Kıbrıs Türk halkı, Cumhuriyet Meclisi’ndeki 50 temsilcisini belirlemek üzere 7 Ocak Pazar günü bir kez daha sandığa gidiyor. Seçim sürecini yürütmekten sorumlu Yüksek Seçim Kurulu (YSK) seçim için hazırlıklarını sürdürüyor.

190 bin 551 seçmenin 719 sandıkta 08.00-18.00 saatleri arasında oy kullanılabileceği 7 Ocak Milletvekilliği Erken Genel Seçimi’nde sandıklarda 2 bin 157 kişi görev yapacak.

Yeni Seçim ve Halkoylaması Yasası uyarınca ilk kez uygulanacak sistemle, seçmenler sadece bulundukları ilçede değil ülke genelindeki 50 milletvekilini belirlemede etkili olacak.

7 Ocak Milletvekilliği Erken Genel Seçimi’yle Lefkoşa’dan 16, Gazimağusa’dan 13, Girne’den 10, İskele’den 5, Güzelyurt’tan 4 ve Lefke’den de 2 milletvekili seçilecek.

Seçimde, yüzde 5 ülke barajını geçecek partiler milletvekili çıkarabilecek.

8 partiden 379 ve 9 da bağımsız aday olmak üzere toplam 388 adayın isimlerinin yer aldığı oy pusulalarının Devlet Basımevi’nde büyük boyutlu basılmasına paralel olarak oy kullanma yerlerindeki paravanlarda ve masalarda da düzenlemeye gidildi. Pusulanın ebatı 70x49.5 cm. Pusula, standart poster veya afiş boyutu olarak nitelendirilen A2’den daha büyük, A1 den ise daha küçük.

Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Narin Ferdi Şefik, seçimin sağlıklı bir ortamda yapılabilmesi, seçmenlerin yeni oy kullanma şekilleriyle ilgili bilgilenmesi için eğitici çalışmaları sürdürdüklerini, medya yoluyla halka ulaşmaya çalıştıklarını, iki üniversitenin de oy verme şekilleriyle ilgili videolar hazırladığını hatırlatarak, “El birliğiyle yaptığımız çalışmalarla umarım vatandaşlar oylarını doğru kullanacaktır” dedi.

YSK Başkanı Şefik, Kıbrıslı Türklerin eğitim düzeyi yüksek bir toplum olmakla övündüğünü belirterek, “Bu güzel bir özelliktir. Temennim fazla oy yanmadan, kişilerin de oy kullanma isteğiyle sandığa gitmeleri ve iradelerini yansıtmalarıdır. Umarım katılım yüksek olacaktır” diye konuştu.

TAK muhabirinin sorularını yanıtlayan Şefik, Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasası’nı YSK’nın Meclis’ten farklı yorumladığı eleştirileriyle ilgili, “Herkesin saygı sınırları içinde görüşlerini söyleyebilmesi bence çok güzel bir meziyettir. Bu ülkede bunu yapabildiğimiz için şanslıyız” yorumunda bulundu. Şefik, YSK’nın Seçim ve Halkoylaması Yasası’ndaki karma oyla ilgili yorumunun, Meclis’in iradesine ters olmadığını, Meclis’in de yasada ilçeleri baz aldığını söyledi.

NASIL OY KULLANILACAK?

7 Ocak Pazar günü seçmenler mühür, mühür +tercih veya karma olmak üzere 3 farklı yöntemle oy kullanabilecek.

1.MÜHÜR

Seçmen, herhangi bir siyasal partiye mühür vurarak oy vermek istemesi halinde, Sandık Kurulu tarafından kendisine verilecek EVET mühürüyle oy pusulası üzerinde partinin ambleminin ve isminin altında yer alan kare içerisine EVET mühürünü 1 defa basacak.

2.MÜHÜR VE TERCİH

Seçmen oyunu bir partiye mühür basarak kullandıktan sonra, mühür bastığı partinin adayları arasında tercih yapmayı arzu etmesi halinde, her ilçedeki aday sayısının yarısına, isim ve soy isimlerinin karşısındaki kareye işaret koymak suretiyle tercih kullanabilecek.

