Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, BM Genel Sekreteri Perez De Cuellar gözetiminde, Rum Yönetimi Lideri Yorgo Vasiliu ile yapacağı New York Zirvesi'ne giderken, Türk tarafının önerilerini götürdü.
Denktaş'ın New York'daki BM Merkezin'de 26 Şubat 1990'da başlayan görüşmeler sırasında, önce ana hatları ile (Draft Outline Agreement) daha sonra da ana başlıkların altını doldurmak suretiyle 27 sayfa halinde masaya koyduğu belge, Rum tarafını temsil eden Yorgo Vasiliu tarafından reddedildi. Bu arada 11 Ekim 1989'da BM Genel Sekreteri aracılığı ile Rum yönetimine iletilen bir "ORTAK İYİ NİYET BİLDİRİMİ" imzalanması şeklindeki öneri de "Kıbrıs Türklerini ayrı bir halk olarak tanımladığı ve self-determinasyon hakkını vurguladığı için" Rum yönetimi tarafından reddedildi.
İZAHAT
1. Kıbrıs Türk tarafı, 11 ve 25 Ağustos tarihlerinde Genel Sekreter'e gönderdiği iki mektupta, şimdiki durum hakkında geniş ölçüde yorumda bulunmuş ve görüşmelerdeki durgunluğa yol açan yöntemsel ve özlü nedenlerle ilgili görüşlerini ortaya koymuş bulunmaktadır.
2. Şimdi görüşmelerin devamını sağlayacak görüşme yöntemi ile siyasal koşulları incelemenin ve bunu yaparken de iki taraf arasındaki ilişkilere özellikle atıfta bulunulmasının gerekli ve yararlı olacağına inanıyoruz.
3. Siyasal gerçeklerden kopmuş bir görüşme yöntemi pek anlamlı ve verimli olmaz. Kıbrıs'taki görüşmeler, soyut sonuçlar elde etme amacına yönelik değildir. Aksine başarılı olduğu takdirde bu görüşmelerden çıkacak bir barış anlaşması ile temel federatif düzenlemeler, çok önemli pratik sonuçlar doğuracaktır.
4. Dolayısıyla bunlar, görüşmelerin beslenme kaynağını oluşturan görüşme yönetimi ile siyasai koşullar arasındaki direkt bağlantıya yakın ilgi gösterilmesi geçerli nedenlerdir. Eğer görüşmeler geçmişin deneyimlerini ve bugünün gerçeklerini gözardı eden farazi bir boşluk içinde sürdürülürse, gerçek bir çözüme ulaşmak mümkün olmaz. Bu koşullar altında, görüşmeler inanılırlığını yitirir; tarafların birbirlerine karşı takındıkları tavırlarla gerçek tavırlar arasındaki çelişkilerden kaynaklanan gerginlik ve görüşmelerin yapay havası ise, görüşme yolunu çökmeğe mahkum eder. Geçici bir anlaşmaya varılırsa bile bunun pek uygulama şansı olmaz ve uzun süre yaşaması ise hemen hemen hiç mümkün olmaz.
5. Kıbrıs Türk Tarafının sabırla dikkat çekmeye çalıştığı bir gerçek var: Bir federasyon ancak, kendilerini artık rakip olarak değil de güvenebilecekleri yasal ortaklar olarak gören iki halk arasında kurulabilir. Kıbrıs'ta iki taraftan birinin, diğerini düşman gözüyle görmekte direndiği ve aynı zamanda yeni bir ortaklık devleti kurmak için "görüşme yapar gibi" göründüğü sürece, ilişkilerde böyle iyi gelecek vadeden bir anlaşmaya asla ulaşılamaz. Bu iki unsur bir arada olamaz.
6. İki taraf yeni bir başlangıç yapma ve federatif bir çözüme ulaşmalarına olanak sağlayacak yeni tür ilişkiler içine girme isteklerini ciddiyetle düşünmelidirler. Kağıt üzerinde yeni bîr devlet yaratmaya çalışırken, tarafların ilişkilerini düzeltip, ortaya çıkacak çözüme uygulayacak adımlar atmamaları mantığa ters düşer. İki halkın yüreklerinde ve ilişkilerinde, görüşmeler sürerken bir değişiklik olmadığı takdirde, hem anlaşmaya varmak zor olur, hem de kağıt üzerinde varılan anlaşmayı yaşama geçirmek son derece zorlaşır.
7. Kıbrıs Rum tarafı açıkça ve herhangi bir çekince belirtmeden, Kıbrıs'ın birbirinden tamamıyla farklı iki halkın vatanı olduğunu kabul etmedikçe görüşme yoluyla adil ve kalıcı bir çözüme ulaşılamayacaktır. Bu iki halk, Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumlarıdır. 1960 Anayasasının 2. maddesinde tarifi yapılan ve 1960'ta bağımsızlığı ortaklaşa devralan, bütün sözleşmelerin altında imzaları bulunan bu iki halk, Aralık 1963'den beri hiçbir ortak kuruluşa sahip olmamışlardır. İki halk halen adanın Kuzeyinde ve Güneyinde kendi ayrı bağımsız devletlerinde yaşamakta ve toprakları ve halkları üzerinde yetki sahibi bulunmaktadırlar.
8. İki taraf, bir yandan birbirlerinin siyasi unvanları ve iddiaları üzerindeki görüşlerini korurken bir yandan da birbirlerinin farklı hukuksal, sosyal, kültürel ve dinsel varlıklarını tanımalıdır. Aslında bu Kıbrıs Rum tarafının atmaya çağrıldığı bir adımdır ve bu adımı atmaya teşvik edilmelidir. Çünkü Rum tarafı Kıbrıs Türklerinin bütün hak ve çıkarlarına karşı yüksekten bakan alaycı bir tutum içindedir. İki tarafın liderleri kendi toplumları adına görüşmelere katılırken, görüşme yetkisinin kaynağı olan iki halkın varlığını görmezlikten gelmek mümkün değildir. Bu noktada şurasının da altını çizmek gerekir ki, iki lider yaptıkları görüşmelerde varacakları her hangi bir anlaşmayı ayrı referandumlarla iki halkın onayına sunmak hususunda anlaşmış bulunmaktadırlar.
