Oyun teorisyenlerinin "Ultimatom Oyunu" olarak adlandırdıkları bir oyun teorisi vardır..
Ultimatom Oyun teorisi, "Klasik Liberal İktisat Teorisi"ne oldukça uymaktadır...
LİBERAL VE PRAGMATİST İNSAN
Klasik Liberal İktisat Teorisi;
Özünde akılcı ve kâr güdüsüyle donanmış,
Liberal ve pragmatist insan tipi inşa etmeyi hedefler...
Yani bu teoriye göre;
İnsanlar akılcıdır ve kendi çıkarlarını düşünerek karar alırlar...
Yine bu teoriye göre;
Kendisine düşen para miktarı ne kadar az olursa olsun,
Kişinin "havadan gelen" bir parayı alması gerekir.
Çünkü teorinin varsayımına göre, kendi çıkarını düşünen her akılcı insanın böyle yapması bekleniyor...
ULTİMATOM OYUNU
Şimdi, klâsik liberal iktisat teorisine uyumlu olan, yukarıda bahsedilen "ultimatom oyunu" olarak adlandırdıkları oyunu aktaralım:
İngiltere'de vefat eden dedenizden size miras kalıyor...
Miras bayağı yüklü...
Yalnız, dedenizin mirastan nasiplenebilmeniz için tek bir şartı var:
Mirastan kalan parayı, dedeniz, "Sizin Belirleyeceğiniz Oranla" kardeşinizle paylaşmanızı istiyor...
Kardeşinizin mirastan ve miktarından haberi yok...
Paranın miktarını öylesine paylaştırmalısınız ki, sizin belirleyeceğiniz orandaki bu paradan alacağını kardeşiniz kabul etmeli...
Aksi taktirde paradan ne siz ne de kardeşiniz tek bir kuruş dahi alamazsınız...
Bu arada, kardeşinize tek bir teklif götürme şansınız var...
Ya kabul edecek ve paylarınızı alacaksınız, ya da reddedecek ve paradan ikiniz de alamayacaksınız...
Bu durum ve şartlarda;
Paranın ne kadarını kardeşinize verirsiniz?
Oyun bu!
LİBERAL PİYASANIN RUHU
Liberal klasik iktisat teorisi'ne göre,
Kardeşinize sizin tarafınızdan sadece "1 kuruş"un verilmesi,
Hem sizi, hem de mirastan habersiz olup, havadan "1 kuruş" da olsa kendisine para gelen kardeşinizi de memnun edecektir!
Bu teori;
"rasyonel" ve "akılcı" olan bir bireyin,
"hiç" paradansa, "1 kuruş" parayı tercih edeceğini öngörür...
Bu miras hikâyesi,
Piyasada yaşamanın hikâye edilişi veya liberal piyasa ruhunun ve dilinin mizansenidir...
Kısacası, liberal toplumda yaşayan ve liberal bir kültürle donanan bireylerin davranımlarının böyle olacağı öngörülmektedir...
İÇİMİZDEKİ SES
Peki sosyalist ne mi yapar?
Gelin önce sosyalist bu örnekteki durumda ne yapmaz ona bakalım...
Para gelsin de nerden gelirse gelsin demez...
Paranın karşılığının ne olacağını sorgulamadan ve bu paranın götürülerinin ne olacağını değerlendirmeden bu parayı almaz...
Paranın eşitlik ve adalet duygusunu zedeleyip zedelemediğine bakmadan bu parayı kabul etmez...
"Düğün değil bayram değil, eniştem beni niye öptü" sorgulamasını yapmadan parayı kabul etmez...
Bu karşı davranımlar daha da uzatılabilir ama kısacası sosyalist bir kişi liberal kişi gibi davranıp havadan gelen bu paranın neden dolayı kendisine verildiğini sorgulamadan kesinlikle bu parayı almaz...
Eşitliği ve adaleti sarsmaz sosyalist...
Sosyalist, bizi biz yapan içimizdeki sesle konuşur...
Ve bu sese uyumlu davranır...
Anlayana!..