2024 yılı devlet bütçe tasarısı, öncelikle Meclis bütçe komitesinde görüşülmeye başlandı.Daha sonra da, Meclis Genel Kurulunda görüşülüp, onaylanacaktır. Bugünkü yazımda, devlet bütçesinin ana hatlarına dair, özet bilgiler vereceğim.
2024 yılı bütçesi, 2023 yılı bütçesine göre giderlerde yüzde 119.5, gelirlerde ise yüzde 119.3 artış öngörüsü çerçevesinde hazırlanmıştır. 2024 yılı Bütçe tasarısında, bütçe gelirleri toplamı 71.932 milyar TL, bütçe giderleri toplamı 78,712 milyar TL ve bütçe açığı da 6.780 milyar TL olarak öngörülmektedir.
Hatırlanacağı üzere, geçtiğimiz ay, (Ekim) yüksek enflasyon ve bazı kalemlerde ödenek yetersizliğinden dolayı ek bütçe yapılmış ve bütçe rakamı, 35,860 milyar TL den, 40,310 milyar TL ‘ ye çıkarılmıştı.
2024 bütçesinde, Maliye’den sonra, en yüksek bütçelere sahip olan Eğitim bakanlığı’ na yaklaşık 9.8 milyar TL ödenek ayrılmıştır. Geçen yıl bu rakam yaklaşık 4.1 milyar TL idi. Sağlık Bakanlığına ise bu yıl yaklaşık 6.9 milyar TL ödenek ayrılmıştır.Geçen yıl, bu rakam 3.1 Milyar TL idi.Umarım, 2 kattan fazla bu yüksek artışlar yeterli olur.
TC yardım ve kredilerinin tümünün bütçeye girdiğini öngördüğümüzde açık 6.780 milyar TL’ görülmektedir. Bu açık da, genel bütçenin yaklaşık yüzde 8.6 ‘sına denk gelmektedir. TC Kredileri ve TC yardımlarını dışarda tutarsak ise, bütçe açığı, 20 milyar 780 milyon TL ye ulaşmaktadır.
Bütçede personel giderlerine yaklaşık 25.1 milyar TL, Cari transferlere yaklaşık 35 milyar TL ve sosyal güvenlik kurumlarına ödenen devlet primleri giderlerine de yaklaşık 1.86 milyar TL ayrılmaktadır.
Neticede, toplamda yaklaşık 62 milyar TL ile bütçenin en büyük bölümü, yani yaklaşık yüzde 78’ i bu kalemlere harcanmaktadır.Bu toplamın içinde personel giderleri, maaşlar, emekli maaşları ve sosyal güvenlik harcamaları da önemli yer tutmaktadır.
Devletin, kamu iç borcunun faiz ödemelerinde kullanılmak üzere 2024 bütçesinde 600 milyon TL ayrılmıştır.Geçen yıl bu rakam 480 milyon TL idi. Devlet, Ticari bir bankaya olan borçları için bu kaynağı ayırmaktadır.
Bu ödemelerin devam etmesi şarttır. Devletin iç borç ödemelerine gereken ilgiyi göstermesi ve ihtiyat Sandığına olan borçlarını da ödemeye başlaması gerekmektedir.
2024 Bütçesine göre, Mahalli gelirler yaklaşık 51.230 milyar TL olarak öngörülmüştür.2023 yılında ise mahalli gelirler 21.470 milyar tl idi. Yaklaşık yüzde 138 civarında bir artış öngörülüyor.
Mahalli gelirlerin, güney geçişleri, turizm, yükseköğretim gelirleri ve başta ithalat vergileri, kdv ve fif vergileri ile birlikte öngörülenin de üstünde gerçekleşmesini bekliyorum.
Geçen seneye göre yüzde 116 artacağı düşünülen Fiyat istikrar fonu ve yüzde 102 artacağı öngörülen diğer fon gelirlerinin toplamda 5.892 milyar TL olarak gerçekleşeceği öngörülmüştür.Bu fon gelirlerinin de, ithalat ve dış talep artışı ile daha da çoğalacağını düşünüyorum.
2024 Bütçe gelirleri içinde yer alan TC yardımları, yatırımlar(Alt yapı) için 4.5milyar, savunma harcamaları için de 4.5 milyar olacak şekilde toplam 9 milyar tl olarak öngörülmüştür.
Geçen yıl bu rakamlar, yatırımlar için 3.4 milyar, savunma için 2.1 milyar olmak üzere toplam 5,5 milyar tl olarak öngörülmüştü.Geçen yıla göre TC yardımlarında yüzde 63,6 artış görülmektedir.
