Işık Kitabevi’nin 24. Kitap Fuarı başladı. Çeşitli zorlukla karşılaşılmasına rağmen bugünlere taşınan ve 24. etkinliği de yakalayan Işık Kitabevi yöneticilerini ve Nahide Merlen’i kutlamak gerek.
Önceki akşamki açılışı ve yapılan panelden sonra bu akşam da bir söyleşi var. Sosyolog-Araştırmacı Ruşen Çakır, bu akşam ‘Türkiye’de Demokratik Açılım Bitiyor mu?’ başlıklı söyleşide yer alacak. Daha sonraları da paneller, dinletiler, söyleşilerle fuar ve etkinlikler 15 Eylül’e kadar devam edecek.
***
İşte bu fuardan bir kitap… Adı ‘Kıbrıs Esnaf Teşkilatı.’ 1750-1850 yılları arasında Kıbrıs’ta esnaf biçimlenmesini araştırıyor ve bulgularını aktarıyor. Doç. Dr. Mehmet Demiryürek’in kitabı Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası (KTEZO) yayınları arasında yer aldı. Kitap 6 bölümde toplanırken Demiryürek kitabın arka kapağında şöyle bilgi vermiş; “Kıbrıs Esnaf Teşkilatı esas olarak Osmanlı esnaf teşkilatının bir parçasıdır ve dolayısıyla bazı yerel özelliklerine rağmen Osmanlı esnaf teşkilatının bütün özelliklerini taşır. Kıbrıs’ın fethinden sonra Kıbrıs esnafı Osmanlı esnaf teşkilatı temelinde teşkilatlanmış, üretim faaliyetleri bu çerçevede şekillenmiştir.”
Osmanlı’nın fethinden sonra ya Ordu’da mesleği olan ve adada kalan ya da Anadolu’dan adaya getirilen esnafın bağlı olduğu örgütler vardı. Bir dönem bunlara şeyhler veya şeyhlerin de başı olan Şeyh-i Seb’a başkanlık etmişler. Bu teşkilatların içinde o zaman adada bulunan gayrimüslimlerin de bulunup bulunmadığı konusunda bir belge yok. Örneğin 1814-1815 yıllarında Şeyh-i Seb’a olan Cafer Efendi, yazılı kayıtlar tuttuğundan o yıllarda kendisine bağlı olan esnaf şeyhlerini kaydetmiş.
Buna göre Debbağhane Şeyhi Ahi Baba Usta Mehmet, Kazzazlar Şeyhi Abdullah Efendi, Terziler Şeyhi Usta Mehmet, Yorgancılar Şeyhi Halimzade Mustafa Ağa gibi…
***
18. yüzyılın ikinci yarısında Kıbrıs’ta faaliyet gösteren esnaf da gruplanmış ve kayıtlarda başlıklar altında bulunabiliyor. Canbaz Esnafı, Kavukçu Esnafı, Dellâl Esnafı, Basmacı Esnafı, Terzi Esnafı, Debbağ Esnafı, Kahveci Esnafı, Dokumacı (Çulha) Esnafı, Kazzaz Esnafı, Berber Esnafı, Boyacı Esnafı, Yapıcı Esnafı, Çankar (Çangar) Esnafı, Haffaf (Ayakkabıcılar) Esnafı, Hamamcı Esnafı, Bakkal Esnafı gibi esnaf grupları vardı.
Bu arada Çangar, Haffaf Esnafı’nın içinde yer alan başka bir grup olarak örgütlenmiş. Araştırdığımız zaman Haffaf, ayakkabıcı anlamına gelirken, tanıdık bir isim olan Çangar da çizme üretenler anlamına gelirdi. Ancak bu çizme de diğer çizmelerden farklıydı. Daha yüksek ve uzun çizmelermiş bu çizmeler… Çangar’ın bir diğer ismi de ‘bodina’ imiş.
***
Kitapta yer alan ilginç bulgulardan biri de ağırlık ölçüsü olarak bazılarımızın bildiği, yaşı küçük olanların ise belki bilemediği ‘okka’dan önce başka bir ağırlık ölçüsünün de kullanılmış olduğu… Onun da adı ‘kıyye’ imiş. Kıyye, 1 ‘okka’ya eşit iken okka gibi o da tabii ki şimdiki ağırlık ölçüsüyle 1 kilo 283 gram ağırlığında bir ölçü birimiymiş.
Örneğin bir bakkalda o yıllarda 1 kıyye Kıbrıs saf balı 8 para, 1 kıyye bakla 2 para, 1 kıyye bulgur 7 para imiş.
İşte Işık Kitabevi’nin 24. Kitap Fuarı’ndan bir kitap. Daha niceleri var. Önce kitapları koklamak, sonra da okumak ve etkinliklere katılmak yaşamınıza farklı bir tat verecektir mutlaka…