Her ilçedeki adaylar için tercih kullanılması şart değil. Seçmen istediği ilçe veya ilçeler için tercih kullanabilir. Tercih kullanmak istediği takdirde, Lefkoşa’da 8, Mağusa’da 6, Girne’de 5, Güzelyurt’ta 2, İskele’de 2, Lefke’de 1 tercih kullanması gerekiyor.  İlçelerde çıkacak milletvekili sayısından az aday gösteren siyasal partide, tercih sayısı, partinin her ilçede gösterdiği aday sayısının yarısı kadar olacak.

3.KARMA

Seçmen oyunu karışık olarak vermek isterse, oy vereceği ilçelerdeki adayların isim ve soy isimleri karşısındaki kareye işaret koymak suretiyle oyunu karma olarak kullanabilecek. Karma oyda EVET mühürü kesinlikle kullanılmayacak.

Karma oyun kullanıldığı her ilçede, oyların en az 2 siyasal parti adayları arasında veya en az 1 siyasal partinin adayları ile bağımsız adaylar arasında kullanılması zorunlu.

Karma oy kullanacak seçmenin; Lefkoşa’da en az 8, en fazla 16; Mağusa’da en az 6, en fazla 13; Girne’de en az 5, en fazla 10; Güzelyurt’ta en az 2, en fazla 4; İskele’de en az 2, en fazla 5, Lefke’de en az 1, en fazla 2 adaya oy kullanması gerekiyor.

Karma oyu tercih eden seçmenlerin, her ilçede karma oy kullanması zorunda değil ancak KKTC genelinde en az 24, en fazla 50 aday için oy kullanması şart.

BİR KEZ MÜHÜR VURULMASI ŞART

Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Narin Ferdi Şefik, mühür vuracak seçmenlerin oy pusulasında parti amblemi altındaki kutunun içine bir defa vurması gerektiğini, birden çok mühürün oy pusulasını geçersiz kılacağını vurguladı. Şefik,  yasadaki değişiklikle mühürün, oy verilecek partiye ayrılan sütunu aşmamak ve aday isimlerinin üzerine gelmemek kaydıyla parti ambleminin üstüne vurulması halinde de geçerli olacağını söyledi.

LEFKE’DEKİ İSTİSNA

YSK Başkanı Şefik, Lefke’deki istisna durum konusundaki soruyu yanıtlarken, karma oy kullanacak seçmenlerin Lefke’de sadece 2 milletvekili çıkarılacağı için bir adaya oy vermesinin geçerli olacağını, bunun Lefke için istisna bir durum olduğunu belirtti.

Bir başka soru üzerine Şefik, karma oy vermeyi tercih eden bir seçmenin 5 ilçede kurala uygun olarak oy kullanması ancak bir ilçede hata yapması halinde sadece hatalı ilçedeki oyunun geçersiz sayılacağını, oy pusulasının en az 24 oy içermesi halinde geçerli olacağını söyledi.

190 BİN 551 SEÇMEN… 719 SANDIK… 2 BİN 157 SANDIK GÖREVLİSİ

YSK Başkanı Narin Ferdi Şefik, 190 bin 551 seçmenin Lefkoşa’da 219, Gazimağusa’da 185, Girne’de 149, İskele’de 82, Güzelyurt’ta 55 ve Lefke’de de 29 sandıkta olmak üzere toplam 719 sandıkta oy kullanabileceğini açıkladı. Şefik, her sandıkta bir sandık kurulu başkanı iki de üyesi olmak üzere üçer kişinin toplamda da 2 bin 157 kişinin görev yapacağını; sandık kurulu görevlilerine yönelik yeni seçim sistemiyle ilgili eğitimlerin sürdüğünü bildirdi.

Sandık kurullarında görev alanlar için 8 Ocak Pazartesi günü idari tatil verildi.