Bütçe gelirleri içinde bulunan diğer bir kalem olan TC kredileri ise 5 milyar tl olarak öngörülmektedir.Geçen yıl bu rakam 2.5 milyar tl olarak öngörülmüştü.Geçen yıla göre TC kredilerinde yüzde 100 artış görülmektedir. Yani toplam bütçe gelirlerinin yaklaşık yüzde 20’ si TC yardım ve kredilerinden oluşmaktadır.
Kamu maliyesine, cari harcamalar için TC nin yapmış olduğu katkı, son yıllarda, geçmişe göre artış göstermektedir.Bu yıl da 5 Milyar TL katkı öngörülmektedir. Geçen sene bu rakamlar, daha düşük düzeylerindeydi. Bu artışın en önemli sebeblerinin başında yüksek enflasyon ve bütçe açıkları gelmektedir.
Ancak, önemli olan TC Yardım ve Kredilerinin zamanında ve eksiksiz olarak ülkeye ulaşmasıdır.Kaynağın zamanında gelmesi, Kamu Maliye’ sinin, devlet ve özel sektördeki yükümlülüklerini yerine getirmesini kolaylaştırır.
2018 yılındaki bütçe fazlasından sonra, geçtiğimiz son 4 yılda, yüksek bütçe açıkları oluşmuştur. Öte yandan, Özellikle ,yüksek döviz, yüksek petrol fiyatları ve yüksek enflasyon artışlarının olduğu bu yılda da, yüksek bütçe açığı beklenmektedir.
6, 780 milyar TL tutarında öngörülen bütçe açığı, iç kaynaklarla karşılanmaya çalışılacaktır.Bunun gerçekleşmesi için, kayıt dışı ekonomiyi kayıt altına alma çalışmaları geliştirilmeli, adaletli vergi toplanması çalışmalarına hız verilerek, gelirlerinin artırılması ve ayni zamanda giderlerde de tasarruf yapılması gerekmektedir.
Bunlar yanında, Güney’den gelen Rum komşularımızın yaptığı harcamaların artarak devam etmesi için, mevcut geçişler kolaylaştırılmalı ve yeni kapılar açılması için girişim yapılmalıdır.
2024 Bütçesinde mahalli kaynaklı yatırım projeleri için yaklaşık 2.489 milyar TL öngörülmektedir. Rakamda geçen seneye göre artış olmakla birlikte, yaşanan enflasyon nedeniyle, Ekonomik büyümeye yeterli ivme ve katkıyı sağlayabilmek için yatırım tutarları daha fazla olmalıdır.
TC kaynaklı yatırım projeleri için de, 2024 bütçesinde 4.856 milyar tl ödenek ayrılmıştır. Umarım, bu kaynaklar, altyapı yatırımları için, yeterli olur.
2024 bütçesinde mahalli idarelere yapılacak hazine yardımları, yaklaşık 4.810 milyar tl olarak öngörülmektedir. Geçen yıla göre, artış görülmektedir.Ancak, yükselen enflasyon ve hayat pahalılığı ödeneğini düşündüğümüz zaman, bu artış ne kadar yeterli olacak hep birlikte göreceğiz.
Devlet katkı payları, birçok belediyenin giderlerine yetmemektedir.Çünkü, birçok belediyenin borçları ve gereğinden fazla istihdam yükü bulunmaktadır.Bu bağlamda, Belediyelerin kendi öz gelirlerini artırmaları ve kendi kendilerine yeten duruma gelmeleri gerekmektedir.
2024 yılında, küçük işletme ve esnaflara hibe ve düşük faizli kredi programlarıyla destek olunmalıdır.Devlet de, yapacağı katma değeri yüksek yatırımlarla ekonomik büyümeye ivme kazandırmalı ve reel sektörü ekonomik aktivitenin içine katarak, onların iş yapmasını ve istihdama katkı yapmalarını sağlamalıdır.
Döviz ve enflasyon artışı ile satın alma gücü düşen, kamu çalışanları, emekliler, asgari ücretliler, sosyal yardım ve engelli maaşı alanlara, 2024’ de hayat pahalılığı artışları her 3-4 ayda bir yapılmalı ve hayatı ucuzlatmak için gerekli tedbirler mutlaka alınmalıdır.
Bütçeyi zora sokacak, yükünü artıracak ve fırsat eşitsizliği yaratacak sınavsız, münhalsiz geçici istihdamlardan da kaçınılmalıdır.Zira son 2 yılda sınavsız, münhalsiz, kritersiz 500’ den fazla kişi, geçici işçi ve sözleşmeli personel olarak devlete istihdam edilmiş ve kamu vicdanı yaralanmıştır.
2024 bütçesini değerlendirmeye önümüzdeki yazılarımda da devam edeceğim.Bütçe’ nin kamu sektörüne, özel sektöre ve halkımıza katkı yapmasını, refah getirmesini temenni ediyorum.