9. Kıbrıs Türk tarafının Kıbrıs Rum tarafından özlü tutum değişikliği yapmasını beklediği başlıca üç nokta var. Bu değişiklikler yapılmadığı takdirde görüşmelerde ilerleme kaydedilme ümidi yoktur. Üç nokta şunlardır:
a) Kıbrıs Rum tarafının Kıbrıs Türk Halkını dünyadan tecrit etmek için ona karşı her alanda anlamsız bir ısrarla uyguladığı ambargo;
b) Güney Kıbrıs'taki silahlanma kampanyası ile askeri yığınak;
c) Kıbrıs Rum tarafınca hem içte hem de dışta sahnelenen düşmanca ve tahrik edici faaliyet.
10. Bu faaliyetler, şimdiki Kıbrıs Rum liderliğinin yönetimi altında, devam etmekte olan görüşmelere karşı göze batacak şekilde yoğunlaşmıştır. Bu zararlı faaliyetler için Rum tarafının göstereceği hiçbir bahane geçerli sayılmaz. Bu bahaneler Kıbrıs Türklerinin güvensizliğini değiştirmekten başka bir işe yaramaz. Kıbrıs Türkleri bu davranışlarda Kıbrıs'a acı günler yaşatan Rum zihniyetinin hiç değişmediğinin teyidini görmektedirler. Görülüyor ki bu tür davranışlar Rumların kendi aleyhindedir ve terk edilmelidir. Bunun için iki taraf görüşmeler çerçevesinde açık bir anlayışa varmalıdırlar. Taraflar ilişkilerinde şiddete başvurmaktan veya şiddet kullanma tehdidinde bulunmaktan ve hele adadaki durumu değiştirmeye kalkışmaktan kaçınmalıdırlar. Topraklarının, birbirlerine karşı düşmanca hareketler için kullanılmasına izin vermemeyi taahhüt etmelidirler. Görüşme süreciyle hareketler, birbirleriyle çelişmekten ziyade bağdaşmalıdır. Görüşmelerin geleceği ve anlaşma şansı açısından ağırlıklı olan bu konular, görüşmelerin bir parçasını ve hatta özünü oluşturmaktadır. Onun için bunları entegre bir bütünün bir parçası olarak ele almak kaçınılmazdır.
11. Yukarıda belirtilenlerin ışığında iki taraf liderlerinin Genel Sekreterle birlikte yapacakları yeni toplantıda görüşmelere bir anlam ve bir amaç kazandırmak için atabilecekleri iki yararlı adım vardır:
a) Liderler doğrudan özlü görüşmelerde hazırlayacakları kapsamlı bir anlaşma çerçevesinin başlıkları üzerinde anlaşmalıdırlar.
b) Bu çerçevenin bir parçası olarak, liderler iki halk arasındaki ilişkilerin yeni şeklinin temelini belirleyecek ortak bir "İyi Niyet Deklârasyonu" üzerinde anlaşmalıdırlar.
12. Kıbrıs Türk tarafı bu konular üzerindeki görüşlerini "Kıbrıs'ta Kapsamlı Bir Çözüm Taslağı" ve "Ortak Deklarasyon Taslağı" başlıklı ve birbiriyle bağlantılı iki belge halinde sunmaktadır.
--------------------------------------------------------------------------------
ORTAK İYİ NİYET BİLDİRİMİ DEKLARASYON TASLAĞI
(İki halk arasındaki ilişkilere zemin teşkil edecek yeni prosedürle ilgili açıklama)
Kıbrıs Türk Lideri ve Kıbrıs Rum Lideri:
1960'ta iki toplumlu Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurucu ortakları olan ve adanın hükümranlığını birlikte devralan iki halkın temsilcileri olarak,
Geçmiş tecrübelerle yaşanan acıları göz önünde bulundurarak ve bunların bir daha tekerrür etmemesini güvence altına almak kararlılığı ile,
Anayasal açıdan iki toplumlu, toprak açısından iki kesimli bir federasyon kurulmasına yönelik çalışmaları yürütmeye istekli olarak,
Bu amaçla ve BM Genel Sekreteri'nin iyi niyet görevi çerçevesinde 1977 ve 1979 zirvelerini esas alan kapsamlı bir çözüm için görüşmeler yapmayı arzu ederek,
Kapsamlı bir anlaşmanın, BM ilkelerine uygun olarak kendi kaderini tayin etme hakkına sahip, iki ayrı halkın referandum yoluyla onayına sunulmasının taraflarca kabul edildiği,
1. İki halk arasında belirgin kültürel; dini ve milli hüviyet farklı olduğu hususunun kabul edilmesi ve kapsamlı bir çözümle iki halkın hakları ve siyasi ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının koruma altına alınması gerektiğini idrak eder.
2. İki lider,
İki halkın arasındaki ilişkilerin, birbirlerinin varlığına, onuruna ve siyasi eşitliğine, karşılıklı saygıya dayandırılması gerektiğine,
Böyle bir ilişkinin tesisi için her iki tarafın da fiilen çaba harcaması gerektiğine,
Her iki halkın barış ve güven içinde kaba kuvvet veya herhangi bir şiddetle karşı karşıya geleceği korkusu veya tehdidi olmaksızın, yan yana yaşaması gerektiğine,
Kani olduğunu beyan eder..
3. Her iki toplumun anavatanları ile dostluk ve işbirliğini sürdürmelerinin tarihi bir ihtiyaç olduğunu göz önünde bulunduran ve bağlantısızlık ilkeleri doğrultusunda, tüm ülkelerle dostane ilişkilerin geliştirilmesini öngören bir siyaset takip etmeyi,
4. Kapsamlı bir çözümün ana hatlarını içeren bir taslak hazırlanması için çaba sarf edeceğine dair teminat verir ve bu taslağı esas alarak tarafların bir barış anlaşması ve bunu takiben yukarıdaki hususlar içeren bir federasyon kurulması için gerekli görüşmelerin yürütülmesini kabul ederler. .
5. BM Genel Sekreteri'nin gözetiminde sürdürülmekte olan barış görüşmelerinin amacına uygun olarak durumları ayarlayıp, barışçı bir tutum içine girmeyi kabul eder ve buna ters düşen tüm uygulamaların düzeltilmesini ve çözüm için yürütülen görüşmelerin ruhuna ters düşecek davranışlarla, siyasi, askeri, ekonomik, ticari ve kültürel alanda bunu zedeleyecek hareketlerden kaçınmayı kabul ederler.
--------------------------------------------------------------------------------
KIBRIS SORUNUNA KAPSAMLI BİR ÇÖZÜM TASLAĞI
İki liderin, kapsamlı doğrudan görüşmeler yoluyla her unsurun hedefini belirlemesinden önce, liderlerce üzerinde mutabık kalınması gereken ana hat taslağına dahil edilebilecek "başlık" ve "unsurlar".
