KIBRIS TÜRK DEVLETİ ANAYASASI
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
I. BÖLÜM
GENEL İLKELER
Madde 1 : Kıbrıs Türk Devletinin Şekli ve Nitelikleri
Madde 2 : Kıbrıs Türk Devletinin Yetkileri
Madde 3 : Devletin Bütünlüğü, Resmi Dili, Marşı ve Başkenti
Madde 4 : Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasına Sadakat
Madde 5 : Yasama Erki
Madde 6 : Yürütmenin Yetkileri ve Görevleri
Madde 7 : Yargı Erki
Madde 8 : Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasına Bağlı Olarak Anayasanın Üstünlüğü ve Bağlayıcı Gücü
Madde 9 : Kıbrıs Türk Devletinin Sınırları
II. BÖLÜM
TEMEL HAKLAR ÖZGÜRLÜKLER VE ÖDEVLER
I. KISIM
GENEL HÜKÜMLER
Madde 10 : İnsan Onuruna Saygı
Madde 11 : Eşitlik
Madde 12 : Temel Hakların Niteliği ve Korunması
Madde 13 : Temel Hak ve Özgürlüklerin Özü ve Kısıtlanması
Madde 14 : Temel Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanılmaması
Madde 15 : Azınlıkların Statüsü
Madde 16 : Yabancıların Statüsü
II. KISIM
KİŞİLERİN HAKLARI, ÖZGÜRLÜKLERİ VE ÖDEVLERİ
Madde 17 : Kişi Bütünlüğü
Madde 18 : Yaşam Hakkı
Madde 19 : Kişinin Maddi ve Manevi Bütünlüğünün Korunması
Madde 20 : Kişinin Özgürlüğü ve Güvenliği
Madde 21 : Adli Yargıya ilişkin Haklar
Madde 22 : Sanıkların Hakları
Madde 23 : Bireyin Özel Hayatının Gizliliği
Madde 24 : Kişiye ait Bilgilerin Korunması
Madde 25 : Konut Dokunulmazlığı
Madde 26 : Haberleşme Özgürlüğü
Madde 27 : Dolaşım ve İkamet Özgürlüğü
Madde 28 : Vicdan ve Din Özgürlüğü
Madde 29 : Düşünce, Konuşma ve İfade Özgürlüğü
Madde 30 : Bilim ve Sanat Özgürlüğü
Madde 31 : Basın Özgürlüğü
Madde 32 : Gazete, Dergi ve Broşür Yayımlama Hakkı
Madde 33 : Kitap Yayımlama Hakkı
Madde 34 : Basım Teçhizatının Korunması
Madde 35 : Basın Dışındaki Haberleşme Araçlarından Yararlanma Hakkı
Madde 36 : Düzeltme ve Cevap Hakkı
Madde 37 : Toplantı ve Gösteri Hakkı
Madde 38 : Dernek Kurma Hakkı
Madde 39 : İyi Yönetilme Hakkı
III. KISIM
SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE ÖDEVLER
Madde 40 : Ailenin Korunması
Madde 41 : Çocukların Korunması
Madde 42 : Yaşlıların Korunması
Madde 43 : Mülkiyet Haklarına İlişkin Genel Hükümler
Madde 44 : Toprağın Korunması
Madde 45 : Kıyıların Korunması
Madde 46 : Tarih, Kültür ve Doğa Varlıklarının Korunması
Madde 47 : Çevrenin Korunması
Madde 48 : İktisap ve Müsadere
Madde 49 : Vakıf Malları ile ilgili İktisap, Müsadere ve Kısıtlamalar
Madde 50 : Devletleştirme
Madde 51 : Konut Hakkı
Madde 52 : Sağlık Hakkı
Madde 53 : Sözleşme Hakkı
Madde 54 : Ekonomik ve Sosyal Hayatın Düzeni
Madde 55 : Çalışma Özgürlüğü
Madde 56 : Çalışma Hakkı
Madde 57 : İstihdam Koşulları
Madde 58 : Dinlenme Hakkı
Madde 59 : Ücrette Hakkaniyet Sağlanması
Madde 60 : Sendika Kurma Hakkı
Madde 61 : Toplu Sözleşme ve Grev Hakkı
Madde 62 : Sosyal Güvenlik Hakkı
Madde 63 : Açlıktan Korunma Hakkı
Madde 64 : Özel Olarak Korunma Hakkı
Madde 65 : Yoksulların Rehabilitasyonu
Madde 66 : Öğrenim ve Eğitim Hakkı
Madde 67 : Gençliğin Korunması
Madde 68 : Sporun Özendirilmesi
Madde 69 : Sanatın, Sanatçının ve Kültürel Hakların Korunması
Madde 70 : Kooperatifçiliğin Geliştirilmesi
Madde 71 : Tarım ve Çiftçilerin Korunması
Madde 72 : Tüketicilerin Korunması
Madde 73 : Devletin Ekonomik ve Sosyal Görevlerinin Sınırı
IV. KISIM
SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER
Madde 74 : Kurucu devlette iç vatandaşlık statüsü