Aynı anda birden çok seçmenin oy kullanabilmesine fırsat verebilmek için sandıklardaki paravan sayılarının fiziki olanaklar dahilinde artırılması talimatı verdiklerini kaydeden Şefik, özellikle karma oy kullanacak seçmenlerin daha uzun süreye ihtiyaç duyacağını belirtti.

Şefik, sandık sayısını artırmayı çok fazla tercih etmediklerini çünkü her sandıkta görev yapacak 3’er kişi daha bulmak gerektiğini; her sandıkta oy verecek seçmen sayısının 300-310’dan fazla olmamasına dikkat ettiklerini, nüfus yoğunluğu olan yerlerde sandık artışına da gidildiğini anlattı.

Sandıkların bu seçimde de okullar, belediyeler, mahkemeler gibi yerlerde kurulacağını ve binaların ilk katlarını tercih ettiklerini kaydeden YSK Başkanı Şefik, sandıklara erişimde ihtiyaç duyacaklara yönelik rampaların yapılabilmesi için engelli vatandaşların bilgi vermesini istediklerini, ayrıca birkaç gezici rampanın da hizmete sunulacağını bildirdi.

Şefik, seçmen kütüğünde kayıtlı kişilerin kimliklerini kanıtlayıcı belgeyle birlikte, seçmen kartında belirtilen veya YSK’nın sitelerinden kimlik numarası girilerek öğrenebilecekleri yerlerdeki sandıklara giderek oy kullanabileceklerini; oy verme yerindeki paravanlara seçmenlerin yalnız girmesinin ve iradesini özgürce yansıtmasının esas olduğunu söyledi.

Paravana cep telefonu, çanta, not vb. şeyler sokulamayacağını hatırlatan Şefik, oy kullanmak için yardıma ihtiyacı olan seçmenler için kararı sandık kurullarının vereceğini kaydetti.

OY SAYIMI

Narin Ferdi Şefik, oy pusulalarının değerlendirilmesi sırasında hatalı oy kullanılan ilçelerin yanına kırmızı “stiker” yapıştırılmak suretiyle o ilçenin hesaba katılmayacağını, geri kalan ilçelerdeki oyların yasanın gerektirdiklerini yerine getirmişse sorun olmayacağını yani hatanın sadece o ilçenin oylarını veya tercihlerini geçersiz kılacağını anlattı.

“İHLAL ŞİKAYETİ ŞU ANA DEK YOK”

Şu ana dek seçim yasaklarının ihlal edildiğine dair YSK’ya iletilen bir konu olmadığını, ilçe seçim kurullarına gitmiş olabileceğini kaydeden Şefik, “Yasada olmayan pek çok şey yapılmaktadır. Yasada partilerin devlet radyo televizyonu BRT’de kurayla belirlenecek sıra ve yasada öngörülen sürelerle konuşma hakları var. Onun dışında yasa bir hak vermiyor. Ancak şu anda tüm adaylar birçok radyo ve televizyonda konuşuyor. Biz buna müdahale etmiyoruz çünkü yıllardır böyledir. Bütün partilere eşit imkanlar tanınıyor. Herkes bunu eşit kullandığı taktirde YSK da yasaklamamayı tercih ediyor” diye konuştu.

Şefik, seçmenlerin adayları tanıması için televizyonlardaki programların faydalı olduğuna işaret etti. “Televizyon kanalları eşit davranmıyorsa o zaman gelip şikayet etsinler, o olanakların kullanılmasına yardımcı olalım” diyen Şefik, yasa gereği bağımsızlar ve 50 aday göstermeyenlerin BRT’de propaganda konuşmalarından yararlanamadığını hatırlattı.

“YASAYA AYKIRILIK VARSA ŞİKAYET EDİLECEĞİ YER POLİS”

Bazı siyasilerin seçim gezileri sırasında yaptığı konuşmalarla ilgili sorular üzerine YSK Başkanı Şefik, “Seçim Yasası’na aykırı bir söylem varsa ve suç oluşmuşsa bunun şikayet edileceği yer polistir” dedi.