1. Ortak deklarasyonun açıklaması iki halk arasındaki ilişkilerin yeni şeklini tarif eden esasın belirlenmesi. (Bununla ilgili olarak Kıbrıs Türk tarafı şimdi yeni bir taslak önermektedir).
2. Federasyon için (kılavuz) yönlendirici prensipler: Federal Birlik, İki toplumluluk, İki kesimlilik.
3. Federasyonun anayasal yönleri (Federal hükümetin yetkisine verilecek güçler ve işlevler)
Federal hükümetin yapısı,oluşumu ve işlevi:
Federal yasama: Oluşumu,işlevi ve güvenceleri
Federal İdare: Oluşumu, İşlevi, özel düzenlemeler ve güvenceler *Federal yargının oluşumu ve işlevi (federal idarenin yasa ve kanunların anayasaya uygunluğunun tespiti de dahili)
Temel hak ve özgürlükler (3 özgürlük ile ilgili düzenlemeler ile siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar da dahil olmak üzere)
4. Güvenlik, garanti ve savunma
(Garanti ve ittifak anlaşmaları, asker sayısının azaltılması ve geri çekilmeleriyle ilgili takvim, askeri güç dengesi, askeri birlikler, Federal Cumhuriyetin polis güçleri ve diğer ilgili hususlar).
5. Federasyonun toprak yönü
(1977 kriterleri, güvenlikle ilgili görüşler, insan unsuru)
6. Ekonomik tedbirler ve gelişmeler
(Ekonomik eşitsizliğin ortadan kaldırılması, dengenin korunması için güvenceler ve bu konularda uygulanacak metot ve usuller)
7. Antlaşmanın uygulanması ve geçici düzenlemeler
Kıbrıs Türk tarafının 6 Nisan 1989 tarih ve 15 numaralı önerisi "Kıbrıs'ta Federasyon kurulması ile ilgili olarak anlaşmaya varılacak çözümün uygulanması" hakkındadır. Bu belgede öngörülen uygulama aşamaları ile tedbirler iki tarafın liderleri arasında görüşülüp kapsamlı bir çözümün ana hattında eklenmelidir. (1 S numaralı belge ektedir). .
BELGE NO 15 - 6 NİSAN 1989
KIBRIS'TA BİR FEDERASYON İLE İLGİLİ ANLAŞMANIN UYGULANMASI
Kıbrıs'ta bir federasyonun kurulması konusunda varılan anlaşma,
aşağıda belirtilen safhalara uygun olarak gerçekleştirilebilir:
1) Sorunun tüm yönlerinin kapsamlı bir bütün kavramı içinde Kıbrıslı Türk ve Rum tarafları arasında görüşülmesinin tamamlanması. Anlaşma, aşağıda belirtilen, tüm temel yönleri kapsamalıdır:
1) Federal Anayasa`nın temel koşulları,
2) Güvenlik düzenlemeleri,
3) Yeterli ve etkin garantiler,
4) Toprak düzenlemeleri,
5) Geçici Hükümet de dahil olmak üzere, üzerinde anlaşmaya varılan çözümün uygulamaya konması. Üzerinde anlaşmaya varılan metinler, iki tarafın temsilcileri tarafından parafe edilmeli ve görüşmelerin sonuçları iki taraf arasındaki ilişkilerin yeni zeminini tanımlayan ortak bir bildiri ile duyurulmalıdır. Ortak bildiri Federal Anayasa'nın bir önsözü de olabilir.
2. Üzerinde anlaşmaya varılan metinerin tartışılmak üzere Kıbrıs Türk ve Rum Meclislerine sunulması ve Kıbrıs Türk-Rum Halkları tarafından onaylanmak üzere iki tarafta ayrı referandumların düzenlenmesi.
3. Üzerinde anlaşmaya varılan güvenlik düzenlemelerine uygun olarak askeri güçlerin dengelenmesini amaçlayan takvim sürecinin başlatılması. Geçici Hükümet kurulana kadar askeri bir dengenin sağlanması hedeflenecektir.
4. Federal Anayasa'nın temel koşullarına uygun olarak Federe Cumhuriyetlerin kurulması. İki Federe Cumhuriyet aynı zamanda ve karşılıklı olarak birbirinin yasal ve siyasi kişiliklerini tanıdıklarını duyuracaklar.
5. İki tarafça yapılan taşınmaz mülk ile ilgili iddiaların görüşmelerin uygun bir safhasında iki halkın temsilcilerinin oluşturduğu komitenin çalışmaları ışığında değerlendirmesi.
6. Dışişleri Federal Bakanlığı'nın ve federasyonun uluslararas temsiliyetinin iki toplumlu yapısı ile ilgili özel bir anlaşmanın tamamlanması.
7.
i) Federal Anayasa'nın detaylı ve teknik taslağının hazırlanması,
ii) Üzerinde mutabakata varılan güvenlik düzenlemelerinin programlanması,
iii)Üzerinde mutabakata varılan toprak düzenlemelerinin programlanması için, ortak Komitelerin kurulması.
8. Federe Cumhuriyetlerin temsilcilerinin, Kıbrıs sorunu ile ilgili kapsamlı çözüm anlaşmasını imzalaması ve aynı zamanda Geçici Hükümet'in kurulması.
9. Federasyonun Uluslararası temsiliyeti konusunda Geçici Hükümet'in uluslararası kuruluşlara bilgi vermesi.
10. Federasyonun ilk safhalarında Geçici Hükümet ile varılan görüşbirliği uyarınca, BM Barış Gücü'ne Güvenlik Konseyi'nce belirli bir süre için verilen yeni görevlerin onaylanması.
11. Karşılıklı mülk taleplerini araştıran (ad-hoc) komitenin çalışmalarında, temel prensipler üzerinde mutabakata varıldığı ve karşılıklı kişisel taleplerin ortadan kalktığı safhasına ulaştığının iki tarafca idrak edilmesi.
12. Federal Anayasa'nın teknik yönden hazırlanmasının tamamlanması ve Geçici Hükümet ve Federe Cumhuriyetlerin Meclisleri tarafından onaylanması. Federal Anayasa, iki tarafta da yapılacak olan ayrı referandumlarda onaylanmasından sonra yürürlüğe girecektir.
