Fehime ALASYA
Hasta Haklarının yasal bir zeminde korunmasını sağlamak amacıyla yıllardır beklenen ‘Hasta Hakları’ yasa taslağı, Meclis Komitesi’ne gönderildi.
Yasa tasarısı ilk kez 2013 yılında bakanlığa sunulmuş ve bir kez komiteye gitmişti. Hasta Haklarının yasallaşması için adım atılarak, taslak Meclis Komitesi’ne gönderildi.
Hasta Haklarının yasal bir zeminde korunmasını sağlamak amacıyla yıllardır beklenen ‘Hasta Hakları’ yasa taslağı, Meclis Komitesi’ne gönderildi.
Hasta şikayetleri, kurulacak olan Hasta Hakları Kurulu’nda değerlendirilecek…
Söz konusu yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte, Hasta Hakları konusunda ihlal olması durumunda, hasta şikayetleri, kurulacak olan Hasta Hakları Kurulu’nda değerlendirilecek.
Herhangi bir şekilde haksızlığa uğradığını düşünen ve bir zarar gördüğünü ispatlayabilen hastanın, öncelikle kamu veya özel fark etmeksizin ilgili hastaneye şikayetini yazılı olarak yapması, bunun yanında, aynı yazılı şikâyeti sağlık bakanlığına ve gerekli durumlarda tabipler birliği yönetim kuruluna da iletmesi ve gerek görürse mahkemeye gidip dava açmasına yasal zemin sağlanacak.
Hasta hakları yasa taslağındaki cezai uygulamaların da iki yıldan beş yıla kadar hapislik ve asgari ücretin 20 katına kadar ceza uygulanabileceği yer aldı.
DERNEK SÜRECE DAHİL EDİLMEDİ… Evrensel Hasta Hakları Derneği Başkanı Emete İmge, yıllardır talep edilen ve beklenen Yasa Tasarısı’nı bakanlığın kendi hukukçularına kontrol ettirdiğini ve bu sürece derneğin dahil edilmediğini, gerekli görülen değişikliklerin de tek taraflı yapıldığını ifade etti, çalışmalara dahil olma taleplerini belirtti.
Evrensel Hasta Hakları Derneği Başkanı Emete İmge:
“17 yıldır uygulamaya konulmadı”
42 yıldır hükümet programlarında söz verilen konular olmasına karşın, yasa talebinin ilk kez 1999 yılında sağlık master planıyla halka vaat edildiğini anlatan Evrensel Hasta Hakları Derneği Başkanı Emete İmge, yasanın meclise gönderildiğini belirtti.
Hasta hakları talebine ilişkin yasanın yaklaşık 17 yıldır uygulamaya konulmadığını anlatan İmge, son yıllarda oluşan kamuoyu baskısı ve toplum bilincinin artmasıyla gündeme alındığını kaydetti.
Meclis Komitesine gönderilen Yasa taslağının toplam 50 maddeden oluştuğu öğrenildi. Birçok bölümde korunması gereken hasta hakları detaylı bir şekilde anlatılırken, bunun yanında, çeşitli bölümler tarafından yerine getirilmesi gereken sorumluluklar da bulunuyor.
Taslaktan;
-Hasta şikayetleri, kurulacak olan Hasta Hakları Kurulu’nda değerlendirilecek…
-Hasta haklarına ilişkin maddelerin çiğnenmesi durumunda 5 yıla kadar hapislik,
-Asgari ücretin 20 katına kadar para cezası
Gözler Meclis’te…
Söz konusu yasada, uygulamanın, Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten başlayarak yürürlüğe gireceği belirtilirken, Evrensel Hasta Hakları Derneği Başkanı Emete İmge “Şu an mevcut olan yasal zeminde, hak ihlaline uğradığınız zaman, yalnızca zarara uğramanız halinde yasal yola başvurabiliyorken, yasa yürürlüğe girdiğinde yasal yola başvurmanın hukuki zemininin genişleyeceği yönde beklentimiz vardır” diyerek, yasanın Meclis’te bir an önce gündeme alınması temennisinde bulundu.
