ÖNCELİK HASTANELERDE KALİTE: Göreve gelmesinin ardından YENİDÜZEN’e konuşan Besim, insan hayatına dokunan hekim, hemşire, ilaç eksikliği dışında hastanelere kalite, kontrol ve standart getirilmesinin öncelikleri arasında olduğunu dile getirdi.

Ayşe GÜLER - Meltem SONAY

Ülke sağlığına uzun yıllar hizmet veren, Tabipler Birliği Başkanlığı da yapan Sağlık Bakanı Dr. Filiz Besim, hem kamu hem de özel hastanelerle birlikte sağlık merkezi ve kliniklerdeki denetimin başlayacağını açıkladı.

Denetimi yapacak ekiplerin 3-6 ayda bir oluşturulan şema ile denetim yapacağını ifade eden Besim, “Kurumsal anlamda kimin nerede olduğunu, ne zaman denetleyeceğimizi, eksiği veya fazlasının ne olduğunu da bileceğiz. Sağlık ciddi plansızlık içerisinde” dedi.

Göreve gelmesinin ardından YENİDÜZEN’e konuşan Besim, insan hayatına dokunan hekim, hemşire, ilaç eksikliği dışında hastanelere kalite, kontrol ve standardizasyon getirilmesinin öncelikleri arasında olduğunu dile getirdi.

Besim, kamuoyunda uzun süre tartışılan ‘ikinci iş’ meselesiyle ilgili de ‘Yasa ne ise uygulayacağız’ diyerek, “Anayasa’da ikinci iş herkese yasaktır. Hekim böyle bir yasak varsa uygulayacak, ama diğer kesimler de uygulayacak” şeklinde konuştu.

Ülke sağlığının durumu…

“Sağlıkta sistem çöktü”

• YENİDÜZEN: Ülke sağlığın durumunu nasıl nitelersiniz?
• F.BESİM: Ülke sağlığının durumu, çok uzun yıllardan süre gelen kronik sorunlar var. En önemli sorun da 1974’ten sonra kurduğumuz devlette sağlığı organize edemedik. Sağlıkta ciddi organizasyon, sistem bozukluğu var. Sağlıkta sistemsizliği, sistemin çöktüğünü hep söylüyoruz. Sistemsizliğin sistem olduğunu dile getiriyoruz. Bu aslında çok ‘beylik’ bir laf gibi oldu. Ama gerçekten de altı dolu bir laf. Şu anda Kıbrıs’ın kuzeyinde hiç doğru organize edilmeyen sağlık yapısı, sunumu var. Bu neden böyledir? Normalde sağlık sisteminde basamaklar vardır. Örneğin; Dipkarpaz, Yenierenköy, Lefke gibi küçük merkezlerimizde sağlık merkezlerimiz vardır. Perifer kasabalarda; Mağusa, Girne, Güzelyurt’ta hastanelerimiz ikinci basamaktır. Üçüncü basamak da Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi’dir. Sağlığı doğru organize edebilmek için sağlık merkezlerinin doğru çalışması gerekiyor. Ancak sağlık merkezlerinde ciddi sıkıntılar yaşanıyor. Yıllar içinde güçlendirilmemesi nedeniyle de bölgedeki insanlar sağlık merkezlerine gittiklerinde, basit sağlık sorunlarına ciddi çözüm bulamayınca hastanelere oradan da Lefkoşa’ya geliyor. Sistem kurgulanmış ancak ne yazık ki bunu doğru organize edemedik. Hekimler perifere çok gitmek istemiyor, hemşireler de hep perifere gitmek istiyor. Çünkü hekimler merkezde kalmak, çok hasta bakmak istiyor. Hemşireler de daha rahat olmak istiyor, bu konuda böyle bir ters orantı ortaya çıkıyor. Girne, Güzelyurt, Mağusa hastanelerinde de ciddi sıkıntılar var. Girne son yıllarda ciddi nüfus artışı yaşadı, oradaki hastane neredeyse poliklinik hizmeti veriyor. Çok ciddi hekim eksikliği, alt yapı sıkıntısı var. Bu durum nedeniyle Girne’deki hastalar da Lefkoşa’ya akıyor. Mağusa’da iyi bir hastane var ancak hekim anlamında eksiklik var. Merkezde de 44 yıllık hastanemiz var, ciddi alt yapı sıkıntıları var. 6 kişilik koğuşlar bu çağda insani değil, personel eksikliği var. Örneğin Onkoloji Hastanesi’nin üst katında açabileceğimiz yataklı bir servis var. Ama hemşire olmadığı için açılamıyor. Hastanenin başhekimi idari katta düzenleme yaptı, yataklı servis anlamında organize ediyor. Ama hemşire olmadığı için açabileceğimiz belli değil. Merkezde bir hastaneyi konuşuyoruz. Yeni hastane için proje, ayrılan yerler var hızlı şekilde aktive etmeye çalışacağız ancak o bitene kadar Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi’ni güçlendirmeliyiz. Bunun yanında çok iyi Onkoloji Hastane’miz oldu.

