Lute-Akıncı-Anastasiadis kulisleri

Cenk Mutluyakalı

Kıbrıs barışına dair müzakere süreci yeni bir “kritik eşik”ten geçiyor.
Son 72 saattir “baş döndürücü” bir görüşme trafiği var.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Jane Holl Lute, “referans koşulları”nı oluşturmak için liderlerle mekik diplomasisi yapıyor.
Sürece dair ciddi bir “karartma” var.
Kimi kulislere ulaşıyoruz, farklı iddialar duyuyoruz ancak bunlar hiçbir koşulda kesinleşmiş ya da yetkili kişilerce doğrulanmış bilgiler değil.

“Çerçeve Taslağı”

Kendi kaynaklarımdan aldığım notlarda şunlar var:

• Kıbrıslı liderler “mutabakata” çok yakın duruyor.
•  NEW YORK'ta "üçlü bir zirve"nin ötesinde, müzakerelere yönelik yeni bir "yol haritası" belirlenmeye çalışılıyor, aslında bir "çerçeve taslağı" oluşturuluyor.
•  New York'ta Kıbrıslı liderler ile Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ni buluşturacak görüşmenin gündemini bu "çerçeve taslağı" oluşturacak.
• Hedef: Üçlü görüşmenin ardından “Referans Koşulları”nın Genel Sekreter António Guterres tarafından açıklanması ve yeni bir müzakere sürecinin başlaması.

“Federal Çözüm”

• Şimdi akla gelen soru şu: "Yeni bir çerçeve ilan edilecek ve Guterres Çerçevesi ortadan kalkacak mı?”
• Bu soruya şu yanıt geliyor: “Referans Koşulları” Guterres Çerçevesi, 11 Şubat 2014 belgesi ve Crans-Montana’taki uzlaşılarla birlikte ortaya çıkacak.
•  Federasyon dışındaki modeller bir kez daha denklem dışında kalacak.

“Garantörler de sürece dahil”

• “Referans Koşullar” için en yoğun mesai “sonuç odaklı ve ucu açık kalmayacak bir müzakere süreci için nasıl bir formül bulunacak” üzerinde yoğunlaşıyor.
• “Referans Koşulları” içerisinde Doğu Akdeniz'deki Türkiye'nin faaliyetlerine yönelik de bir atıf bekleniyor.
• Bir iddia: Diplomasi trafiği Kıbrıslı liderlerle sınırlı değil,  garantör ülkeler Türkiye ve Yunanistan da sürece dahil.

Akıncı ve Anastasiadis nerede direniyor?

• Anastasiadis: Referans Koşulları içerisinde Türkiye’ye yönelik “uyarı” anlamına gelecek bir noktanın yer almasını, “savaş gemilerinin geri çekilmesi” yönünde çağrı yapılmasını istiyor. Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon faaliyetleri ve Maraş’a yönelik girişimlerde önünün açılmasını talep ediyor.
•  Akıncı: Siyasi eşitlik ve etkin katılım meselesinin çok açık ve net şekilde “Referans Koşulları”na yansımasını talep ediyor ayrıca müzakere sürecine “sonuç odaklı” olması için “takvim olmayan takvim” üzerine yoğunlaşıyor.

Guterres Çerçevesi’ni anımsayalım

Siyasi eşitlik
2:1 oranı ile Dönüşümlü Başkanlık
Karar-alma (etkin katılım): Bir olumlu oyun aranacağı salt çoğunluk.

Mülkiyet

İki mülkiyet rejimi:
Toprak düzenlemelerine tabi olan yerlerde: Mülkünden edilen sahiplere öncelik
Toprak düzenlemelerine tabi olmayan yerlerde: Şu anki kullanıcıya öncelik

Toprak

Kıbrıslı Türk / Kıbrıslı Rumların sunduğu haritalar üzerinde kimi düzenlemeler.

Güvenlik ve garantiler

‘Tek Yanlı Müdahale’ sisteminin olmayacağı yeni bir güvenlik ve federal çözüm için ‘izleme mekanizmaları’ ile takvimlendirme.

Eşdeğer muamele

Malların, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı: Avrupa Birliği kriterleri
Kişilerin serbest dolaşımı: Turist, öğrenci ve mevsimsel işçilere serbestlik; daimi ikametgâh için
Kıbrıs’taki Yunan ve Türk vatandaşlarına eşdeğer muamele.

11 Şubat 2014 belgesini anımsayalım!

• “Çözüm ilgili Güvenlik Konseyi kararlarında ve Doruk Antlaşmaları’nda belirlendiği üzere, iki toplumlu ve iki kesimli, siyasi eşitliğe dayalı bir federasyon zemininde olacaktır.”
• “Birleşik Kıbrıs, Birleşmiş Milletler’in ve Avrupa Birliği’nin bir üyesi olarak tek uluslararası hukuk kişiliğine ve BM Şartı çerçevesinde tüm Birleşmiş Milletler üyelerince yararlanılan egemenlik şeklinde tanımlanmış tek egemenliğe sahip olacak ve (bu egemenlik) Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türklerden eşit olarak neşet edecektir.”
• “Birleşik Kıbrıs federasyonu çözüm ve bu çözümün ayrı ancak eş zamanlı referandumlarda onaylanmasının neticesinde ortaya çıkacaktır.”
• “Federal Anayasa birleşik Kıbrıs federasyonunun eşit statüde iki kurucu devletten oluşacağını saptayacaktır.”
• “Federasyonun iki kesimli iki toplumlu niteliği ve Avrupa Birliği’nin üzerinde kurulduğu ilkeler Ada’nın genelinde muhafaza altına alınacak ve (bunlara) saygı gösterilecektir.”
•  “Federal Anayasa ülkenin en üst yasası olacak ve federasyonun tüm kurumları ve kurucu devletler üzerinde bağlayıcı olacaktır.”
•  “Bir bütün olarak ya da kısmen bir başka ülkeyle birleşme veya her türlü taksim ve ayrılma veya düzende herhangi başka tek yanlı değişiklik (yapılması) yasaklanacaktır.”