13. Garantör devletlerin ortak Deklerasyonu.
14. Federal Anayasa'da belirtilen makamlar ve Federal Yasama ve Federal Yürütme organları ve diğer federal organlar için seçimlerin yapılması.
15. Federasyonun diplomatik misyonları ile ilgili yeni düzenlemelerin yürürlüğe girmesi.
16. Üzerinde mutabakata varılan güvenlik düzenlemeleri ile ilgili uygulamanın tamamlanması.
17. Üzerinde mutabakata varılan sınır düzenlemelerinin uygulanmasının tamamlanması.
18. BM Barış Gücü'nün, sonuçta ortadan kaldırılmak üzere bir Gözlemci Gücü'ne dönüştürülmesi.
19. BM Genel Sekreteri'nin iyi niyet görevinin tamamlanması.
--------------------------------------------------------------------------------
BELGE III: (Başlıklar, başlıca unsurlar ve hedeflerin tarifi)
Kıbrıs'ta Kapsamlı Bir Çözümün Çerçeve Taslağı
- Anlaşmanın genel hedefleri ve iki halk arasındaki ilişkilerin yeni şekline ilişkin prensipler:
- Kıbrıs Türk Lideri ile Kıbrıs Rum Lideri, her biri 1960'ta egemenliği birlikte devralan ve kurucu ortak olarak iki toplumlu "Kıbrıs Cumhuriyeti'ni" birlikte oluşturan kendi halkları adına,
Geçmişin deneyimlerini ve acılarını akılda tutarak ve bunların tekrarlanmamasını güvence altına almaya azimli olarak,
Anayasal açıdan iki toplumlu, toprak açısından ise iki kesimli (bi zonal) olacak bir federasyon kurulması yönünde çalışmaya istekli olarak, BM Genel Sekreteri'nin iyiniyet misyonu çerçevesinde, 1977 ve 1979 doruk anlaşmalarına dayanan kapsamlı bir çözüme varmak için görüşme yapmayı arzu ederek,
Ve bu kapsamlı çözümün, iki halkın doğal hakkı olan ve Birleşmiş Milletler Anayasası'na işlenmiş bulunan Self-determinasyon ilkesi uyarınca, iki halk için düzenlenecek ayrı referandumlarla onaylanması konusunda anlaşmış olarak,
a) Her halkın farklı bir ulusal,dinsel ve kültürel kimliğe sahip olduğunu ve bu iki halkın siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar dahil bütün insanlık haklarının kapsamlı bir çözüm çerçevesinde teminat altına alınması gerektiğini kabul ederler.
b) Aşağıdaki hususlara inançlarını belirtirler"
- İki halkın ilişkileri birbirinin varlığına, bütünlüğüne ve siyasal eşitliğine karşılıklı olarak saygı göstermesi esasına dayandırılmalıdır.
- Her iki taraf böyle bir ilişkinin oluşması için aktif çaba harcamalıdır.
- İki halk, barış içinde varlıklarını sürdürmeli ve kuwet kullanılması veya kullanma tehdidinde bulunulması ya da herhangi bir şekilde şiddet kullanılması tehlikesi i1e karşılaşmadan yaşamını güvenlik içinde sürdürmelidir.
c) Kendi anavatanlarıyla bir dostluk ve işbirliği politikası izlemenin tarihi bir gereksinim olduğunun ve bağlantısızlık ilkeleri çerçevesinde bütün ülkelerle barış ve dostluk ilişkilerini geliştirmeye çalışmanın gerekliliğinin altını çizerler.
d) Entegre bir bütün olarak kapsamlı bir çözümün ana hatlarını içeren taslağı hazırlamak için çalışmaya söz verilir; iki taraf bu taslak çerçevesinde bir barış anlaşması hazırlamak ve ondan sonra da yukarıda belirtilen düşünceler doğrultusunda federasyon için gerekli düzenlemeleri yapmak yönünde görüşmeleri sürdürmeye söz verirler.
e) Tutumlarını BM Genel Sekreteri'nin gözetiminde yapılmakta olan şimdiki görüşmeler sürecinin barışcıl amacı yönünde düzenlemeyi, çelişkili tüm icraatlarını buna göre değiştirmeyi ve görüşme yoluyla bir çözüme ulaşma çabalarını temelde aksatabilecek her türlü siyasal, askeri, ekonomik, ticari ve kültürel hareketten sakınmayı kabul ederler.
- Kıbrıs'ta yeni bir siyasi ortaklığın temel nitelikleri ve yönlendirici ilkeleri:
Federatif bir ilişkinin başlangıç noktaları:
Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumları arasında federatif bir ilişki şeklinde oluşturulacak bir siyasi ortaklığın başlangıç noktası, adadaki şimdiki durum olacaktır. Federasyon, bu iki eşit halkın hür irade ve ifadesinden doğacak ve bu ifade, iki halkın kendine ait Selfdeterminasyon hakkına dayalı olacaktır.
Federasyon halen uyuşulmuş ve iyice yerleşmiş bulunan etkin kültürel nitelikleri yansıtacak ve Kuzey'de Kıbrıs Türklerini Güney'de ise- Kıbrıs Rumlarını temsil eden ve siyasi bakımdan eşit olan iki Cumhuriyetten oluşacaktır. Bu iki Cumhuriyet aynı yetki ve işleve sahip bulunacaktır. Taraflardan hiçbiri federasyonda ikinci bir role indirilmeyecektir.
Federasyonun üyeleri olarak halk. ile onların Cumhuriyetleri, federal anayasa altında kendi bölgelerinde egemen olacaklardır. İki Cumhuriyet federasyonunun egemenliği kadar birbirinin egemenliğine de saygı gösterecekler ve federasyonda bu şekilde tanımlanacaklardır. Güvenlik ve adalet kendi bölgesi içinde her Cumhuriyetin kendi yetkisi ve sorumluluğû altında olacaktır.
İki Cumhuriyet, federasyonun kuruluşunda bütün yetkilerin kaynağı olacak ve ortak federal organların spesifik olarak belirlenecek yetki ve işlevlerini paylaşacaklardır. Federatif düzenlemeler altında iki halk güç paylaşımına gidecek ve federal organlarla karar üretim mekanizmasına eşit ve etkili bir şekilde katılımları güvence altına alınacaktır. Geri kalan yetkiler Cumhuriyetlere ait olacaktır.
