Kayıplar Komitesi’nin Akaça’da yeni bir kazıya başladığı öğrenildi. Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi Kazılar Koordinatör Yardımcısı Arkeolog Erge Yurtdaş’tan edindiğimiz bilgilere göre, Akaça’daki kazıda 1963-64’te “kayıp” edilen bazı Kıbrıslıtürkler’in gömü yeri aranıyor...
Kayıplar Komitesi kazı ekipleri, Noel tatili nedeniyle bugün (Pazartesi, 25 Aralık 2023) ve yarın (Salı, 26 Aralık 2023) çalışmayacak ancak Çarşamba günü (27 Aralık 2023) kazılara kaldığı yerden devam edilecek.
KAZILARDA SON DURUM...
Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi Kazılar Koordinatör Yardımcısı Arkeolog Erge Yurtdaş’tan edindiğimiz bilgilere göre kazılarda son durum şöyle:
*** Paşaköy/Aşşa: 1963/64 kaybı iki Kıbrıslıtürk'ün, efkalipto ağaçlarının bulunduğu bir arazide, ağaçların altında ya da arazideki çukurluk bir alanda/kuyuda gömülü olabileceği bilgisi doğrultusunda önceden kazılmış bir arazide genişleme çalışmaları başlatılmıştır. Kazı çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir.
Paşaköy'deki kazılardan görünüm...
*** Balabayıs/Beylerbeyi/Bellapais: 1974 kaybı birkaç Kıbrıslırum'un, dağlık ve ormanlık bir arazide, yamaçta, gömülmüş olabileceği bilgisi üzerine başlatılan kazı çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir.
*** Atlılar/Aloda: 1974 yılında Atlılar toplu mezarına gömülen 37 Kıbrıslıtürk, yine aynı yıl içerisinde Atlılar Köyü'ndeki Şehitliğe nakledilmiştir. Atlılar Şehitliği'ndeki kalıntıları kimliklendirmek amacıyla başlatılan sistematik kazı çalışmaları halen devam etmektedir. 22 Kıbrıslıtürk’ten geride kalanlara ulaşılmıştır... Kazı devam etmektedir...
*** Girne/Kyrenia (askeri bölge): 1974 kaybı bir grup Kıbrıslırum'un dere yatağına yakın bir noktada gömülü olabileceği bilgisi ile daha önce de kazısı yapılan alana yakın bir noktada tekrardan başlatılan kazı çalışmaları halen devam etmektedir.
*** Malatya/Palaiosofos/Balyosofo: 1974 kaybı, bir veya iki Kıbrıslırum'un, Girne Dağları'nın kuzeye bakan cephesinde, ormanlık bir arazide gömülmüş olabileceği bilgisi üzerine başlatılan kazı çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir.
*** Akaça/Akaki: 1963/1964 kaybı bir veya daha fazla Kıbrıslıtürk'ün, bölgedeki kuyuya atılmış olabileceği bilgisi üzerine, kazı çalışmaları başlatılmıştır.
Biz de kazı ekiplerindeki tüm arkeologlarımıza, şirocularımıza ve diğer çalışanlara “Çok kolay gelsin” diyoruz...
GEÇMİŞLE YÜZLEŞMEYE DAİR DÜNYADA NELER YAPILIYOR?
“Lahey’de gerilla duruşmalarına Kosova’daki durum gölge düşürüyor...”
Balkan Araştırmacı Gazeteciler Ağı BİRN’de yer alan bir incelemeye göre, Lahey’deki gerilla duruşmalarına, Kosova’daki mevcut durum gölge düşürüyor... Kosova savaşı esnasında işledikleri savaş suçları nedeniyle yargılanmakta olan Kosova Kurtuluş Ordusu gerillaları ve liderliğinin duruşmaları Lahey’de devam ederken, BİRN’den Serbeze Hakhiyaj, BİRN’de yer alan analizinde şöyle yazıyor:
*** Kosova savaşının bitmesinden bu yana 20 seneden fazla zaman geçtikten sonra ancak Kosova, çatışmayı değerlendirecek olan geçiş döneminde adalet konusunda milli stratejisine ilişkin bir taslak hazırlayabildi ki bu taslağın önümüzdeki Ocak ayında kabul edilmesi bekleniyor. Yeni bir Savaş Suçları Araştırma Enstitüsü’nün de kurulması bekleniyor.
*** Priştine’deki savcılar sanıkların yokluğunda giderek artan sayıda savaş suçlarına dair suç duyurularında bulunuyorlar, yasada bir değişiklik yapılarak bu olanak kendilerine sağlandı... Savaş dönemi Sırp güvenlik personeli, genellikle Kosova adalet yetkililerinin karşısına çıkmıyor ve onların iadesi de istenemiyor çünkü Sırbistan, Kosova’yı bir devlet olarak tanımıyor.
*** Bu sene içerisinde savcılık bürosu savaş suçlarına ilişkin 14 dava dosyaladı, bunlardan sekiz tanesi sanıkların yokluğunda yapıldı. En son dosyalanan dava ise en büyük dava olarak öngörülüyor çünkü tam 53 kişiye suçlama getiriliyor – Kosova’daki savaşın sona ermesinden bu yana getirilen en fazla sayıda suçlama bu... Sözkonusu sanıkların Kosova’nın batısındaki Diyakovika bölgesinde 27 Nisan 1999’da Meya Katliamı’na karıştıkları öne sürülüyor, bu katliamda 377 sivil öldürülmüştü. Kurbanların çoğunun kalıntıları ise Kosova’nın dışına taşınmıştı, bu da savaş suçlarına dair kanıtları saklamaya yönelik sistematik bir çabanın parçasıydı...
