Teknoloji Geliştirme ve iletişim uzmanı, eski Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Suat Yeldener Yeldener, YENİDÜZEN Genel Yayın Yönetmeni Cenk Mutluyakalı’nın sorularını yanıtladı
“4G ihalesine çıkılması için Bakanlar Kurulu’na önerge verildi. Oysa henüz ortada belirlenmiş bir yol haritası ve bütünlüklü bir plan yok.”
“Fiber optik için tek omurga olmalıdır. Bu tek omurga, kamu-özel ortaklığında devlet idaresinde oluşturulmalı, tüm operatörler eşit rekabet kuralları içerisinde kullanmalıdır.”
“4G lisan sözleşmesi hazırlanırken geçmiş deneyimlerden ders almalıyız. Örneğin daha önce devlet, GSM lisans sözleşmesi karşılığında aldığı ücreti, ara bağlantı dengesizliği nedeniyle neredeyse 3-4 yıl içerisinde GSM şirketlerine geri ödedi.”
“Ercan Havalaalanı işletmecisi, gelirinin (cirosunun) % 47.8’ini devlete ödüyor. GSM şirketlerinde buna eşdeğer Hazine Payı oranı % 15’te kalıyor.”
“4G lisans sözleşmesi yapılırken yurttaşın hesaplı internet kullanmasını istiyorsak, gelir paylaşımı ve vergi politikaları gözden geçirilmeli. Şirketler kârından, devlet de gelirinden biraz feragat etmeli.””
“Telefon Dairesi de kamu-özel ortaklığında Üçüncü bir operatör olarak GSM ve 4G lisansına sahip olmalıdır.”
Yüksek hızda internet teknolojisi 4G’ye geçiş için Ulaştırma Bakanlığı “ihale süreci”ni başlatırken, ilk uyarı eski Müsteşar’dan geldi: “Fiber iletişim omurgası için önce yol haritası, bütünlüklü bir plan ve politika belirlenmeli, Telefon Dairesi yeniden yapılandırılmalı ve ülkede rekabet koşulları düzenlenmelidir.”
Teknoloji Geliştirme ve iletişim uzmanı, ABD’de 22 yıllık deneyim sahibi, eski Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Suat Yeldener, “4G internet yurttaşın sırtına yüklenmemelidir. Bunun için geçmişin yanlışlarından ders almalıyız” diye konuştu.
“4G ihalesi için şu anda yapılan, havaalanı yokken ülkeye uçak indirmeye benziyor” diyen Yeldener, hükümetin ilk önce iletişim politikasını belirlemesi gerektiğini söyledi.
4G ve hükümet
Kıbrıs’ın güneyi ve Türkiye’de devreye giren Long-Term Evolution (LTE) yeni nesil internet teknolojisi kuzeyde de gündemdeki yerini aldı.
Mobil interneti ciddi oranda hızlandıran yeni 4G teknolojisine geçiş için KKTC Hükümeti’nin konumu ise soru işareti yaratıyor.
“Telekomünikasyon Dairesi’ni yeniden yapılandırmadan, sadece ve sadece 4G ihalesine çıkmak için Bakanlar Kurulu’na önerge verildi” diye konuşan Yeldener, bu durumda mevcut rekabet ortamının tüketicinin yani yurttaşın lehine gelişmeyeceğini anlattı.
Yeldener şu uyarıyı yaptı:
“4G ihalesine çıkılması için Bakanlar Kurulu’na önerge verildi. Oysa henüz ortada belirlenmiş bir yol haritası ve bütünlüklü bir plan yok. Bu konuda ulusal bir politika belirlenmeli, Telefon Dairesi yeniden yapılandırılmalı ve ülkede rekabet koşulları düzenlenmelidir, bunlar yapılmazsa toplum yararına bir sonuç alınmayacak. Fiber iletişim omurgası tam anlamıyla tamamlanmadan 4G teknolojisini verimli kullanmak mümkün değildir. Bu omurga tamamlanıncaya kadar da devlet operatörlerden lisans ücreti alamayacak. Kamu yararının gözetilmesi gerekiyor. Fiber optik için tek omurga olmalıdır. Bu tek omurga kamu-özel ortaklığında devlet idaresinde ve denetiminde yapılmalı ve işletilmeli, tüm operatörler de rekabet kuralları içerisinde kullanmalıdır. Avrupa Birliği Telekom Uyum Projesi’nin mantığı da buydu.”