İki halkın barış içinde ve birbirinin endişe, hak ve çıkarlarına karşılıklı saygılı olduğu bir ortamda varlığını sürdürmesini sağlamak için, federal anayasada federasyonun karar üretiminde görüş birliği ile hareket edilmesine azami önem verilecektir. Bu görüş birliği içinde karar almalarını mümkün kılacak şekilde belirlenecektir. Şöyle ki federasyonun uyumlu ve etkili bir şekilde iş görmesi temin edilmiş olsun.
Federasyon toprakları Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin toprakları ile Kıbrıs Rum Cumhuriyeti'nin topraklarından oluşacaktır. İki Cumhuriyetin sınırları Federal Anayasada tarif edilecektir.
Federasyonun Uluslararası bir kişiliği olacaktır. Cumhuriyetler, Federal Anayasaya belirleneceği şekilde uluslararası alanda faaliyet gösterme yetki ve özgürlüğüne sahip olacaktır. Federasyonun uluslararası temsiliyeti, iki toplumlu olacak ve iki taraf arasında yapılacak özel bir anlaşmaya bağlı bulunacaktır.
Federasyonun vatandaşları Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Kıbrıs Rum Cumhuriyeti'nin vatandaşlarından oluşacaktır. Bir tek federasyon vatandaşlığı olacak ve bu da federal yasayla belirlenecektir. Federal yasaya göre pasaport isdar etme yetkisi federasyonu oluşturacak Cumhuriyetlere ait olacaktır.
Federasyonun resmi dili Türkçe ve Rumca olacak ve bu iki dil, bütün federal bölgelerde aynı zamanda ve eşit şekilde kullanilacaktır. Bütün federal organların çalışmalarında, her iki dil eşit şekilde kullanılacaktır.
Federasyon laik bir devlet olacaktır. Taraflardan herhangi birinin dini kuruluşları, kamuya ait veya siyasal konularda federal nitelikli faaliyetlere müdahale etmeyecektir. Dini kişiler federasyonda hiçbir kamusal veya siyasi mevkiye gelmeyeceklerdir.
Üzerinde anlaşmaya varılan durum veya statü ile iki halktan birinin va.rlığına yönelik herhangi bir tehdit karşısında federasyonun kurucu Cumhuriyetlerinin ilişkilerinin geleceğini ele almak üzere bir anayasal mekanizma kurulacaktır.
Kıbrıs'ın herhangi bir başka ülkeyle tamamen veya kısmen birleşmesi federal anayasayla yasaklanacaktır. Böyle bir amaca yönelik her hareket federal yasa altında cezalandırılmayı gerektiren bir suç sayılacak ve bu ilke federal anayasaya işlenecektir. Herhangi bir uluslararası birliğe katılmak veya böyle bir birlikle anlaşma yapmak gibi federasyonun egemenliğini etkileyecek anlaşmalar yapmak, Cumhuriyet'te düzenlenecek ayrı referandumların sonucuna bağlı olacaktır.
İKİ TOPLUMLULUK
Kıbrıs'ta bir tek ulus değil de Kıbrıs Türkleri ve Kıbrıs Rumlarından oluşan iki halkın bulunduğu gerçeği bütün federatif düzenlemelerde dikkate alınacaktır.
- Kıbrıs Türk halkı, federasyonun Rum asıllı olan ve ana dili Rumca olan veya Rum kültür geleneklerini paylaşan ya da Rum Ortodoks Kilisesi'ne mensup olan bütün vatandaşlarını kapsayacaktır. Kıbrıs'taki Maronit, Ermeni ve Latin dini azınlıkları 1960'daki statülerini korumakta serbest olacaktır.
Federatif düzenlemeler Kıbrıs'ın iki toplumluluk niteliğini tümüyle dikkate alacak ve yansıtacak şekilde olacaktır.
* Federal ilişkiler iki siyasi eşit Cumhuriyet arasında olacak ve bu ilişkiler belirlenirken, 1960 Anlaşmalarıyla egemenliğin iki halka ortaklaşa devredilmiş olduğu ve Kıbrıs'ın egemenliği ile ilgili bütün sözleşmelerin iki halkın temsilcileri tarafından eşit şartlarla kabul edilip . imzalanmış olduğu gerçeği dikkate alınacaktır.
* Federasyonu Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum Halkları tarafından yeni bir ortaklığın uyuşulmuş koşulları altında oluşturulacaktır. İki halk bu axnaçla üzerinde anlaşmaya varılmış bazı yetki ve işlevleri federasyona devredeceklerdir. Geri kalan yetkiler, federasyonu oluşturan Cumhuriyetlere ait olacaktır.
* İki halk bir yandan federasyonun ortak siyasi çerçevesi içinde çıkarlarını bağdaştırırken bir yandan da etnik ve kültürel karakter ve kimliklerini korumakta serbest olacaklardır. Federasyonu oluşturan Cumhuriyetler bu amacın başlıca ifade araçları olacaktır. Bu çerçev~de kültürel ve dinsel işler ve kişisel statüyle ilgili konular, iki Cumhuriyetin kendi münhasır yetkisi altında kalmaya devam edecektir.
* Federal anayasa iki halk tarafından ayrı referandumlarla onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek ve aynı şekilde karşılıklı onayla temdit edilebilecektir.
* Federal yapı ile federatif düzenlemeler, federasyonun bütün organlarına iki halkın eşit ve etkili katılımını temin edecek şekilde olacaktır.
İKİ KESİMLİLİK
Federasyonun coğrafi esası, temel bir güvenlik gereksinimi olarak iki kesimli olacaktır. Buna göre federasyon içinde iki Cumhuriyet olacak bu Cumhuriyetler Kıbrıs'ın iki halkına tekabül edecektir. Kurucu Cumhuriyetlerin her biri kendi halkı tarafından yönetilecektir. Cumhuriyetlerin ayrı ayrı anayasaları ve buna tekabül eden siyasi yapıları olacaktır. Federal seviyede siyasi parti oluşmayacaktır.
Kurucu Cumhuriyetlerin bütünlüğü ve sınırları güvence altına alınmış olacak ve ihlal edilmeyecektir.
Federasyon; kurucu Cumhuriyetlerin anayasal yetki ve işlevlerine karışma ve kontrol etme yetkisine haiz olmayacaktır.
Kurucu Cumhuriyetlerde yerleşim ve toprak mülkiyeti ile güvenliği korumanın temel gereği olan iki kesimliliğin korunması amaçlayan, üzerinde mutabakata varılmış özel yasa ve düzenlemelere tabi olacaktır. Eski mülk talepleri mülk mübadelesi ve/veya tazminat yoluyla halledilmesi için her iki tarafça uygun görülecek bir anlaşmaya varılacaktır. .
