Zekai Altan
Panayır Mekânları
Geçmişten günümüze lezzet mekânları yalnızca lokantalar veya meyhaneler değildi. Özellikle Kıbrıs’ta mekânların yer aldığı ve bu mekânların hep açık alanlarda hizmet verdiği alanlar vardır. Ve bu mekânların sayısı da birden çoktur. Bunlar panayır mekânları veya günümüzde de şekil değişen festival mekânlarıdır. Bu alanlarda birden çok ve iç içe birçok mekân alternatifleriniz vardır. Özellikle yaz mevsiminde kurulan köy panayırlarında bunları yaşamak ayrı bir zevktir. Kıbrıs panayırlarının da tadı bir başka olur. Lezzet mekânlarını yalnızca restorant veya lokantalar oluşturmazlar. Bunların yanında yöreye özgü yiyecek ve içeceklerin satıldığı küçük ve iç içe girmiş kaliflerin üzerinde ince bir sırmanın üzerinde asılı beyaz altmış mumluk lambaların aydınlattığı kalifleri de görürsünüz. Bunlar panayır alanlarındaki mekânlardır. Bu panayırlardaki kalif mekânlarının yanında diğer taraftan da şans oyunları ile eğlencelerin yaşandığı alandaki çoşkulu kargaşayı görürsünüz. Gençler, aileler ve arkadaş grupları kol kola gezinir durur. Bir taraftan da panayırdaki lokanta kaliflerinin müdavimlerinin yerlerini almış olarak ve önlerinde mezeli yemekleri ile yanında gonyaklarını yudumlayanlar. Gecenin ilerleyen saatlerine kadar. Gömlek düğmeleri yarıya kadar açık olarak. Gecenin ilk saatlerinden itibaren yerlerini alarak içmeye başlayanlar. Bunlar yüz kırkbeş yıllık Kıbrıslı’ların bir geleneği. Bu süreç içerisinde halen devam eden panayırlar Kıbrıslı Türkler ve Rumlar tarafından halen devam etmektedir. Panayırlar bir yandan köylerin ürünlerinin teşhiri ve satışı yanında alış veriş amaçlı eğlence yerleri iken günümüzdeki fonksiyonları da festival yönünde değişime uğramaya başladı.
GALATYA (MEHMETÇİK) ÜZÜM FESTİVALİ
Ne kadar da değişime uğramaya başlasa da değişmeyen birşeyler vardır ve hep var olacaktır. Galatya Üzüm Festivali’nde bunları yaşayın. Festival 5 Ağustos’ta (dün) başladı. Panayırların lezzet mekânları kalifler. Kebap satıcıları, şamişi, lokma satıcıları, fırın kebabı satan kalifler, pamuk şekerciler, kalifinde pastelli, fındık, fıstık, şekerpare, leblebi, basedembo ve her çeşit kuru yemiş satıcıları, diğer taraftan darı çatlatanlar ile ızgara veya günümüzde farklı bir lezzet olarak damak tadımıza uyum sağlayan haşlanmış darı satıcıları. Tüm bunların arasında birbirine karışmış müzik ve şarkı sözleri ile satıcıların çığırtkanlığı. Adeta bir cümbüş yeri olur panayırlar. Hele hele Mullanın Galatya usulü geleneksel sulu fırın kebabını yemeden ayrılmayın. Tam bir damak tadı. Mulla bey omuzunda peşkiri ile bu geleneksel kebabın servisini yapar. Bu festivalde başta sucuğun, paluzenin, zivaniyanın, şarabın ve sirkenin en alasının tadılıp yenileceği merkezinin olmasıdır. Buradan yani yerinden sucuğunuzu ve diğer üzüm ünlerini de satın alıp yiyebilirsinz. Bu hafta, Mehmetcik köyüne gelin ve birçok lezzet kalifini ziyaret edip o kültürü yaşayın, tadını ve satın alın.
Tarihi Geçmişi
Yüzkırkbeş yıllık panayır geleneğinin kısa tarihçesi ise Kıbrıs’ta Osmanlı döneminde mutasarrıflık görevi yapan Ziya Paşa aynı zamanda da bir şair ve yazardı. 1861 yılında bir buçuk iki yıllık Kıbrıs görevinde Kıbrıs’ta yaygın olan el işi ürünler yanında debbağlık, basmacılık, saraçlık, yemenicilik, yorgancılık, çulhacılık oldukça yaygındır. Tüm bunların farkında olan Ziya Paşa tüm bu ürünlerin üretiminin olduğunun ancak tanıtım ve pazarlamasının da oldukça zayıf olduğunu görür. Ve bu tanıtım ve pazarlamanın ilk adımı olarak esnafın esnafı tanıması ve üretilen ürünlerin teşhir amaçlı tanıtılması için Lefkoşa’da büyük bir resmi geçit düzenler. Ve kendisi de bu resmi geçidi Baf kapısı üzerinde oturarak izler. Resmi geçitte her sanatkar kendi ürettiği ürününü omuzuna yüklenip bir uçtan bir uca yürüyerek şehri geçer. Bu geçidin de adı “Revan Geçidi” olarak bilinir. Ve günümüze dek süren panayırların da ilk adımını ve taşının oluşmuş olmasına neden olur. Zaman içerisinde Kıbrıslı Türk-Rum köylerinde de alternatif amaçlı panayırlar yapılmaya başlandı. Rum köylerinde yapılan panayırlara alternatif olarak Türk köyleri de kendi panayırlarını ayrı olarak yapmaya başlayıp hem eğlence hem de ürünlerinin tanıtım ve satışını yapmak amacı ile. Bu panayırlardan biri de günümüze damgasını vuran Mehmetçik Üzüm Festivali’dir. Elli yedincisini kutlayacak. Bu hafta Galatya (Mehmetcik) köyündeyiz. Geleneksel Üzüm Festivalinde.