YSK’nın gerekli gördüğü taktirde re’sen de hareket edebildiğini ancak genellikle re’sen hareket etmekten hoşlanmadıklarını söyleyen Şefik, “Şikayeti tercih ederiz ama çok fazla göze batan bir problem olduğu taktirde re’sen hareket edemeyiz diye bir kural yoktur. Tercih ettiğimiz bir yöntem değil. Konuşmalara bakıldığında her partiden her adayın konuşmalarının tepki uyandırması mümkündür. Belirli açıklamalar ve basın duyurularının hatalı olduğunu düşünmekteyim. Ancak re’sen yasaklamak tavrımız değildir. Halk olgundur, bunları değerlendirebilecek durumdadır” diye konuştu.

“ELEŞTİRİLER HOŞUMA GİDİYOR”

YSK Başkanı Narin Ferdi Şefik, Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasası’nda karma oy şekliyle ilgili Meclis’in ve YSK’nın yorumunun farklı olması ve 49+1’in karma oy sayılamayacağına ilişkin kararlarının uğradığı eleştirilerle ilgili “Tartışmalar benim hoşuma gidiyor çünkü gayet seviyeli biçimde herkes düşüncesini özgürce söyleyebiliyor” değerlendirmesinde bulundu.

Şefik, “YSK yorum yaptı, biz o yoruma bağlıyız ancak ‘bizim istediğimiz bu değildi’ diye söyleyebiliyorlar. Biz de ‘yok, biz yasayı okuduğumuzda budur anlamı’ diyoruz. Herkesin saygı sınırları içinde görüşlerini söyleyebilmesi bence çok güzel bir meziyettir. Bu ülkede bunu yapabildiğimiz için şanslıyız diye düşünüyorum”  ifadelerini kullandı.

YSK Başkanı Şefik, saygı sınırını aşmadıktan sonra herkesin fikrini söyleyebilmesinin, rahat konuşabilmesinin, Kıbrıs Türk toplumunun özelliği olduğunu belirterek, “Umarım bu özelliğimizi hiçbir zaman kaybetmeyiz. Onun için bu söylemler bizi rahatsız etmiyor” dedi.

“BİZİM İÇİN ÖNCELİKLİ OLAN YASAYI OKUDUĞUMUZDA NE ANLADIĞIMIZDIR”

Meclis’in iradesinin 49 oyun bir partiye, 1 oyun da farklı bir partiye verilmesi halinde bunun “karma oy” sayılacağı yönünde olduğunu ancak YSK’nın yasayı okuduğunda bunu böyle yorumlamadığını anlatan Narin Ferdi Şefik, YSK’nın konuya bakışını özetle şöyle anlattı:

“Bizim için öncelikli olan yasayı okuduğumuzda ne anladığımızdır. Eğer okuduğumuzda bir müphemiyet varsa ve acaba Meclis ne kastettiydi noktasına gelirsek o zaman ne konuşulduğu bizi alakadar eder. Ancak okuduğumuz bize bir netice veriyorsa, daha geriye gidip de ne kastettiklerini öğrenmek gerekmiyor. Bir parti kararımızı gözden geçirmemiz isteğiyle başvurdu ancak yasaya göre YSK re’sen bir karar verdiğinde buna karşı itiraz olmaz. O nedenle tekrar tartışılmasına imkan yoktur diye yapılan o müracaatı da reddettik.