- Federasyonun Anayasal yönü
Federasyonun yetki ve işlevleri yukarıda belirtilen prensiplerle uyum içinde olacaktır.
a) Federal hükümete verilecek yetki ve işlevler;
- Her iki tarafça hükümete tanınacak yetki ve işlevler:
Dışişleri (Kurucu Cumhuriyetler, kendi kontrolleri altında olan bölgede eğitim, kültür, teknik, ekonomik ve mali işbirliği anlaşmaları yapma ve bu anlaşmalar çerçevesinde dış temsiliyetleri hakkında sahip olacaklardır. Her iki tarafın kendi anavatanlarında temsiliyetleri ve taraflara özgün ilişkileri hususunda özel düzenlemeler yapılacaktır.
Federal Bütçe ve Federal Vergilendirme.
Federal Merkez Bankası (kurucu) Cumhuriyetlerin Merkez Bankaları arasında koordinasyon tesisi için)
Ticaret ve turizm alanında koordinasyon - Federal posta ve telekomünikasyon
Federal havaalanları ve limanlar
Tabii kaynakların kullanımı koordinasyon (su kullanımı ve çevre konuları da dahil)
Federal halk sağlığı ve federal veteriner hizmetleri - Ölçü birimleri tespiti ve standardizasyonu
Federal Yargı
Federal memurların tayini
Savunma (Garanti anlaşması çerçevesinde de ayrıca ele alınacak güvenlik (Federal sorumluluğun< gerektiği şekilde)
ii) Yukarıda "federal" olarak belirtilen yetkiler ve işlevler kurucu Cumhuriyetlerin aynı yetki ve işlevlerini suistimal etmeyecek ve geçerliliğini etkilemeyecektir.
iii) Geriye kalan yetkiler kurucu Cumhuriyetlere ait olacaktır. (Her iki Cumhuriyet birlikte görüşecek, Federal Hükümete ilave yetki ve işlevler verilebilir).
iv) Kurucu Cumhuriyetlerin herbiri, kendi hükümetinin yapısına kendisi karar verecektir.
v) Federal yetki ve işlevler ya Federal Hükümet yetkilileri veya Federal Hükümet yetkililerinin her iki Cumhuriyetle koordinesi ile yerine getirilecektir. İki kurucu Cumhuriyetteki federal yetki ve işlevlerin Federal Hükümet yetkililerince yerine getirilme yöntemi anlaşmaya bağlı bir husus olacak. Federal yetki ve işlevlerin yerine getirilmesi Kurucu Cumhuriyet yetkililerine de verilebilir. İşlevin federal hükümet yetkililerince yerine getirilmesi gerektiği durumlarda bu işlev, kurucu Cumhuriyetlerdeki halka mensup görevlilerce yerine getirilecektir.
b) Federasyonun yapısı, oluşumu ve işlevi.
FEDERAL YASAMA
Federal yasama, her iki halkın temsil edileceği bir alt meclis ve her iki kurucu Cumhuriyeti temsil edecek bir üst meclisten oluşacaktır.
Bütün yasalar her iki meclis tarafından kabul edilecek.
Her iki halkın temsil edileceği alt meclis Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum temsiliyeti 30:70 oranında dayanacaktır. Alt meclis üyeleri iki kurucu Cumhuriyet halkları tarafından ve Cumhuriyetlerdeki seçim yasalarına uygun bir şekilde seçilecektir.
Üst mecliste kurucu Cumhuriyetlerin temsiliyet oranı 50:50 olacak. Cumhuriyetlerin üst meclisteki temsiliyetleri ile ilgili prosedür, Cumhuriyetlerce anayasaya uygun bir şekilde kararlaştırılacaktır.
Üst ve alt meclis başkanları aynı devrede aynı toplumdan olmayacaktır.
Bir yasanın geçirilmediği veya bir karar alınmadığı durumlarda federal hükümetin uyum içinde ve etkin bir şekilde işlevlerini yerine getirebilmesi için alt ve üst meclislere karar alınmasına yardımcı olacak, uzlaşma sağlayacak önlemler belirlenecektir.
Federal meclis tarafından geçirilen yasalar, federal devlet başkanı veya başkan yardımcısı tarafından birlikte açıklanacak, her ikisi birden veya ayrı ayrı yasayı meclise tekrar görüşülmesi için iade edebilecektir. Bu işlevin gereksiz bir şekilde uzamaması için gerekli yasal ayarlamalar yapılacaktır.
Federal meclis tarafından onaylanan yasalar anayasaya uygunluğunun tespiti veya iki toplumdan birisinin aleyhinde ayrımcı olup olmadığını tespit için gerektiğinde anayasa mahkemesine havale edilebilecektir.
FEDERAL İDARE
Federal idare, en üst kademede federasyonun iki toplumlu yapısını ve iki halkın siyasal eşitliğini üst düzeyde yansıtacaktır. Federal idarede taraflardan birisi ikinci sınıf durumuna itilmeyecektir.
Federasyonun yetki ve işlevleri bir Federal Konsey tarafından yerine getirilecektir.
Federal Konsey, Federal Bakanlık görevini yürütecek eşit sayıda Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rumdan oluşacaktır. Federal Bakanlıkların dağıtımı, Federal Konsey kararıyla tespit edilecektir.
İki halk arasında barış ve uyumu geliştirmek için, uzlaşma yoluyla karar alma yöntemi, Federal Konsey işlevlerinde genel kural sayılacaktır.
Federasyonun devlet başkanı ve başbakan yardımcısı Federal Konsey üyeleri arasında anlaşma yoluyla belirlenecek ve bir süre için seçilecektir. Devlet başkanı, federasyonun başı olarak başkan yardımcısının da yardımıyla resmi görevler ve törensel işlevleri de yerine getirecektir. Uluslararası anlaşmaların parafe edilmesi yasaların açıklanması gibi idari işlevlerin devlet başkanı ve başbakan yardımcısı tarafından birlikte yapılması şart olacaktır.
Devlet başkanının işlevleri, konseyin Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum üyeleri arasında rotasyon usulü ile değişecektir.
Öte yandan Devlet Başkanı ve diğer yandan Devlet Başkan yardımcısı ile Dışişleri Bakanı aynı toplumun üyeleri olmayacaktır.
Dışişleri ile ilgili tüm düzenlemeler ve dış politika özel bir anlaşmaya tabi olacaktır.