“Barış Ruh Hastanesi, sözün bitti yer…”

• YENİDÜZEN: Ama orada da ciddi hekim eksikliği var…
• F.BESİM: Hekim ve hemşire takviyesi yapıldı ama eksiklikler var. Daimi personel yanında Tek onkoloğumuz var. O da hem bizde hem de YDÜ’de çalışıyor. Bunların yanında dal hastanelerimiz var. Barış Ruh Hastanesi, sözün bitti yer… Seçimlerden önce çok gündeme gelmişti, o dönemde tadilat başlamış, iyi oldu. Ama orada hekim, hemşire veya idari personel eksikliği var. Güvenlik bile doğru düzgün yok, kameralar bile doğru düzgün çalışmıyor. Uyuşturucu hastaları, çocuk psikiyatri hastaları oraya gidiyor… Bugün oradaydık, inanın ağlayacak haldeydim. Gözümüzün önünde, darmadağın bir bahçe, idare amiri yok. 180 yatak kapasitesi, 36 hemşire ile çalışmaya çalışıyor. Pratisyen hekim yok…
   
• YENİDÜZEN: Şu anda kaç hasta var?
• F.BESİM: Aktifte 100 hasta var. Ama tadilatta olması nedeniyle çoğu hastayı göndermişler. Orada olmaması gereken, Alzheimer hastaları da Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nde… Bu hastaların bakım evinde olması gerekiyor. Bu tür, organize olamamış ciddi sıkıntılar var. 3 psikiyatrist var. Onlar tükenmişlik sendromunda… Oraya ivedi bir şekilde, var olan kaynakları aktaracağız. Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, bir sağlık sisteminin onuru, gururudur.    oraya

