Kıbrıs adasının dönüm noktalarından biri olan Türkiye’nin Kıbrıs’a yönelik askeri harekâtının 45’inci yıldönümü...
Kıbrıs adasında 45 yıldır “ateşkes” var ve barış arayışı sürüyor. Kıbrıs adasında büyük acılara tanıklık eden, göçü yaşayan, kayıplar veren toplumlar, 20 Temmuz 1974’ü farklı duygularla anıyor. 20 Temmuz 1974’ün yıldönümü, adanın kuzeyi ve Türkiye tarafından “resmi” olarak “Barış ve Özgürlük Bayramı” kabul edilirken, adanın güneyinde ise “istila ve işgal” resmi görüşü ile kınanıyor. 20 Temmuz’da kutlamalar anma törenlerine, resmi geçitler mezarlık ziyaretlerine karışıyor.
Darbe ve askeri harekât
15 Temmuz 1974 sabahı Kıbrıs Yunan Alayı’nda görevli Albay Georkitsis’in Yunan Genelkurmay Başkanlığı’na gönderdiği “Aleksandros Hastaneye Kaldırıldı” mesajıyla başlayan Yunan darbesinin ardından; 20 Temmuz 1974’te, bu kez Türkiye “Ayşe Tatile Çıktı” mesajıyla Kıbrıs’a yönelik askeri harekâtını düzenledi.
Türkiye “Kıbrıs’taki bozulan Anayasal düzenin yeniden tesis edilmesi ve can güvenliğinin korunması” düşüncesini paylaşarak, Kıbrıs Cumhuriyeti’ndeki “garantörlük” hakkını kullandığını açıkladı.
“Savaş için değil barış için”
Türkiye Cumhuriyeti dönemin Başbakanı Bülent Ecevit 20 Temmuz 1974 sabahı yaptığı konuşmada “Biz aslında savaş için değil, barış için ve yalnız Türklere değil, Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz” diyordu.
Rauf Denktaş da 20 Temmuz sabahı Bayrak radyosundan şöyle sesleniyordu:
“Bu bir istila değildir. Kıbrıs’ın bağımsızlığını, ülke bütünlüğünü ve güvenliğini yeniden tesis etmek için girişilen ve sadece bu gayeye matuf sınırlı bir polis harekâtıdır. (…) Hepimizin vazifesi, bu harekâtı hedefinden saptırmamak, kan akmasını önlemek, bir an evvel Kıbrıs’a barış getirmektir. (…) Zafer, bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti’nin savunucusu, Tüm Kıbrıslılarındır.”
20 Temmuz 1974’ün bilançosu
- 142 bin Kıbrıslı Rum kuzeyden güneye, 45 bin Kıbrıslı Türk de güneyden kuzeye göç etti.
- Kıbrıslı Türkler adanın güneyinde yaklaşık 500 bin dönüm; Kıbrıslı Rumlar adanın kuzeyinde 1.5 milyon dönüm malını terk etmek zorunda kaldı.
- Eylül-Ekim 1974’te 3 bin 308 Kıbrıslı Türk ve 2 bin 479 Kıbrıslı Rum esir yer değiştirdi.
- 1.468 Kıbrıslı Rum, 502 Kıbrıslı Türk kayıp var.
- Kayıp şahısların sayısı: Kıbrıslı Rumlar: 1510 - Kıbrıslı Türkler: 492
- Kimliklendirilip ailelerine teslim edilen kişiler: Kıbrıslı Rumlar: 687 - Kıbrıslı Türkler: 252
1974 savaşında
- Türk Silahlı Kuvvetleri’nden 498 asker yaşamını kaybetti.
- 70 Kıbrıslı Türk asker ve 270 Kıbrıslı Türk sivil hayatını kaybetti.
- Kıbrıslı Rumlarda 4 bin ölü, 12 bin yaralı kayıtlara geçti.
Törenlerde Türkiye’yi Cumhurbaşkanı Yardımcı Fuat Oktay temsil ediyor
20 Temmuz törenlerinde neler var?
20 Temmuz 1974 Harekatı’nın yıldönümü nedeniyle dün 21 pare top atışı yapıldı. Törenler, Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’nın konuşması ile başladı. Akıncı bu akşam saat 20.00’de Cumhurbaşkanlığı’nda bir de resepsiyon verecek.
Askeri harekâtın başladığı ‘Pladani’ veya 5. Mil Plajı olarak bilinen, 1974’ten sonra “Yavuz Çıkarma Plajı” adı verilen plajda, “Şafak Nöbeti” etkinliği yapıldı.