FEDERAL YARGI
Federasyonun en üst yargı organı eşit sayıda Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum hakimlerden oluşacaktır. Bu yargı organı aynı zamanda federal anayasa mahkemesi ve federal. yüksek mahkeme görevlerini yürütecektir. Bu yargı organının başkanlığı iki halk arasında dönüşümlü olarak değişecektir.
Federasyonun yargı organı, Federal Anayasaya ve Federal yasalardan kaynaklanan konularla ilgilenecek ve federal meclis tarafından kendisine verilecek yetki ile federal konularla ilgili diğer yasal işlevleri yerine getirecektir.
Federasyonu oluşturan her iki Cumhuriyetin federal yargı ve federal yasama kapsamına girmeyen konularla ilgilenmesi için bağımsız bir yasama sistemi olacaktır.
Federal yasamadan önce, federal yasaların ve federal idari kararların anayasaya aykırılığını gündeme getirme yetkisine haiz organ ve kişiler federal anayasa tarafından belirlenecek ve federasyonu oluşturan iki cumhuriyetin gelecekteki yasama, yargı ve idari kararlarının federal anayasaya uygunluğunu sağlayacak, yeterli yasal kontrol mekanizması federal anayasa tarafından kurulacaktır.
c) (Üç Özgürlüklerle ilgili düzenlemeler, mülk mübadelesi, iki tarafın yer değiştiren üyelerinin tazmini ve siyasi, ekonomik ve kültürel haklardan oluşur).
TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER
Tüm evrensel hak ve özgürlükler federal anayasaya dahil edilecek ve federasyonu oluşturan iki ayrı Cumhuriyet tarafından, federasyonun temel özelliklerini korumak amacı ile ayarlanacaktır.
Karşılıklı mülk taleplerini tespit edecek ve federasyonun kurulmasından önce her iki tarafça kabul edilecek bir anlaşmanın temel prensipleri üzerinde mutabakata varılmasını sağlamak amacı ile, iki tarafın yer değiştiren nüfusuna ait bu taleplerin mübadele ve/veya tazminat yoluyla çözümlenmesini sağlayacak iki toplumlu özel bir komite kurulacaktır.
Temel hak ve özgürlüklerin hiçbiri, üzerinde anlaşmaya varılan iki kesimli federal çözümün temeline ters düşmek veya bozmak için kullanılmayacaktır.
Dolaşım yerleşim ve mülk edinme hakları,federal anayasaca , belirlenecektir. Bu hakların uygulanması 1977 doruk anlaşması ve yukarıda belirtilen yönlendirici prensiplere uygun olacaktır.
Federasyonu oluşturan Cumhuriyetler bu hak ve özgürlükleri federal anayasaya uygun bir şekilde düzenleyecektir. Federasyonu oluşturan iki cumhuriyet arasındaki dolaşım özgürlüğü, federal anayasal sistemin yürürlüğe girmesinden sonra uygulamaya konacak ve gerekli polis kontrolüne tabi olacaktır.
Komşu kurucu Cumhuriyetteki yerleşim özgürlüğü ve mülk edinme hakkı, makul moratoryumların uygulanması ve komşu kurucu Cumhuriyette ikamet edecek kişilerin sayısı ile ilgili mantıki tavırların ve edinilecek mülk miktarının saptanması sonucu aşamalı olarak uygulanacaktır.
GÜVENLİK, GARANTİLER VE SAVUNMA
Güvenlik konusundaki temel gereksinim, ayrılmaz bir biçimde garantiler ve savunma konularıyla dolayısıyla da garanti ve ittifak antlaşması ile kuvvetlerin dengesi konusuyla bağlantılıdır.
İlgili kuvvetlerin gücü ve yeteneklerine dayanacak bir denge; bir yandan, Kuzey Kıbrıs'taki Kıbrıslı olmayan ve Kıbrıslı Türk kuvvetler, öte yandan da, Güney Kıbrıs'taki Kıbrıslı olmayan ve Kıbrıslı Rum kuvvetler arasında, geçici federal hükümetin kurulduğu tarihte oluşturulacaktır.
Kapsamlı anlaşmada üzerinde anlaşılacak düzeyde Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk kuvvetlerin azaltılmasına ilişkin bir program içerecektir. Bu program, federasyon oluşturulmadan önce, tam olarak uygulanacaktır. Federasyonda aynı büyüklükte, bir Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum birlik bulunacaktır.
Hiçbir şekilde herhangi bir seferi kuvvet, askeri eğitim, ya da sivil grupların yarı askeri eğitim görmeleri söz konusu olmayacaktır.
İttifak antlaşmasında öngörülen Türk ve Yunan alayları, Kıbrıs'ta üslenmeye devam edecektir. Kıbrıslı olmayan kuvvetler, üzerinde anlaşılacak bir programa göre, yeterli ve etkili garantilerin sağlanabilmesi için gerekli olan düzeye getirilecektir.
İlgili tarafların mutabakatıyla Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nden Kıbrıslı olmayan kuvvetlerin üzerinde anlaşılan düzeyde azaltılması yanısıra, Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum kuvvetlerin azaltılmasını denetlemesi için, BM Barış Gücü'ne yetki vermesi istenecektir.
Av için izin verilenlerin dışında silah bulundurmak federasyon sathında yasaklanacak ve bu yasağın ihlali federal suç sayılacaktır. Silah ya da başka askeri donanımının ithali ya da geçirilmesi de yasaklanacaktır.
1960 Garanti ve İttifak Antlaşması korunacak ve güncelleştirilecektir.
FEDERASYONUN TOPRAKLA İLGİLİ YÖNLERİ
İki taraf aşağıdaki konularda anlaşırlar:
Varolan ön savunma hatları arasındaki bölgenin geleceği.
İki kurucu Cumhuriyetin sınırları.
Kurucu Cumhuriyetlerin her birinin toprağı, federal anayasada tarif edilecektir.
Kurucu Cumhuriyetlerin sınırları ihlal edilmez olacak ve Kıbrıs'taki İngiliz Egemen Üs Bölgelerinin egemenliğinin sona erdirilmesi hali dışında değiştirilmeyecektir.
Toprak ayarlamaları, bölünmez bir bütünün bir parçası olarak 1977- 79 Üst Düzey Antlaşmasında ekonomik yaşayabilirlilik, ya da verimlilik ile, mülkiyete ilişkin, üzerinde anlaşılan kriterlere göre yapılacaktır.
Herhangi bir toprak ayarlamasında kişilerin yerlerinden bir kez daha sökülmesi konusunda arzusuzluk ve pratik olmama durumları, yönlendirici bir etken olacaktır.