“Gerekli görülen değişikliklerin tek taraflı yapıldı…”
Hasta hakları taslağının dernek bünyesindeki gönüllü hizmet veren sağlık hukukçusu ve insan hakları hukukçularının ortak çalışması olduğunu anlatan İmge, bakanlığın bu taslağı kendi hukukçularına kontrol ettirdiği ve bu sürece de derneğin dahil edilmediğini, gerekli görülen değişikliklerin tek taraflı yapıldığını savundu.
Halk bilgilendirilecek…
İmge, Hasta Hakları Yasası içerisinde sadece hasta haklarının değil, bunun yanında hasta haklarının beraberinde getirdiği diğer sorumlulukların da yer aldığını belirtti. Bu sorumluluklar içerisinde Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının, Kamu Personelinin ve Kamu Personeli Olmayan Personelin sorumluluğunun bulunduğunu anlatan İmge, gerekli bilgilendirme için çalışmalar yürüttüklerini anlattı.
İmge, dernek olarak, yasal zeminin geliştirilmesi çalışmaları yanı sıra, bireylerin hasta hakları konusunda bilinçlenmesi, sorumluluklarının farkında olması konusunda da yapılması gereken birçok çalışma olduğuna değindi. İmge, dernek olarak başlattıkları ‘Hastanın Sesi Projesi’ adlı proje ile halkın bilgilenmesi ve savunuculuk becerilerinin gelişmesi için eğitim çalışmaları yürüttüklerini belirtti.
Şikayetler, Hasta Hakları Kurulu’nda değerlendirilecek
Yasalar içerisinde bulunan, madde 43’ten, 47’ye kadar olan bölümde ise yasa taslağı yürürlüğe girdikten sonra yasa hükümlerinin etkin ve verimli bir şekilde nasıl uygulanacağının hükümlerini içeriyor. Bu bölümde Hasta Hakları konusunda ihlal olması durumunda, şikayetlerin değerlendirileceği Kurul, Hasta Hakları Kurulunun Oluşumu, Hasta Hakları Kurulu Sekretaryasının Oluşumu, Kurul Üyelerinin Nitelikleri, Kurul Toplantıları, Kurulun Görev ve Yetkileri konuları yer alıyor.
Hasta Hakları Şikayeti için kurulan kurulun başında Bakanlık Müsteşarı’nın başkan, Bakanlık Müdürü’nün ise Başkan Yardımcısı olması göze çarpıyor.
2 yıldan 5 yıla kadar hapislik yanında asgari ücretin 20 katı para cezası
İlgili yasaların çiğnenmesi durumunda ise ilgili kurum veya kişiler asgari ücretin en az 5 katı ile en çok 20 katına kadar cezaya çarptırılabilinecek. Para cezasının yanında 2 yıldan 5 yıla kadar da hapislik cezası uygulanabilecek.
Kimi durumlarda ise para cezası yanında, hapislik de verilerek, her iki ceza da uygulanabilecek.
En yüksek ceza “Tıbbi gereklilik dışında müdahale yapılması halinde” ve “ötenazi yasağı”na
48. madde ise Suç ve Cezaları içermekte olup, hükümlerde asgari ücretin dört katından 20 katına kadar para cezası ve beş yıla kadar hapis cezası bulunuyor.
En yüksek ceza oranları ise “Tıbbi gereklilik dışında müdahale yapılması halinde” ve “ötenazi yasağı”nın ihlali durumundadır ki asgari ücretin 20 katına kadar para cezası ile 5 yıla kadar hapislik oldu.
Cezai yaptırımı olan diğer maddeler
Kişilik haklarına özgü olarak, hastayla ilgili bilgilerin gizli tutulması, Reşit ve Mümeyyiz Olmayanların Durumuyla ilgili ve tıbbi araştırma konusunda yer alan yasaların ihlal edilmesi durumunda para veya hapis cezaları ön görülüyor.