Öncelikli hedefler…

Hastanelere kalite, kontrol ve standardizasyonu getirteceğiz

• YENİDÜZEN: Sağlıkta sistemsizlik uzun yıllardır yaşanıyor. Birebir insanların hayatlarına dokunacak ne yapılmalıdır? Hastaneden hizmet alamama sıkıntısı var, hekimlerin de yakınmaları mevcut… Öncelikli hedefler arasında neler var?
• F.BESİM: Hızla insanların hayatına, hastaneye gittiklerinde aldığı sağlık sunumunu kolaylaştıracak önlemlerin alınması gerekiyor. Randevu sistemi, olmazsa olmazımız. Gelir gelmez, insan kaynaklarımızı toparlamaya çalışıyoruz. Elimizde ne kadar hekim, hemşire ve sağlık personelimizin olduğuna bakıyoruz. Bunu en verimli şekilde nasıl kullanabiliriz noktasındayız. Ciddi ilaç sıkıntı yaşanıyordu, bütçeden dolayı ihalelere çıkılamamıştı. Hemen ihaleye çıkılıyor, önümüzdeki günlerde önemli bir ilaç sıkıntımız olmayacak. Hastanın hekim, hemşire, ilaç bulması sağlığın sunumunda olmazsa olmazlar arasındadır. Bunun yanında, hastanelerde kalite, kontrol ve standardizasyonu getirmek zorundayız. Bu gelecek… Böyle olduğu zaman da hastaların hepsi, aynı kalite ve standartta sağlık sunumuna erişmiş olacak, bunu çok önemsiyoruz. Yalnızca kamu hastaneleri değil, özel hastanelere de aynı uygulama yapılacak. Bu durum özel hastanelere kalite getirecek. Bunun yanında personel eksikliği nedeniyle yapılmadığı ifade edilen denetim olmazsa olmazımız… Kamuda da özelde de… Kamu hastaneleri, kamu sağlık merkezlerini, özel hastanelerini denetime alacağız. Kimi nerede en efektif şekilde kullanacağımızı organize edeceğiz. Hükümet Programı’nda da yer alıyor. Hasta Hakları Yasası uzun yıllardır Meclis’te, alt komitede… Biz yürütmede, onlar yasamada çok güçlü işbirliği yapacağız.
  Bu organizasyonu yapmak için ciddi sıkıntı Sağlık Bakanlığı’nın yapısıdır. Tabipler Birliği’ndeyken de söyledim. Bakanlık yeniden organize edilmelidir. Öncelikle e-devlet diyoruz… Her şeyin kayıt altında olması gerekiyor. Sağlık Bakanlığı’nda İstatistikçi, Halk Sağlığı Uzmanı yok.

Denetimler…

Hem özel hem kamuda önümüzdeki haftalarda başlıyor…

• YENİDÜZEN: Denetimden bahsettiniz. Geçmiş dönemlerde en çok konuşulan, tartışılan konulardan biri de buydu. Yasada olmasına rağmen, belirlenen aralıklarda yapılmıyordu. Denetimlerin başlaması için hedeflenen tarih var mı?
• F.BESİM: Önümüzdeki haftalarda ekipleri kurup hemen başlıyoruz. Ekipleri kurduğumuz zaman, bunların sürdürülebilir şekilde 3-6 ayda bir oluşturulan şema ile denetim yapması gerekiyor. Bu ekiplerin sürekli, rutine geçmesi gerekiyor. Göreve gelen benimle ya da başkası ile bu değişmemelidir. Şu anda özel hastanelerin tüzükleri de hazırdır. Denetim için yasal alt yapılarımız büyük oranda giderildi. Olmayanlar da oluşturulacak. Kamu ve özeldeki tüm klinik ve hastaneler denetlenecek.
• Göreve geldiğimde kayıtlı özel hastane, klinik, sağlık merkezi kayıtlarını istedim. Ne yazık ki Sağlık Bakanlığı hepsini bilmiyor. Örneğin sizin gittiğiniz diş hekimi kliniği Sağlık Bakanlığı’nda kayıtlı olmayabilir. Böyle bir şey olamaz. Hepsini bilmek zorundayız.
   
• YENİDÜZEN: Bu yerlerin kayıtsız olması, kaçak anlamına gelmiyor mu?
• F.BESİM: Öyle… Örneğin hayatını kaybedenler var ama hala kayıtlı görünür. Ya da yasal olmaması nedeniyle devlet hekimleri kliniklerini kaydettirmedi. Onlar kayıtta değil. Ancak orada hizmet veriliyor. Nasıl bir hizmet veriliyor? Organize olunmadığı için günü kurtaran şeyler yapılıyor.
  Kıbrıs’ın kuzeyinde sağlık sunumu yapılan merkezler burada bilinecek. Kurumsal anlamda kimin nerede olduğunu, ne zaman denetleyeceğimizi, eksiği veya fazlasının ne olduğunu da bileceğiz. Belki buna göre planlama veya öneri yapacağız. Sağlığın planlanması gerekiyor, sağlık ciddi plansızlık içerisinde. Çok da kötü bir tablo çizmek istemiyorum. Ama bunlar imkansız değil, çözmek için insan kaynaklarımız var.
   