Üzerinde anlaşılan herhangi bir toprak ayarlaması, kapsamlı bir anlaşmanın öteki yönlerinden kopmadan, aşamalı olarak uygulanacaktır.
İki Kurucu Cumhuriyet, yeterli ve etkili biçimde garanti edilecek olan, birbirinin toprak bütünlüğüne saygılı olacaktır. İki Kurucu Cumhuriyet kendi topraklarının, birbirinin toprak bütünlüğünü hedef alacak düşmanca faaliyet, ya da eylemler için kullanılmasına izin vermeyecektir.
EKONOMİK GÜVENCELER VE KALKINMA
Federal bir düzenleme çerçevesinde, Kıbrıs'taki iki ayrı ekonomik varlık, geçici bir dönemin ardından, her iki halka da ekonomik yararlar sağlayacak bir ekonomik birliğe doğru adım atacaktır.
Kurucu Cumhuriyetler, kendi bölgelerinde, birey ve kurumları vergilendirme, sanayi ve ticari düzenleme, toprak ve doğal kaynakları kontrol etme ve meslek ve iş kurulmasına izin verme konularında yetki sahibi olmaya devam edecektir.
Federal ekonomi politikası, iki kurucu cumhuriyet arasındaki ekonomik farklılığı giderecek ve eşitliği gözetecek biçimde planlanacaktır. Kayda değer bir eşitleme düzenini muhafaza etmek için, gerekli güvenceler oluşturulacaktır. Bunlar istikrarı bozacak bir ilişkiden kaçınılması için "anayasal ilkeler" olarak tanımlanacak ve federasyonun temel hedeflerinden olacaktır.
Yukarıda sözü edilen ilişkilere işlerlik kazandırmak için bir Kalkınma Fonu oluşturacaktır.
Kurucu Cumhuriyetler arasındaki ekonomik ilişkiler, belli mal ve hizmetlerin koruyucu bir tercih sistemine tabi tutulacağı sınırlı bir serbest ticarete dayanacaktır; bu uygulamadaki amaç, Kıbrıs Türk sanayi ve ticaretini tahakküm ve olumsuz ekonomik etkilerden korumaktadır.
Yukarıda sözü edilen hedeflerin bir anlam taşıması ve başarılı olması için, Kıbrıs Türk halkına uygulanan tüm kısıtlayıcı ekonomik ve öteki önlemler, vakit geçirilmeden kaldırılmalıdır.
Ekonomik hedef ve ilkelerin, federal anayasanın bir parçası haline getirilmesine yardımcı olacak ek düzenlemeler, iki taraf arasında varılacak özel bir anlaşmanın gündemini oluşturacaktır.
KIBRIS'TA BİR FEDERASYON KURULMASINA İLİŞKİN ÜZERİNDE ANLAŞILAN ÇÖZÜMÜN UYGULANMASI
Kıbrıs'ta bir federasyon kurulmasına ilişkin üzerinde anlaşılan çözüm aşağıdaki aşamalara göre uygulanacaktır:
- Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum tarafı arasında yürütülen görüşmelerin, Kıbrıs sorununun tüm yönlerini kapsayacak biçimde ve bölünmez bir bütün kavramı içerisinde sonuçlandırılması.
- Üzerinde anlaşılan metinlerin tartışılmak ve Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum halklarının onayını almak için, her iki tarafta da ayrı ayrı yapılacak referandumlara sunulmak üzere, Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum Yasama Meclislerine sunulması.
- Geçici hükümet kuruluncaya kadar bir denge sağlanması amacıyla, sonuçlanan güvenlik düzenlemeleri uyarınca, kuvvetlerin dengelenmesine ilişkin programın uygulanmaya başlanması.
- Birbirinin yasal ve siyasal kimliklerini tanıdıklarına ilişkin karşılıklı olarak ve aynı zamanda yaptıkları federal deklarasyonlarla ilgili temel hükümler uyarınca, kurucu Cumhuriyetlerin yeniden formasyonu.
- Karşılıklı mülk iddialarını görüşmek üzere, görüşmelerin uygun bir zamanda oluşturulacak geçici (ad-hoc) komitenin çalışmalarının değerlendirilmesi.
- Aşağıda belirtilen amaçlar için ortak komitelerin oluşturulması:
1) Federal anayasanın ayrıntılı bir taslağının hazırlanması;
2) Üzerinde anlaşılan güvenlik düzenlemelerinin programlanması;
3) Üzerinde anlaşılan toprak düzenlemelerinin programlanması.
viii) İki kurucu Cumhuriyetin temsilcilerinin, Kıbrıs sorununa kapsamlı bir çözümü öngören anlaşmayı imzalaması ve zamanında Geçici Hükümet'in kurulması.
ix) Federasyonun uluslararası forumlarda tanınması için Geçici Hükümet'in uluslararası kuruluşlara bildirimde bulunması.
x) Güvenlik Konseyi'nin, Geçici Hükümet'le varılacak bir mutabakata göre, BM Barış Gücü'ne federasyonun ilk aşamalarda görev yapması için vereceği yetkinin belli bir süre onaylanması.
xi) Karşılıklı mülk iddialarını inceleyen iki toplumlu Geçici Komite'nin çalışmalarında, temel ilkeler üzerinde anlaşma sağlandığı ve karşılıklı bireysel hak iddiaları olasılığının ortadan kalktığı noktasında varlığının her iki tarafça teyid edilmesi.
xii) Federal anayasanın teknik taslağının sonuçlandırılması ve Geçici Hükümet ile kurucu Cumhuriyetlerin yasama meclislerince onaylanması. Federal anayasa, iki tarafta yapılacak referandumlarda onaylandıktan sonra yürürlüğe girecektir.
xiii) Garantör Devletlerin Ortak Deklerasyonu.
xiv) Federal hükümetçe; federasyonun tanınması ve diplomatik ilişkiler kurulması için Bileşmiş Milletler ve gözlemcilerin devlet temsilcilerine çağrı yapılması.
xv) Üzerinde anlaşılan güvenlik düzenlemelerinin tamamlanması.
xvi) Toprak konusunda üzerinde anlaşmaya varılan düzenlemelerin tamamlanması.
xvii) BM Barış Gücü UNFICYP'in sonunda lağvedilmek üzere bir gözlemci güce dönüştürülmesi.
xviii) BM Genel Sekreteri'nin iyi niyet misyonunun tamamlanması.