Madde 75 : Seçme, seçilme ve halk oylamasına katılma hakkı
Madde 76 : Seçimlerin genel yönetimi ve denetimi
Madde 77 : Siyasi parti kurma hakkı ve partilerin siyasi hayattaki yeri
Madde 78 : Siyasi partilerin uyacakları ilkeler
Madde 79 : Kamu hizmetine girme hakkı
Madde 80 : Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin örgüt, kurum ve kuruluşlarına atamalar
Madde 81 : Mal bildirimi
Madde 82 : Vergi ödevi
Madde 83 : Dilekçe hakkı
III. BÖLÜM
YASAMA
BİRİNCİ KISIM
KIBRIS TÜRK DEVLETİ MECLİSİ
Madde 84 : Kıbrıs Türk Devleti Meclisi’nin oluşumu
Madde 85 : Kıbrıs Türk Devleti Meclisi’nin görev ve yetkileri
Madde 86 : Kıbrıs Türk Devleti Meclis seçimleri
Madde 87 : Kıbrıs Türk Devleti Meclisi’nin dokunulmazlığı, iç güvenliği ve idare hizmetleri
Madde 88 : Kıbrıs Türk Devleti Meclisi’nin toplantıları ve çalışma düzeni
Madde 89 : And içme
Madde 90 : Kıbrıs Türk Devleti Meclisi’nin başkanlık divanı
Madde 91 : Yasama dokunulmazlığı
Madde 92 : Milletvekilliğinin sona ermesi
Madde 93 : Milletvekilliği ile bağdaşmayan görevler
Madde 94 : Milletvekillerinin ödenekleri
Madde 95 : Kıbrıs Türk Devleti Meclisi seçimlerinin yenilenmesi
İKİNCİ KISIM
Yasaların Yapılması
Madde 96 : Yasa ve kararların yapılması ile ilgili genel kurallar
Madde 97 : Ticari ve kültürel konularda uluslararası anlaşmaların onaylanması
Madde 98 : Bütçenin hazırlanması, uygulanması, görüşülmesi ve kabulü
Madde 99 : Kesin hesaplar
Madde 100 : Yasaların Kıbrıs Türk Devleti Cumhurbaşkanınca yayınlanması
Madde 101 : Kararların yayımlanması
ÜÇÜNCÜ KISIM
Kıbrıs Türk Devleti Meclisinin Bilgi Edinme ve Denetim Usulleri
Madde 102 : Genel olarak Bilgi Edinme ve Denetleme Yetkisi
Madde 103 : Soru Yöneltilmesi ve Genel Görüşme Açılması
Madde 104 : Araştırma ve Soruşturma
IV. BÖLÜM
Yürütme
BİRİNCİ KISIM
Cumhurbaşkanı
Madde 105 : Cumhurbaşkanı
Madde 106 : Kıbrıs Türk Devleti Başkanının And İçmesi
Madde 107 : Cumhurbaşkanın Tarafsızlığı
Madde 108 : Kıbrıs Türk Devleti Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri
Madde 109 : Kıbrıs Türk Devleti Cumhurbaşkanının Dokunulmazlığı ve Sorumluluğu
Madde 110 : Cumhurbaşkanlığı Makamının Boşalması
Madde 111 : Kıbrıs Türk Devleti Cumhurbaşkanlığına Vekalet Etme
İKİNCİ KISIM
Bakanlar Kurulu
Madde 112 : Bakanlar Kurulu’nun Oluşumu
Madde 113 : Başbakanın Görevleri, Yetkileri ve Sorumlulukları
Madde 114 : Bakanlıkların Kurulması
Madde 115 : Bakanlar Kurulu’nun Göreve Başlaması ve Sorumlulukları
Madde 116 : Bakanların Görevleri, Yetkileri ve Sorumlulukları
Madde 117 : Kanun Hükmünde Kararname
ÜÇÜNCÜ KISIM
İdari Hükümler
Madde 118 : İdare
Madde 119 : Kamu Denetçisi
Madde 120 : Daire ve Hizmet Birimlerinin Kuruluşu
Madde 121 : Merkezi Yönetim
Madde 122 : Polis Teşkilatı
Madde 123 : Yerel Yönetimler
Madde 124 : Kamu Hizmetleriyle İlgili Temel ve Sürekli Görevlerin Yerine Getirilmesi
Madde 125 : Kamu Personeli ve Diğer Kamu Görevleriyle İlgili Hükümler
Madde 126 : Tüzük ve Yönetmelikler
Madde 127 : Yasadışı Emirler
DÖRDÜNCÜ KISIM
Olağanüstü Hal
Madde 128 : Tabii Afetler, Ciddi Ekonomik Kriz ve Yaygın Şiddet Olayları Nedeniyle Olağanüstü Hal ilanı
Madde 129 : Olağanüstü Hallerle İlgili Düzenlemeler
BEŞİNCİ KISIM
Teşkilatlar
Madde 130 : Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Teşekkülleri
Madde 131 : Yüksek Öğretim Kurulları