• YENİDÜZEN: Denetimlerle birlikte şüpheli ölümler de gündeme geldi. Şüpheli ölümlerle ilgili mahkemeye de yansıyan birçok konu oldu, özellikle Anıl Aktunçlar meselesi var… Dosyaları inceleme şansınız oldu mu?
• F.BESİM: Yasal süreçle ilgili son durumun ne olduğunu bilmiyorum. Ama yasa ne ise o uygulanacak. Soruşturma süreci neyse, yasalar bize neyi emrediyorsa onu uygulayacağız. Sağlıktaki her kademede biz yasaların üzerinde değiliz. Yasasız hiçbir şeyin bizim dönemimizde yapılmayacağına söz veriyorum. Şunu da çok iyi biliyorum. Yasalarımızda ciddi eksiklikler var. Eğer bir yasa varsa onu uygulayacağız, eksikliklerini, defolu yanlarını düzeltmeye çalışacağız.

Sağlıkta reform, ikinci iş…

Yasa ne ise o uygulanacak

• YENİDÜZEN: Sağlıkta reform, ikinci iş de en çok konuşulan konuların başında…
• F.BESİM: Kamuda reformu şarttır. Sağlık, kamunun dışında bir reform değildir. Sağlığı organize edeceğiz. Ama kamu reformunun eş zamanlı olması şarttır. 3-4 yıldır ikinci iş konusu ile ilgili mahkemelerde. Anayasa’da ikinci iş herkese yasaktır. Hekim böyle bir yasak varsa uygulayacak, ama diğer kesimlerde uygulayacak. Uygulamazsa adil, eşit olmaz. O zaman da ülkenin yurttaşları, meslek grupları birbirine düşman olur, çalışma barışı bozulur. Adil bir düzen, hukuk devleti diyoruz. Herkes için hukuk olmalıdır. Bundan dolayı kamu reformu geçmeli, gerekli düzenlemeler, denetimler ve cezalar uygulamak zorundadır. Herkese eşit ve adil bir şekilde yapılmalıdır. Son dönemde yaşanan kaosun da nedeni; yalnızca hekim kitlesinin ele alınıp, başka kesimlerin ele alınmasıdır.
   
• YENİDÜZEN: İkinci iş ile ilgili kaos devam ediyor. Ortada bir mahkeme kararı var, kimin nerede olduğuyla ilgili ciddi belirsizlik yaşanıyor. Cumhurbaşkanlığı’ndan dönen yasalar da var. Bu konuda ne yapacaksınız?
• F.BESİM: Yasa ne ise onu uygulayacağız. Kamu Sağlık Çalışanları Yasası’nın 40. maddesi altında bir tüzük hazırlandı. Tüzük şu anda mahkemede olmasına rağmen hayattadır da. Mahkemeden nasıl karar çıkacağını bekliyoruz. İnsan hayatına dokunacak hizmetler dışında ciddi bir hukuk komitesi kuracağız. Yasaların hepsi birbiriyle uyumlu olacak şekilde yeniden ele alınacak. Son dönemde Meclis’e giden 2-3 yasamız Cumhurbaşkanlığı’ndan geri döndü, bu böyle olmamalı. Döner Sermaye Yasası Anayasa aykırı bulundu. Bu yasa hekimleri ve sağlık merkezlerini özerk kılma anlamında ciddi bir yasaydı. Anayasa aykırılıkta geri dönmesinin nedeni, yasanın kalbi, performansa yönelik sağlık çalışanlarına para verilmesiydi. Bu durumu ciddi boyutta ele alıp, anayasaya uygunluğunu sağlamak zorundayız.

Devlet Laboratuarı…

Çalışanlar, ‘yama’ gibi çalışmaya çalışıyor…

• YENİDÜZEN: Devlet Laboratuarı ile ilgili de ciddi sıkıntı yaşandı. Şu andaki durumu nedir?
• F.BESİM: Önceki gün ziyaret etme şansım oldu. Oradaki personelin çok morali bozuldu, depresyon yaşadı. Binaları yandı, küçük bir yerde, alt yapısı yetersiz yerlerde çalışmaya başladılar. Ciddi cihaz eksiklikleri oldu, yandı önemli cihazlar zarar gördü. Şu anda Veteriner Dairesi’nin olduğu yerde yama gibi çalışmaya çalışıyoruz. Yapmak zorunda olduğumuz ama yapamadığımız tahlillerimiz var.
   