‘Ötenazi Yasağı’
Yasada yer alan bir diğer madde ise “Ötenazi Yasağı” oldu. Yasaya göre her ne suretle olursa olsun, hayat hakkından vazgeçilmeyeceği, kendisinin veya bir başkasının talebi olsa dahi kimsenin hayatına son verilemeyeceği de yer aldı.
Evrensel Hasta Hakları Derneği Başkanı Emete İmge;
“Bu sürece destek vermek için, Meclis Komitesi’ndeki çalışmalara dahil olmak istiyoruz”
“Hasta hakları yasa taslağının ilk versiyonu, Derneğimiz bünyesinde gönüllü hizmet veren sağlık hukukçusu ve insan hakları hukukçularının ortak çalışmasıdır. 54 Maddeden oluşan bu taslağı, yasa önerisini yapacak olan Sağlık Bakanlığına, “hasta hakları yasası istiyoruz” içerikli talep yazımızın ekinde bu yılın başında teslim ettik.
Bildiğimiz kadarıyla, Bakanlık bu taslak metnini kendi hukukçularına kontrol ettirdikten sonra, Merkezi Mevzuat ve Hukuk Dairelerinin görüşlerini, bunun yanında kendi bünyesindeki Teknik Komite’nin görüşlerini alarak yeniden düzenledi.
Bu süreç gelişirken Dernek yetkilileri ve yasa taslağını hazırlayan ekibimiz sürece dahil edilmedi.
Hasta hakları ve sorumluluklar…
Meclis Komitesi’ne gönderilen Yasa taslağı toplam 50 maddeden oluşuyor. Madde 36 ya kadar olan bölümlerde korunması gereken hasta haklarını detaylı bir şekilde anlatılıyor.
Madde 37’den, 42’ye kadar ise hakların yanında yerine getirilmesi gereken sorumluluklar yer alıyor. Bunlar Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Sorumluluğu, Kamu Personelinin Sorumluluğu, Hasta Sorumlulukları, Kamu Personelinin Sorumluluğunu Tespit Usulü, Kamu Personeli Hakkında uygulanacak kurallar, Kamu Personeli Olmayan Personelin Sorumluluğu şeklinde.
Yıllardır beklenen yasa
Ülkemizde, toplumsal talep olarak hasta hakları yasası talebinin yaklaşık 17 yıllık bir geçmişi vardır. 42 yıldır hükümet programlarında söz verilen şeyler olmasına karşın, yasa talebi ilk kez, 1999 yılında sağlık master planıyla halka vaat edildi.
Hak talebi ve hakların korunmasına ilişkin uygulamaların gelişimi konusu sivil toplumun gelişimiyle yakından ilişkili. Dünyada olduğu gibi, bizim ülkemizde de hasta hakları konusundaki girişimler Kıbrıs Türk Tabibler Birliğinin girişimiyle başladı. Tabibler Birliği ve sağlık derneklerinin biraraya gelişiyle Hasta Hakları Platformu oluştu. 2 yıl sonra Platformun içinden Evrensel Hasta Hakları Derneği doğdu. Sivil toplumun yasa talebi 2000 yılından beri vardır ve yapmış olduğu hak arama ve lobicilik çalışmaları neticesinde hükümet programlarının sağlık konusundaki vaatlerini etkiledi. 1985 ve 1990’da kurulan hükümetlerin Hekim Seçme Özgürlüğü vaadlerinin ardından, yasa talebi ilk kez, UBP-TKP Hükümeti döneminde 1999 yılında sağlık master planıyla halka vaat edildi. Ondan sonraki tüm hükümetler Yasa konusunda vaadde bulundular. Hasta Hakları Platformu aktifken ve Evrensel Hasta Hakları Derneği yeni kurulmuşken, 2004 yılında Sağlık Bakanı olarak görev yapan Av. Hüseyin Celal’in sivil toplumla işbirliği içerisinde hazırladığı ilk yasa taslağı, Bakanlar Kuruluna kadar gidebildi.