Madde 132 : Radyo, Televizyon Yayınları ve Haber Ajansları
Madde 133 : Uzman ve Özerk Kurumlar
Madde 134 : Vakıflar Teşkilatı ve Din İşleri Dairesi
ALTINCI KISIM
Ekonomik ve Mali Hükümler
Madde 135 : Sayıştay
Madde 136 : Kamu Hizmet Teşekküllerinin Denetlenmesi
Madde 137 : Kalkınma ve Planlama
Madde 138 : Devlet’in Mali Yükümlülük Altına Sokulması ve Fonların Kurulması
V. BÖLÜM
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
Madde 139 : Mahkemelerin Bağımsızlığı
Madde 140 : Yargıçların Görev Süresi Güvencesi
Madde 141 : Yargıçlık Mesleği
Madde 142 : Duruşmaların Kamuya Açık ve Kararlarının Gerekçeli Olması
Madde 143 : Küçüklerin Yargılanması
Madde 144 : Yüksek Adliye Kurulu
Madde 145 : Mahkeme Karar ve Emirlerine Uymayanların Cezalandırılması
İKİNCİ KISIM
Kıbrıs Türk Devleti
Yüksek Mahkemesi
Madde 146 : Devlet’in Yüksek Mahkemesi’nin Oluşumu ve Görev Bölümü
ÜÇÜNCÜ KISIM
Anayasa Mahkemesi Sıfatıyla
Görev Yapan Yüksek Mahkemenin
Görev ve Yetkileri
Madde 147 : Anayasa Mahkemesinin Yetkileri
Madde 148 : Organlar Arasında Yetki Uyuşmazlığı
Madde 149 : Yasaların Anayasaya Aykırılığı
Madde 150 : İptal Davaları
Madde 151 : Anayasaya Aykırılık Sorunlarının Mahkemeler Tarafından Yüksek Mahkemeye Gönderilmesi
Madde 152 : Anayasanın Yorumu
Madde 153 : Anayasa Mahkemesinin Kararları
DÖRDÜNCÜ KISIM
Kıbrıs Türk Devleti Yüksek Mahkemesi’nin Yargıtay Sıfatıyla Görev ve Yetkileri
Madde 154 : Yargıtayın Yetkileri
BEŞİNCİ KISIM
Kıbrıs Türk Devleti Yüksek Mahkemesi’nin Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Görev ve Yetkileri
Madde 155 : Yüksek İdare Mahkemesinin Yetkileri
ALTINCI KISIM
Kıbrıs Türk Devleti Yüksek Mahkemesi’nin Diğer Görev ve Yetkileri
Madde 156 : Kıbrıs Türk Devleti Yüksek Mahkemesi’nin Diğer Görev ve Yetkileri
Madde 157 : Mahkeme İç Tüzükleri Yapma Yetkisi
YEDİNCİ KISIM
Alt Mahkemeler
Madde 158 : Alt Derece Mahkemelerin Kuruluşu, Görev ve Yetkileri
SEKİZİNCİ KISIM
Başsavcılık
Madde 159 : Başsavcı ve Devletin Hukuk Danışmanları
ALTINCI BÖLÜM
Muhtelif Hükümler
Madde 160 : Devletin Mülkiyet Hakkı
Madde 161 : Kamu Personeli Haklarının Mahfuz Tutulması
Madde 162 : Kıbrıs Türk Devleti’nin Resmi Gazetesi
YEDİNCİ BÖLÜM
Nihai Hükümler
Madde 163: Anayasa’nın Değiştirilmesi
Madde 164: Tanımlar
Madde 165: Anayasa’nın Yürürlüğe Girmesi
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Geçici Hükümleri
Geçici Madde 1: Zarar Gören Yurttaşların Korunması
Geçici Madde 2: Kıbrıs Türk Devlet Meclisi Seçimleri
Geçici Madde 3: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Geçiş Dönemi Parlamentosuna Atama
Geçici Madde 4: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Eşbaşkanlığı
Geçici Madde 5: Geçici Kurallar
Geçici Madde 6: Mevcut Organ, Kurum ve Kuruluşların Durumu
Geçici Madde 7: Yeniden Yerleştirme Kurulu ve Kıbrıs Mülkiyet Kuruluna Atama
Geçici Madde 8: Anayasa’nın Yayımlanması
Geçici Madde 9: Devlet Anayasasının Geçiş Döneminde Değiştirilmesi
Geçici Madde 10: Yerel Otorite Organlarının Seçimi
KIBRIS TÜRK DEVLETİ ANAYASASI
GİRİŞ
Biz Kıbrıs Türk Halkı,
Kıbrıs Türk Devleti’nin toprak bütünlüğü, güvenliği ve anayasal düzeninin Garanti Antlaşmasıyla teminat altına alındığını hatırda tutarak, 24 Nisan 2004 tarihinde düzenlenen halkoylamasıyla kabul edilen işbu Anayasayı Kıbrıs Türk Devletinin Anayasası olarak egemen bir şekilde ilan ederiz.