Niçin ilçe diyoruz? Yasa okunduğunda, 101 (4) maddesi A bendinden, devlet sınırlarının tek seçim bölgesi olduğundan, karma oyun bütün oy pusulası esas alınarak bir partiye 49, bir diğer partiye veya bağımsıza  1 oy verilmesi halinde, ilk etapta geçerli bir karma oy pusulası olduğu düşünülebilinir. Ancak biz bu seçimde Meclis’in iradesinin ne olduğuna baktığımız zaman,  yasanın bize bir partiye mühür basarak oy verme hakkı verdiği ve buna ilaveten de o parti adaylarına tercih kullanma hakkı verdiğini, ancak tercih hakkını ilçedeki aday sayılarına göre kısıtladığını görürüz. Biz YSK olarak Meclis Komitesi üyelerinin ikisine, vatandaşın oy verirken hata yapma riskini azaltmak için,bir partiye mühür basıldığında o partinin 50 adayı için tek seçim bölgesi olduğundan,  istenilen ilçe adayına ilçede sayı sınırlaması olmaksızın tercih kullanma hakkı verilmesini; karma oy kullanılacağında da aynı şekilde tüm oy pusulası içerisinde, ilçe kısıtlaması olmaksızın 50 adaya kadar oy verme hakkı tanınmasını tavsiye ettik.. Hatta konuştuğumuz milletvekilleri bunu makul buldular ama belli ki diğer komite üyelerine veya partilerine bunu kabul ettiremediler. Bizim YSK olarak siyasi iradeye etki etme olanağımız yoktur. Biz ancak teknik noktalarda ‘bu olmaz’ diyebiliriz. Ancak saatlerce aynı masa etrafında konuşursanız bir yerde sizin de belirli yerlerde görüşünüzü söyleme olanağı çıkar. Bu konuda ifade ettiğim gibi bir konuşma oldu. Meclis neyi tercih etti?  Tercih haklarını ilçelerde sayılar ile kısıtladı. Tercih  yapacaksan Lefkoşa’da 8, Mağusa’da 6… diye sayılar belirlendi. O zaman anlıyoruz ki Meclis’in iradesi ilçe bazlıdır. Karma oyda da yine  tüm pusula esas alınarak oy kullanma hakkı tanınmadı, karma oy sayısı ilçelerde kısıtlandı. Karma oy sayısı  ilçe esasına göre 8-16, 6-13...arası. olsun dendi… Tüm bu söylediklerimde ilçe esas alınarak oy kullanılacak veya tercih yapılacakken, karma oy kullanmada Meclis'in iradesinin en az 2 siyasi parti veya 1 parti ve bağımsız kuralının tüm oy pusulası için olacağı tutarlı olamaz. Tutarlılık oy vermenin ilçeler esas alınarak belirlenmesidir. Biz de bu nedenle karma oyların 49+1 değil, her ilçede en az 2 partiye veya bir parti ve bağımsız arasında   kullanılabileceğine karar verdik.

'MECLİS’İN İRADESİNE TERS DEĞİL'

Bu kararımız bence Meclis’in esas iradesi ilçe olduğu için Meclis'in iradesine ters değildir. Meclis, iradesini ilçeyle sınırladığı halde, karma oysa böyle bir istemleri oldu ama biz yorumlarken her konuda ilçe ama bu konuda böyle bir istem vardı diye tek seçim bölgesi diye yorumlamak zorlama olur. O nedenle bizim yorumumuz ilçe bazındadır.

Zaten oy vermeyi tamamlandıktan ve oyların sayım ve dökümünden sonra milletvekilleri nasıl belirlenecek? A partisinin Lefkoşa adaylarının ülke genelinde aldığı oy, B partisinin aldığı oylar bölünerek ilçe milletvekilleri çıkacak. Burada da esas ve ölçü yine ilçedir.
O nedenle YSK’nın ilçe içinde karma yapılması gerektiği kararı, yasaya aykırı bir yorum değildir.”

SONUÇLAR NASIL HESAPLANACAK?

YSK Başkanı Narin Ferdi Şefik, seçim sonuçlarının nasıl hesaplanacağıyla ilgili de bilgi verdi.

Buna göre, ilçe seçim kurulları seçmenlerin ülke genelinde verdiği oyları belirleyip YSK’ya bildirecek. YSK, tüm ilçelerden gelen neticeleri toparlayacak ve her ilçenin adaylarının ülke genelinde aldığı oylar belirlenecek. Ülke barajı olan yüzde 5 oy oranını geçen partilerin oyları her ilçede, o ilçeden çıkarılacak milletvekili sayısına bölünecek ve sıralanacak. Bağımsızların oyları ise 1’le bölünecek. Ülke barajını geçmeyen partilerin oyları ise herhangi bir işleme tabi tutulmayacak. Hangi adayların seçildiği ise parti içi tercihlerle belirlenecek.