*** 2023 yılında Kosova’daki mahkemelerde savaş suçlarına ilişkin dört karar üretilmiş bulunuyor. Yüksek Mahkeme, Sırp eski polis memuru Zoran Vukotiç’i Vuştri kentinde Arnavut kökenli sivillere tecavüz ve onların yerlerinden kovulmasından suçlu buldu. Mahkeme ayrıca Goran Stanisiç adlı Sırp yedek polisinin hapislik cezasını da onadı – sözkonusu polis, Lipyan kentindeki sivillerin öldürülmesi ve kovulmasına katılmakla suçlanmıştı.
*** Bu arada Temyiz Mahkemesi de Svetomir Baceviç’in mahkumiyetini onadı, kendisi Peç belediyesi bölgesinde Kosovalı Arnavut kökenli bir çifte kötü davranmaktan suçlanmaktaydı. Öte yandan Prizren Mahekemesi ise, Kosova Kurtuluş Ordusu savaşçısı Remzi Şala’yı savaş esnasında Sırp kuvvetlerle işbirliği yaptığından kuşkulandığı bir adamı kaçırmaktan suçlu buldu.
*** Yetkililer, kovuşturmaları hızlandırmak istediklerini söylüyorlar. Geçtiğimiz Nisan ayında polis, Savaş Suçlarını Kovuşturma Başkanlığı adlı yeni bir birim kurdu ve bu birimde 42 soruşturma memurunun yer alması öngörülüyor. Polis bu sene içerisinde savaş suçu işlediğinden kuşkulanılan 993 birey hakkında 98 suç raporu tanzim edildiğini belirtti. Bunlardan 85’i, cinsel şiddete dair davalardı... “156 kurbandan 138’i kadın ve 18’i erkektir bu cinsel şiddet suçlarından” diye açıklama yapıldı BİRN’e, Savaş Suçlarını Kovuşturma Başkanlığı tarafından...
*** Geçtiğimiz Temmuz ayında ise parlamento, çatışmadan kaynaklanan cinsel şiddetle ilgili kurbanları belirleme görevi bulunan bir hükümet komisyonunun görev süresini üç yıl daha uzattı ancak bu kurbanların maddi tazminat almak üzere başvuru sürelerine dair takvimlemeyi uzatmaktan kaçındı. Çatışmadan kaynaklanmış olan cinsel şiddet kurbanlarına bu tür başvurular yapmakta yardım etmekte olan sivil toplum örgütleri ise komisyonun yanıt vermekte çok yavaş hareket ettiğini aktardı.
*** Bu arada geçirilmiş olan yasa, NATO askerlerinin Kosova’ya girerek Sırp kuvvetlerinin Haziran 1999’da Kosova’dan çekilmesi ardından meydana gelmiş olan cinsel şiddet suçlarını, çatışmaya dair cinsel şiddet suçu olarak kabul etmiyor ve böylece etnik temele dayalı olaylarda cinsel şiddete uğramış kurbanları da dışlamış oluyor.
*** Kosova’nın Savaş Kurbanları Tazminat Programı var 2015’ten bu yana fakat bugüne kadar düzinelerce mahkumiyete karşın tek bir savaş suçu kurbanına herhangi bir tazminat ödenmemiş. Priştine’deki Kosova İnsancıl Hukuk Merkezi’nden Amer Aliye, “Bu konularda 2023’te pek de ilerleme olmadı” diye konuşuyor. Kosova İnsancıl Hukuk Merkezi, savaş suçlarına dair duruşmaları takip ediyor. Savcı sayısının arttırılacağına dair duyurulara karşın, Özel Savcılık Ofisi’nin savaş suçları departmanı güçlendirilmemiş... Savaş kurbanlarının tanzim edilmesi de hala sorunlu bir alan.
*** Geçtiğimiz Nisan ayında Kosova Özel Mahkemesi yargıçları, Kosova Kurtuluş Ordusu subayı Salih Mustafa’nın “mahkum edildiği suçlardan ötürü zarar vermiş olduğu sekiz kurbana 207 bin Euro tazminat ödemesi” kararı aldılar. Ancak Lahey’deki yargıçlar, Kosova’ya, bu paranın Kosova tarafından ödenmesini önerdi çünkü Salih Mustafa’nın “bu kararı tam olarak yerine getirecek olanağı yoktu...” Mahkeme, daha önce de Kosova’ya savaş suçu kurbanlarını tazmin edecek bir mekanizma kurması yönünde uyarmıştı ancak Priştine’deki yetkililer kamuoyu önünde bu konuda henüz herhangi bir tepki göstermedi.
*** Şimdiki yasalara göre Kosova, Kosova Özel Mahkemesi’nce suçlanan Kosova Kurtuluş Ordusu eski gerillalarına hukuki destek ve aile bireylerinin kendilerini ziyareti için yardım sağlıyor fakat onların kurbanlarına herhangi bir şey sunmuyor. Visoka, Kosova’nın çatışma sonrası adalete ilişkin kritik durumlarla başetmeye çalıştığına dikkat çekerek “Hem kurbanlara, hem de çatışmadan sağ çıkanların yardıma ve bu sosyal kategorilerin gerektirdiği desteğe çok ihtiyaç vardır” diye konuşuyor.
(BİRN’de Serbeze Hakhiyaj’ın 22.12.2023’te yayımlanan yazısını özetle derleyip Türkçeleştiren: Sevgül Uludağ/YENİDÜZEN).