• YENİDÜZEN: Hangi tahliller yapılamıyor?
• F.BESİM: Halk sağlığı ile ilgili yapılması gereken tahlillerimiz var. Kanda, vücut sıvılarında uyuşturucu takibi ile ilgili tahlillerimiz var, yapılamıyor. Yaptığımız ziyarette ivedi olarak almamız gereken 1-2 cihaz tespiti yaptık. Laboratuarın yeni bir binaya ihtiyacı var. Eski binanın yangından dolayı çok ciddi radyasyon çekmesi nedeniyle eski binaya gitmeleri söz konusu değil. Çalışanlar da böyle bir yere gitme konusunda huzursuz. BRT’nin arkasında Sağlık Bakanlığı’na ait bir takım yerler var. Oralarda hızlı bir bina çalışmamız olacak.  Ancak bunun içinde 1-2 yıla ihtiyaç var. Bu bina da olana kadar konteynır tarzı alt yapılarla bir takım çözüm önerileri ürettik.
   
• YENİDÜZEN: Yapılamayan tahlillerle ilgili dışarıdan hizmet alımı söz konusu mu?
• F.BESİM: Şu anda çözmeye çalıştığımız sıkıntı budur. Cihazlar alınana kadar Kıbrıs içerisinde başka yerlerden hizmet alımı anlamında çalışmaya başladık.
   
• YENİDÜZEN: Buna bağlı olarak da ülkede sıklıkla konuşulan gıda güvenliği konusu var. Analizlerle ilgili Tarım Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında bir sıkıntı var mı?
• F.BESİM: Evet, vardır. Bu konuyu Tarım Bakanımız Erkut Şahali ile görüştük. Çatışmayla değil, işbirliği yapmak zorunda olduğumuz bir konudur. Çünkü halk sağlığını ilgilendiren bir konudur. Bu çatışmadan dolayı birçok yasa da tamamlamadı. Tüzükler tam geçemedi. Başbakanlığın altında bir gıda güvenliği komitesi var. Bu komite geçtiğimiz dönem hiç çalışmadı. Yasal yetki dahilinde Tarım Bakanlığı ile iyi işbirliği yapacağız.
   
• YENİDÜZEN: Sağlıkta personel eksikliklerinden bahsetmiştiniz, ihtiyaç olarak belirlenen bir sayı var mıdır?
• F.BESİM: 400 hemşireye ihtiyaç var. Sistem öyle bir yanlış kurulmuş ki; başka bir kadroda bu insanlar alınıyor, daha sonra kadro çıktığı zaman eksiklikler dışarıdan alınamıyor. Hep içerdekiler kadrolara giriyor. Geçtiğimiz dönemde büyük oranda kadro açıldı ama içerden birileri girdi, dışarıdan 10-20 kişi alınabildi. O zaman da sorun çözülemiyor. İlk çalışmamızı hemşireler üzerinde yaptık. Sınava geçtikleri halde kadro olmadığı için istihdam edilememiş kişiler var. Onların bu hakları sürüyor. Kadro açılırsa, tekrar sınav yapılmasına gerek yok. İlk talebimiz hemşire talebimiz oldu. Şunu da eklemek istiyorum; sağlığı kayıt altına almak, otomasyon sisteminin hayata geçmesi bizim için çok önemli. Bununla ilgili de hızlandırılmış bir süreç başlattık. Önümüzdeki 6 ay, maksimum 1 yıl içinde özellikle kamu merkezleri otomasyona bağlayacağız. Sadece kamu değil, özelin de otomasyona bağlanması gerekir. Bu konuda eczaneler çok önemlidir. Kanser Hastalarını Bildirim Yasası gündeme geldi, bu da bir kayıtlı veridir. Otomasyonu kurabilirsek hastalıkları bileceğiz, ona göre politikalar üreteceğiz.  Bu yıl sağlık için daha fazla bütçe artırıldığı söylendi.