YSK sonuçları, YDÜ ile birlikte değerlendirecek.

YSK Başkanı Narin Ferdi Şefik, sonuçları bilgisayar aracılığıyla açıklayacaklarını ancak zaman zaman kendisinin de basına açıklama yapabileceğini söyledi. Oy verme işleminin saat 18.00’de tamamlanmasının ardından 19.00-21.00 arasında yayın yasağı olduğunu ancak basının bunu istemediğini, ayrıca partilerden gelen sonuçların daha hızlı yayıldığını, sosyal medyadan da yayınlar yapıldığını hatırlattı.

“YAYIN YASAĞI SEÇİMİN SELAMETİ İÇİN”

Yasağın seçimin selameti için konulduğunu ifade eden Şefik, seçimin sonuçları açıklandıkça, sandıklardaki parti temsilcileri ve gözlemcilerin ya sevinçle ya da üzüntüyle sandıklardan ayrıldığını kaydetti ve “Bizim istediğimiz son ana dek herkesin görevine devam etmesidir” dedi.

Şefik, sandıkların sayımı sırasında itirazların anında yapılmasının önemini vurgulayarak, sonradan yapılan ve sandık kurulu defterine işlenmeyen itirazların hiçbir değeri olmayacağını belirtti. Sonuçlarda hata olmaması için birçok aşamadan geçileceğine değinen YSK Başkanı Şefik, itirazların yasaya uygun yapılmasının önemini vurguladı.

İLK BİLGİLER VİBERLE

Sandık başkanlarının sonuçları yazacakları YSK 32 formlarının fotoğraflarını ilk etapta Viber yoluyla YSK’ya ileteceğini de açıklayan YSK Başkanı Şefik, Pazar gece yarısından sonra partilerin çıkaracağı milletvekili sayılarını gayrı resmi olarak duyurabileceklerini söyledi.

Bilgilerin her sandıktan gelmesinin, bunların toplanıp değerlendirilmesinin zaman alacağına işaret eden YSK Başkanı Şefik, özellikle karma oyların değerlendirmesinin süreç gerektireceğini, bazı matematiksel sağlamalar da yapılacağını anlattı.

Sonuçlarla ilgili yayın yasağının kaçta kaldırılacağının o günün koşularına göre belirlendiğini kaydeden Şefik, son birkaç seçimde yasağın erken kaldırıldığını hatırlattı.

ANKET YASAĞI… “ÖNLEMENİN YEGANE YOLU CEVAP VERDİRMEMEK”

YSK Başkanı Narin Ferdi Şefik, anket yasağı ve halka yaptıkları “anketlere cevap vermeyin” şeklindeki duyuru konusundaki sorulara karşılık da şöyle konuştu:

“Anket yapıp KKTC’de veya yurt dışında yayımlayarak sonuçları KKTC halkının bilgisine getirmek için çalışmalar yapanlar olduğu bilgimize geldi. Bunu önlemenin yegane yolu cevap verdirmemektir. Çünkü anket yapanların ‘biz bilmek istiyoruz, sonuçları yayımlamayacağız’ demesi bana çok inandırıcı gelmiyor. Yasağa rağmen anket yayımlanırsa bu bir suçtur. Bu suça soruyu soran da cevap veren de iştirak etmiştir. Suç oluşur mu oluşmaz mı bilemem ama suç oluştuğu taktirde vatandaşın böyle bir soruşturmaya dahil olmaması için kendilerine bir duyuruyla bunu bildirdik. Yani anketi yapan yayımladığı taktirde, buna katılan da suçlu olur. Yapılacak anketleri yayımlamayacaklarının ne garantisi var? KKTC’de bir yasaya uymayan ve ülke yasalarına göre suç işleyen herhangi bir kişi, KKTC’ye ayak bastığı taktirde, işlediği suç için cevap vermek durumunda olacaktır.”