2025 bütçesinin içeriği ve temel göstergeleri ile ilgili, geçtiğimiz günlerde 3 tane yazı yazmış, yorum ve değerlendirmelerde ve analizlerde bulunmuştum. Bugünkü yazımda ise, Bütçede olması gereken temel hedef ve politikalarla ilgili analizler yapıp, önerilerde bulunacağım.
2025 yılı bütçe açığı yaklaşık 17.6 milyar TL olarak öngörülmektedir. Devletler iflas etmeyeceğine göre, bu bütçe açığı ile, ya öngörülen yatırımlar tam olarak yapılamayacak, ya da kaynak yetersizliğinden dolayı halka yeterli hizmet verilemeyecektir.
Bu bütçe, başta ekonomide, sağlık’ta, eğitimde, enerjide, tarımda, sanayide, ticarette olmak üzere sektörlerin ve halkın sorunlarını çözemeyecektir.
Bu bağlamda, yüksek enflasyondan, kayıt dışındaki eksik vergilerden, tasarruf yapılmaması ve savurganlıktan dolayı, 2025’de, geçen yıla göre yaklaşık iki buçuk kat fazla bütçe açığı öngörülmektedir.
Bu çerçevede, 2025’ de tarihi ve rekor bir bütçe açığı varken, bütçeyi zora sokacak, yükünü artıracak harcamalardan ve icraatlardan kaçınılmalıdır.Fakat, itibardan tasarruf olmaz mantığı ile, izaz ikram, yurt dışı seyahat, örtülü ödenek kalemlerinden tasarruf edilmemekte, ek mesai giderleri devamlı surette yükselmektedir.
2025 yılında rekor bütçe açığının oluşmasının en önemli nedenleri, Hükümet’in kayıt dışı ekonomi ile mücadele etmemesi, pahalılık nedeni ile ekonominin güneye kaymaya başlaması sonucunda gelirlerin azalması, savurganlıktan vazgeçilmemesi ve tasarruf yapılmamasıdır.
Ülkenin kıt kaynaklarının ve bütçesinin doğru zamanda doğru yerlere harcanması, halkın, hakkı olan hizmetleri layıkıyla alabilmesi, kendi gelirlerimizle giderlerimizi karşılayabilen bir ekonomik yapının oluşması ve insanlarımızın refahının artması, Hükümet’in en temel görevleri olmalıdır.
Ülkemizin kalkınması için, mali kaynakların, stratejik önceliklere göre etkin ve verimli bir şekilde kullanılması şarttır. Ekonomi’de istikrarı sağlamak ve sürdürülebilir büyümeyi devam ettirmek için, doğru politikalar ve reformlar kayıtsız, şartsız mutlaka uygulanmalıdır.
Kamu yönetiminde verimlilik, şeffaflık, hesap verebilirliğinin artırılması, yatırımların ve istihdamın desteklenmesi, halkın refahının artışı ve gelir dağılımı adaleti 2025 Bütçesi’nde mutlaka öncelikli hedefler olmalıdır.
Öngörülen bütçe açığının kapatılması için, kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması çalışmalarının geliştirilmesi ve devlet gelirlerinin artması gerekmektedir.Tasarruf tedbirleri de, devletin tepesinden başlayarak, taviz verilmeden uygulanmalıdır.
Bütçe’de öncelikli hedefler, eğitim, sağlık, ulaştırma, tarım, hayvancılık, elektrik sorunlarının çözülmesi ve altyapı yatırımlarının artırılarak, geliştirilmesini sağlamalıdır.
Bu bağlamda, sektörlerin sorunlarının çözümü için çalışmalar yapılması, özellikle gıda ürünlerinde ucuzluk sağlanması için, tarım ve hayvancılıkta üretimin desteklenmesi ve teşviklerde artış yapılması gerekmektedir.
Enflasyonun düşürülmesi, ekonomik büyümenin yükseltilmesi, yatırım, istihdam, üretim ve ihracatın artırılması ve sağlanacak gelir artışının halka adil bir şekilde dağıtılması hedeflenmeli ve bu hedefler doğrultusunda, ekonomi ve maliye politikaları uygulanmalıdır.
Kamu harcamaları dikkatli kullanılmalı, bütçe disiplini gerçekleşmeli ve kamu borç stoğunun azaltılması sağlanmalıdır. Büyüyen kamu borç stoğunun sürdürülebilir bir düzeye gelmesi için, ekonomik ve yasal tedbirler mutlaka alınmalıdır.Kamu borçları için, Bütçe’ de daha fazla kaynak ayrılmalıdır.Bu durum, süreç içinde ekonomik istikrara da fayda sağlayacaktır.
Kamu Maliyesini güçlendirmek için, Kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmeli, kamu gelirleri artırılmalı, haksız rekabet engellenmeli, vergi tabanı genişletilerek, vergi adaleti sağlanmalıdır. Vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi için, kurumlar arası işbirliği güçlendirilmeli, teknolojik alt yapı geliştirilerek denetimler etkili ve verimli olmalıdır.
Tüm sektörlerin, ihtiyaç duydukları alt yapı yatırımları yapılmalı, hibe ve düşük faizli kredilerle desteklenerek, rekabet güçleri artırılmalıdır.
Kamu harcamalarında tasarruf sağlanması için, Kamunun verimliliğinin artırılması ve kamu kaynaklarının etkin kullanılması olmazsa olmazdır.Bu bağlamda, ek mesailer alınacak tedbirlerle mutlaka azaltılmalı ve gereksiz, partizan istihdamlardan kaçınılmalıdır.
Kamu Maliyesinin finansmanını sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak için, ekonomik büyüme devam etmeli ve makro ekonomik hedeflere ulaşmak için gerekli çalışmalar ve icraatlar yapılmalıdır.
Bu çerçevede, 2025 Bütçesinde, Kamu’nun etkinliğinin ve özel sektörün rekabet gücünün artırılması, mali disiplinin sağlanarak, yapısal tedbirlerin uygulanması, üretime dayalı büyümenin ve istihdamın artırılması, kıt kaynakların üretken alanlarda kullanılması, gelir artırıcı tedbirlerin hayata geçirilmesi ve harcamalarda tasarruf sağlayarak, kamu kaynaklarının ekonomik ve verimli kullanılması amaçlanmalıdır.
Ancak, ülkemizde, bu hedeflerin, politikaların ve icraatların gerçekleşmesini sağlayacak, kendi içinde uyumlu, sorunlara odaklanmış, liyakatlı kadrolara sahip bir Hükümet görüntüsü bulunmamaktadır.