Teknoloji Vadisi açılacak
Törenlerde Türkiye Cumhuriyeti’ni Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın yanı sıra Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Mehmet Cahit Turan temsil edecek. Kuzey Makedonya, Kırgızistan, Azerbaycan, Ürdün ve Çad’dan heyetler de adaya geldi.
ODTÜ Kalkanlı Teknoloji Vadisi’nin açılışı saat 16.30’da Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı ve TC Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay tarafından yapılacak.
“Türk Yıldızları” gösteri yapacak
20 Temmuz törenleri kapsamında Türk Hava Kuvvetleri’ne bağlı akrobasi timi Türk Yıldızları gösteri yapacak. Lefkoşa’daki ilk tören saat 08.30’da Lefkoşa Atatürk Anıtı önünde başlayacak. Dr. Fazıl Küçük Bulvarı’ndaki geçit töreni ise saat 09.30’da yer alacak.
Türk Hava Kuvvetleri Akrobasi Timi Türk Yıldızları saat 11.00’de Lefkoşa’da Dr. Fazıl Küçük Bulvarı, Gemikonağı’nda Cengiz Topel Anıtı, Güzelyurt, Lefke ve Gazimağusa üzerinde pasaj geçişi yapacak; ardından saat 18.00’de Girne Atatürk Anıtı üzerinde hava gösterisi icra edecek.
20 Temmuz etkinlikleri çerçevesinde adaya gelen Türk Deniz Kuvvetleri’nin TCG Gemlik Firkateyni, TCG İmbat Hücumbotu ve TCG GÜR Denizaltısı, 10.00-12.00 ve 14.00-16.30 saatleri arasında Girne Turizm Limanı’nda halkın ziyaretine açık olacak.
İlçelerde de törenler var
20 Temmuz dolayısıyla Gazimağusa’da Zafer Anıtı önünde saat 17.30’da, İsmet İnönü Bulvarı’nda saat 18.00’de tören geçişi olacak. Girne’de ise ilk tören saat 08.30’da Alsancak’ta Yavuz Çıkarma Plajı’nda düzenlenecek. Törende, denize çelenkler bırakılacak, 21 pare top atışı yapılacak ve saygı duruşunda bulunulacak; Karaoğlanoğlu Şehitliği ziyaret edilecek.
Girne Atatürk Anıtı önündeki tören 15.30’da başlayacak.
Güzelyurt’taki tören Atatürk Anıtı önünde ve saat 18.30’da başlayacak, müze önüne geçişle devam edecek.
İskele’deki tören Ecevit Meydanı’nda saat 10.00’da başlayacak.
20 Temmuz için Lefke’de de iki tören düzenlenecek. İlk tören Lefke Şehitliği’nde yapılacak ve saat 08.30’da başlayacak. İkinci tören 09.00’da Atatürk Anıtı önünde yer alacak.
Mehmetçik, Geçitkale ve Akdoğan’da da törenler
Mehmetçik, Geçitkale ve Akdoğan’da da törenler düzenlenecek.
Mehmetçik’teki tören, Mehmetçik Belediye Parkı Atatürk Büstü önünde saat 09.30’da anıta çelenklerin konmasıyla başlayacak. Geçitkale’deki tören saat 09.00’da Geçitkale Meydanı’nda yer alacak. Akdoğan Atatürk Anıtı önündeki tören ise saat 09.00’da gerçekleştirilecek.
Savaş kurbanları anılacak
Alaminyo Şehitleri 21 Temmuz Pazar günü Değirmenlik’teki Alaminyo Şehitler Anıtı önünde saat 19.30’da düzenlenecek törenle anılacak. Tören, anıta çelenklerin sunulması, saygı duruşu saygı atışı ve İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başlayacak. Tören, şiir okunması ve Değirmenlik Belediye Başkanı Ali Karavezirler’in konuşmasıyla tamamlanacak. Topçuköylü 9 savaş kurbanı ise 22 Temmuz Pazartesi günü Topçuköy Şehitliği'nde saat 18.30'da düzenlenecek törenle anılacak. Tuzla Şehitleri 23 Temmuz Salı günü saat 09.00’da Tuzla Şehitliği’nde düzenlenecek törenle anılacak. Taşpınar şehitleri de 25 Temmuz Perşembe günü Taşpınar Şehitliği’nde saat 09.00’da düzenlenecek törenle anılacak.