya çıkan parmakların bazılarındaki renk solukluğu ve beyazlaşma yeterli olmaktadır. Bu renk değişikliğinin sınırları kesin olarak belirgindir. 

Toplam bu atak en fazla 15-20 dakika içinde geçmektedir. 

Atakların sıklığı, şiddeti, süresi hastadan hastaya değişmektedir. Bazı hastalar gün içinde tekrarlayan ataklar yaşarken, bazıları tüm bir kış boyunca sadece 2-3 atak yaşamaktadır. 

Raynaud aslında bir bulgudur ve Raynaud fenomeni olarak bilinmektedir. 

İlk kez Fransız doktor Maurice Raynaud bu hastalığı 1862 yılında bildirmiştir. 

Raynaud iki türlüdür;

1.Primer Raynaud. Raynaud hastalığı bu gruba verilen isimdir. Burada altta yatan başka hiçbir hastalık yoktur. Kadınlarda sıktır ve 15-30’lu yaşlarda başlamaktadır. Bu hastaların parmak ve deri damarları soğuğa karşı çok hassastır. Yapılan tüm kan testleri ve incelemeler normal çıkmaktadır. Parmak uçlarında yaralar oluşmamaktadır. 

2.Sekonder Raynaud. Bu grupta altta yatan bazı önemli hastalıklar vardır. 30 yaşından sonra başlamaktadır. Bu grupta parmak uçlarında yaralar oluşabilmektedir. Başlıca nedenleri nelerdir; Sistemik Romatolojik hastalıklar  (Sistemik Lupus, Skleroderma ve diğerleri)

• Bazı titreşimli iş makinelerini kullananlar
• Tıkayıcı arter hastalıkları 
• Bazı ilaçlar ve kimyasallar 
• Kanda pıhtılaşmayı artıran bazı kan hastalıkları 
• Bazı enfeksiyonlar.

Hastalık nasıl takip edilir;

Raynaud teşhis edildiği zaman mutlaka Primer mi yoksa sekonder diye bakmaktayız. 

Yani altta yatan bir başka hastalığın  olup olmadığını araştırmaktayız. Kanda sistemik Romatolojik hastalıklarla ilgili otoantikorlar aranmaktadır ve tırnak dibi mikroskopisi  ile de tırnak diplerinde küçük damarlarda bozulmalar var mıdır diye bakılmaktadır. Bütün bunların yanında hastanın genel muayenesini yapıp, deride sertlik olup olmadığına  bakmaktayız.

Tedavisi:

• Soğuk havalarda iyi korunmalı, eldiven ve kalın çorap giyilmeli
• Soğuk sudan ve dondurucudan korunmalı 
• Stresten uzak olunmalı
• İlaç tedavisi: Kalsiyum kanal blokeri denilen damar açıcı ilaçlar, dirençli vakalarda İloprost, Sildenefil gibi ilaçlar verilmektedir.
• Tedaviye dirençli  vakalarda  Sempatektomi denilen cerrahi tedavi düşünülmektedir. 

Altta yatan bir hastalık saptanırsa bu hastalığın tedavisi de birlikte yapılmaktadır. Bu grupta hastalarda Raynaud daha ağır seyretmektedir.

Bazan Raynaud fenomeni başladıktan yıllar sonra diğer sistemik romatolojik hastalık ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle Raynaud hastalarının, bu ihtimali bilerek takipleri ve araştırmaları iyi yapılmalıdır.

Referans: Rheumatology Secrets Third Edition Sterling G. West MD