“Tek fiber omurga”
Teknoloji Geliştirme ve iletişim uzmanı, Ulaştırma Bakanlığı eski Müsteşarı Suat Yeldener, YENİDÜZEN için şu değerlendirmeyi yaptı:
“Yeni bir teknoloji istiyoruz, bu çok doğal ve haklı bir istek. Ancak bu noktada yol haritanız ve bütünlüklü planınız çok önemlidir. Telefon Dairesi’nin sektördeki payı neredeyse % 10’a geriledi. Şu anda sürdürülebilir bir noktada değil. Telefon Dairesi’nin yatırıma ihtiyacı var. Bu yatırım projesi ne zaman ve nasıl yapılacak? Bunun için adın atılması şarttır ve bu derhal yapılmalıdır. Devlet ya da kamu-özel ortaklığı üzerinden bir politika belirlenmelidir. Fiber optik altyapı için de büyük bir yatırıma ihtiyaç var. Tüm bu teknik çalışmalar görev yaptığım dönemde yapıldı ve Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde mevcuttur. Fiber optik altyapı yatırımları tamamlanmadan, 4G mobil iletişim teknolojileri verimli çalışmayacak. Şimdi Ulaştırma Bakanlığı 4G lisansı vermeye hazırlanıyor ancak bütünlüklü bir planı yok. Örneğin, fiber iletişim omurgası oluşturabilmek için her haberleşme sağlayıcısı şirketlere ayrı ayrı kazı izni mi verilecek? Haberleşme sağlayıcı şirket sayısı 20 ile 30 arasında değişmektedir. Kıbrıs’ın ölçeğinde böylesi bir model doğru olmaz. 4G ihalesine çıkmadan önce fiber optik omurganın nasıl bir politika ile yapılacağına karar verilmelidir. Büyük bir yatırımdır. Bu yatırım kamu-özel ortaklığında özel şirket veya şirketler tarafından ihale usulü ile yapılabilir ancak devlet idaresi ve denetiminde işletilmelidir. KKTC ölçeğinde tek bir fiber omurgası olmalıdır. Tek omurganın devletin idaresi ve denetiminde olması her açıdan önemlidir. Tüm operatörler eşit rekabet kuralları içerisinde bu omurgayı kullanmalıdır. Avrupa Birliği Telekom Uyum Projesi’nin de mantığı buydu.”
Yurttaş iletişim ihtiyacını nasıl daha hesaplı karşılayacak?
“Devlet vergiden, şirketler de
kârlılığından biraz feragat etmeli”
Teknoloji Geliştirme ve iletişim uzmanı, Ulaştırma Bakanlığı eski Müsteşarı Suat Yeldener, geçmişten ders alınmasının önemli olduğunu söyleyerek, GSM sözleşmelerinin buna iyi bir örnek olduğunu belirtti.
“Örneğin devlet, geçmişte, lisans sözleşmesi karşılığında aldığı ücreti, ara bağlantı dengesizliği nedeniyle GSM şirketlerine neredeyse geri ödedi” diyen Yeldener, 4G lisansının bu deneyim ışığında hazırlanmasının şart olduğunu belirtti.
Ercan Havalaalanı’nda işletmenin gelirinin % 47.8’ini devlete verdiğini anlatan Yeldener, GSM şirketlerinde buna eşdeğer Hazine Payı oranı % 15’te kaldığını belirterek, “Şimdi 4G lisans sözleşmesi yapılırken, eğer yurttaşın hesaplı internet kullanmasını istiyorsak, devletin gelir paylaşımı ve devletimizin vergi politikalarının gözden geçirilmesi önemlidir. Yani biraz devletin geliri azalacak, vergiler azaltılacak, şirketler de kârlılığından biraz feragat edecek ve böylece yurttaşın yükü hafifletilmiş olacak” dedi.
Yeldener, geçmişte yapılan lisans sözleşmesinde, operatörlere “her altı 6 ayda bir enflasyon oranında tarifelere artış yapma olanağı” da sağlandığını hatırlatarak, tarife belirleme yetkisi devlette olsa dahi, böylesi başlıklarda dikkatli olunması gerektiğini söyledi.
Teknoloji Geliştirme ve iletişim uzmanı, Ulaştırma Bakanlığı eski Müsteşarı Suat Yeldener, bir diğer önemli konunun da “rekabet” olduğunun altını çizdi.
Yeldener, “Telefon Dairesi de kamu-özel ortaklığında üçüncü bir operatör olarak GSM ve 4G lisansına sahip olmalıdır. Gerçek bir rekabet oluşması için üçüncü bir operatörün varlığı son derece önemlidir ve 4G İhalesi frekans tahsisleri bu çerçevede yapılmalıdır”
“ABD’den geldim, beni getiren
parti, yine beni görevden aldı”
Sual Yeldener, Ulaştırma Bakanlığı eski Müsteşarı, ancak “siyasi bir kimlik” değil. Amerika Birleşik Devletleri’nde 22 yıl boyunca teknoloji alanında üst düzey çalışmalar yaptı. En son Amerika Birleşik Devletlerinde bir teknoloji şirketindeki “Teknoloji Geliştirme Direktörlüğü” görevini bırakarak, Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı olarak adaya döndü. Sahip olduğu 25 patent ve ödülleriyle özellikle iletişim teknolojileri alanında önemli bir isim.
İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Elektronik ve Haberleşme Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu ve ardından Surrey Üniversitesinde sırası ile “uydu haberleşme mühendisliği” dalında yüksek lisans ve “haberleşme sistemleri” dalında doktorasını tamamladı.
Yeldener’in şu mesajı anlamlı:
“Ülkeme teknik hizmet ve katkı vermek amacı ile UBP’nin daveti üzerine ABD’de çok parlak olan kariyerimden vazgeçtim ve Kıbrıs’a döndüm. Beni UBP adaya getirdi, Ersan Saner’in Ulaştırma Bakanlığı döneminde geldim. CTP ve DP dönemlerinde de görevimi sürdürdüm. Bizim görevimiz teknik, yurt dışında edindiğimiz deneyimleri ülkemize taşıyoruz. Elbette, bu makamlar sonsuz değil. Ama günün sonunda, beni ülkeye davet eden ve parlak kariyerimin noktalanmasına vesile olan bir partinin hükümet ettiği bir dönemde görevden alınmış olmam da ayrıca çok üzücü.”