Müzik ve Tiyatro tarihimizde bir mihenk taşı olan Darülelhan, 1925 yılında Baf’ta gerçekleştirdikleri ilk konserlerinin ardından kuruluşunu ilân etmişti.
Bu kuruluşun önderliğini Dr. Zekai bey yaparken, Dr. Derviş Kayımbaşoğlu ve Nazım Ali İleri ise bu oluşumun mihenk taşı olmuştu. Bu gönüllü oluşuma, Udi Hüseyin Onbaşı, Hafız Şefik gibi isimler de katılmıştı. Bu oluşum daha bir genişleyerek 1936 yılında TAVS ismiyle de anılmaya başlanmıştı fakat 2. Dünya Savaşının başlamasıyla çalışmalarını durdurmak zorunda kalmıştı.
Darülelhan 1942 yılında ikinci kez Mustafa Kenan bey ve Dr. Rifat’ın girişimiyle yeniden hayat bulurken, Darülelhan yanında ME-TE ismini de kullanmaya başlıyordu. Fakat bu yeniden oluşum da bir süre sonra çalışmalarını durduruyordu, ta ki 195O yılına kadar.
1950 yılında ise, ülkemiz yazın ve kültür insanlarından Hikmet Afif Mapolar’ın, Necati Özkan beyin o yıllarda çıkarmakta olduğu İSTİKLÂL gazetesindeki “Dikkatler” isimli köşesinde, Darülelhan yıllardan sonra gerçekleştireceği konser hakkındaki düşüncelerini, okurla paylaşıyordu.
“İstiklâl,01 Şubat 1950, syf:1
Dikkatler
Bir Konserin Düşündürdükleri
-Hikmet Afif Mapolar-
Uzun bir fasıladan sonra, Darülelhan Müzik Heyeti’nin yeniden faaliyete geçerek yakında vereceği büyük bir konser için hummalı bir şekilde çalışmaları haberi, hepimizi de sevindirmiş bulunmaktadır.
Darülelhan’ın bu şekilde faaliyete geçerek, Türk musikisini ihyaya çalışmasını takdirle karşılarken; bu büyük teşebbüsün bize düşündürdüklerini de kaydetmeden geçemiyeceğiz.
Darülelhan’ın ilk kurucularından Dr. Zekai beyin bu sahadaki çalışmalarını alkışlarken, Lisemize getirilen müdür ve değerli edib İsmail Hikmet Ertaylan’ın Darülelhan’ı TAVS ismi altında yeniden kurarak geniş faaliyetler göstermesi ve bu sahadaki büyük gayretleri Kıbrıs’ta Türk musiki ve edebiyat tarihinde ismini ebedileştirmiş bulunmaktadır. TAVS’ın en hummalı çalışma devresinde İsmail Hikmet Ertaylan’ın meydana getirdiği “Efenin Düğünü” operetini seyredenlerin heyecanı bugüne kadar ayni sıcaklıkle yaşamaktadır.
İsmail Hikmet Ertaylan Lisemizde Müdür bulunduğu sıralarda, hakkında yazılan çirkin yazıları bugün hatırlayarak, kendi hesabımıza hicap duyuyoruz. O İsmail Hikmet ki, Türk çocuklarına kafasiyle hizmet etmiş, zekâsının ışıklarını onlara vermiş ve bazıları onun bu gayretlerinin mükâfatını, onu ağır tenkitlerle ve düşüncesiz ve bayağı ithamlarle ödemiş bulunuyor.
O İsmail Hikmet ki, adamızdan ayrıldıktan sonra, Türkiye’ye gider gitmez hemen Afganistan’a çağrılmış ve Afgan Hükûmeti namına oranın Maarif sistemini tanzim etmiş ve orada yeni bir maarif teşkilâtı kurmuştu. Bugün İsmail Hikmet Ertaylan Türkiyemizde Profesör olarak fikir ve ilim sahasında hizmet görmektedir.
Kıbrıs Türk kültürüne İsmail Hikmet’i kaybettirmekle ihanet edenler, elbet bir gün bu cemaata hesap vermek mecburiyetinde kaldıkları zaman, cemiyet içindeki mesuliyetlerini acaba ne suretle temizleyeceklerdir!”
Yazın ve basın dünyamızın bugün önemli isimlerinden biri olarak addedilen Hikmet Afif Mapolar’ın bu yorumunda sonra 7 Şubat 1950’de Hür Söz gazetemizde Darülelhan’ın konser reklâmıyla karşılaşıyoruz.
“Hür Söz, 07 Şubat 1950, syf:4 (Reklam)
DİKKAT! DİKKAT!
8 Şubat Çarşamba Günü
YARIN AKŞAM SAAT 9’da
Macik Palas Sinemasında
DARÜLELHAN’IN
Fevkalâde Konseri
*Üç Klasik Şarkı, *Halk Türküleri, *Romantik Tangolar, *Kadın-Erkek Oyuncuların
SOLO PARÇALARI
*ÇARESAZ OPERETİNDEN SEÇME PARÇALAR
Ve diğer SAZ eserleri...
8 Şubat Çarşamba Gecesi Kıbrıs Musiki Tarihinde hatırası yıllarca yadedilecek olan bu parlak geceyi kaçırmayınız...
30 Kişilik KORO ve 17 SAZENDE’nin iştirak ettiği 47 Amatör musikişinasımızı dinlemek, sizin için en büyük bir bahtiyarlık olacaktır.”
Hür Söz gazetesinin aynı tarihli nüshasında reklâma ek olarak bir duyurum daha yapılmaktaydı. O yıllarda özellikle birçok etkinliğin, konserin, “Majik Palas” sinemasının sahnesinde ve/veya bahçesinde yapıldığını da buraya not edelim.
“Hür Söz, 08 Şubat 1950, syf:4
Darülelhan İlk Konserini Bu Akşam Veriyor
Biricik musiki cemiyetimiz Darülelhan, uzun hazırlık ve itinalı provalardan sonra bu akşam, Majik Palasta ilk konserini verecektir. Yurdumuzun mümtaz musikişinaslarını sinesinde toplayan Darülelhan’ın bu muazzam konserine sayın halkımızın gereken alâkayı göstererek, ileride hayır kurumları yararına da konserler vermeyi tasarlayan sanatkârlarımızı teşvik edeceklerini ummaktayız.
Havaların açılması dolayısıyle halkımız bu güzel konsere rahat rahat gidebileceği için iştirakin fazla olacağını tahmin etmekteyiz. Bu akşam Darülelhan’ın konserine iştirak etmekle hem neş’eli bir gece geçirmiş ve hem de biricik musiki cemiyetimizin maddi bakımdan da yükselmesine yardım etmiş olacaksınız.”