Bu yasayı çok önemsiyoruz
Yaklaşık 5 yıldır sürdürmekte olduğumuz “Hasta Hakları Yasası İstiyorum” imza kampanyamız var. Bu çalışmayı hem farkındalık artırmak için, hem de kamuoyu baskısı yaratmak amacıyla yürütmekteyiz.
Bu yasayı çok önemsiyoruz. Hakların korunmasına ilişkili olarak ahlaki düzenlemeler yeterli olmadığı için, Evrensel İnsan Hakları Beyannamesinin ilanından sonra çocuk, kadın ve hasta hakları gibi hakların korunması için ilave mevzuatların oluşmasına ihtiyaç olmuştur. Kasım 2016’da Hastanın Sesi Projesi kapsamında KKTC Hasta Hakları Algı Araştırması da bu alanda bir mevzuata ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır.
Meclis göreve başladığı zaman taslağın ilgili Komitede görüşülmesini umut ediyoruz
Meclis göreve başladığı zaman taslağın ilgili Komitede görüşülmesini umut ediyoruz. Derneğimizin savunuculuk ve Lobicilik çalışmaları bu yönde devam etmektedir. Bu sürece destek vermek için, Meclis Komitesindeki çalışmalara dahil olmak istiyoruz.
Haklar ve sorumlulukların özümsenmesi meselesi, demokrasilerde bireylerin yurttaşlık haklarını talep etme ve sorumluluklarını yerine getirme konusundaki karne notlarıyla, buna paralel olarak, sivil toplumun politikalara katılımda ne kadar etkin olduğuyla da bire bir ilişkilidir.
Dernek olarak, yasal zeminin geliştirilmesi çalışmaları yanısıra, bireylerin hasta hakları konusunda bilinçlenmesi, sorumluluklarının farkında olması konusunda çalışmalarımız var. Yürütmekte olduğumuz Hastanın Sesi Projesi kapsamında halkın bilgilenmesi ve savunuculuk becerilerinin gelişmesi için eğitim çalışmaları yürütüyoruz. Halkın politikalara katılımını desteklemek amacıyla önümüzdeki aylarda 3 ayrı eğitim gerçekleştireceğiz. Bu yıl Avrupa Birliği’nin sivil topluma yönelik hibe çağrısına yeniden başvuruda bulunacağız. Derneğin daha etkin faaliyet yapabilmesi için, birlikte çalışacak gönüllü desteğine, hem de mali kapasitesini geliştirebilmesi için finansal desteğe ihtiyacı vardır.
Bu alanda yapılabilecek çok iş var. Sağlık profesyoneli yetiştiren üniversitelerin müfredatlarından tutun, sağlık hizmeti sunan kamu ve özel sağlık kuruluşlarının hizmet organizasyonlarının yeniden düzenlenmesine kadar... Toplumumuzun demokratikleşme yolculuğunda (kamu-özel - yerel yönetimler-üniversiteler-sivil toplum-meslek örgütleri) tarafların etkin diyaloğu ve işbirliği olmazsa olmazdır.
Hasta haksızlığa uğradığını düşünürse nasıl bir yol izleyecek?
Özel veya kamu hastanesinde şikâyeti olan hasta, önce ilgili hastaneye şikâyetini yazılı olarak yapacak, bunun yanında da şikâyetini sağlık bakanlığına ve gerekli durumlarda tabipler birliği yönetim kuruluna iletecek. Ardından, gerek görürse mahkemeye gidip dava açabilir. Bunları yapması için de mevcutta bir zarar gördüğünü ispatlıyor olması gerek.
Aslında her hastanede şikayet birimleri olması gerek. Hastalar bu alanlara hemen ulaşmalı. Burada problem çözme konusunda uzmanlaşmış ve hasta hakları konusunda bilgili kişiler olursa şikayetler anında çözülebilecek, çözülemezse de hasta hakları kuruluna konu götürülebilinir.”