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL İLKELER
Kıbrıs Türk Devletinin Şekli ve Nitelikleri
Madde 1
Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetinin, siyasi eşitlik, iki kesimlilik ve eşit statü temeline dayalı iki Kurucu Devletinden biridir. Kıbrıslı Türklerin ayrı kimliğini ve iki bölgeli bir ortaklık içindeki eşit siyasi statüyü temsil eder. Kıbrıs Türk Devleti, insan hakları, demokrasi, temsili cumhuriyet yönetimi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine dayanan laik bir Devlettir.
Kıbrıs Türk Devletinin Yetkileri
Madde 2
(1) Devlet, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının açıkça Federal Devlete vermediği yetki ve işlevleri Federal Anayasanın sınırları içerisinde kendi yasama, yürütme ve yargı organları aracılığıyla ülkesinde egemen bir biçimde kullanır.
(2) Devlet ayrıca, Kuruluş Anlaşması, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası veya Federal hükümet tarafından kendisine verilen veya devredilen tüm yetkileri ve görevleri serbestçe yerine getirir.
(3) Devlet’te hiçbir kurum, daire veya makam, doğrudan veya dolaylı olarak işbu Anayasa veya Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasından kaynaklanmayan hiçbir yetkiyi kullanamaz.
Devletin Bütünlüğü, Resmi Dili, Marşı ve Başkenti
Madde 3
(1) Devlet, sınırları içerisinde yaşayan halkıyla bölünmez bir bütündür.
(2) Resmi Dil Türkçe'dir.
(3) Devlet’in kendi bayrağı ve Marşı vardır. Kuruluş Anlaşması ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının ilgili hükümlerine bağlı olmak kaydıyla Devlet’in ülkesinde Türk bayrağı da çekilebilir.
(4) Devletin başkenti Lefkoşa'dır.
Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasına Sadakat
Madde 4
(1) Devletin herhangi bir kurumu Federal Hükümet veya Kıbrıs Rum Devleti yetkilerine müdahale edemez.
(2) Devletin, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’na aykırı olan herhangi bir işlem yok ve batıldır.
(3) Hükümetin her düzeydeki tüm işlemleri Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ile bağlılık, sadakat, eşgüdüm ve işbirliği ilkelerine uygun olacaktır.
Yasama Erki
Madde 5
Yasama erki, Devlet’in Meclisinin uhdesindedir.
Yürütmenin Yetkileri ve Görevleri
Madde 6
Yürütme görevleri ve yetkileri, Devlet’in Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından Anayasa ve yasalara uygun olarak yerine getirilir ve kullanılır.
Yargı Erki
Madde 7
Yargı yetkisi bağımsız mahkemeler tarafından kullanılır.
Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasına Bağlı Olarak Anayasanın Üstünlüğü ve Bağlayıcı Gücü
Madde 8
(1) Anayasa hükümleri, Kıbrıs Türk Devletindeki yasama, yürütme ve yargı organlarını, Devlet’in idari makamlarını ve tüm kuruluş ve bireyleri bağlayan temel hukuk ilkeleridir.
(2) Devlet’in hiçbir işlev ve usulü işbu Anayasaya aykırı ve onunla uyumsuz olamaz.
(3) Hükümetin her düzeydeki tüm tasarrufları orantılılık ve iyi niyet ilkelerine uygun olmalıdır.
Kıbrıs Türk Devletinin Sınırları
Madde 9
Devlet’in sınırları Kuruluş Anlaşması ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasıyla belirlenmiştir.
İKİNCİ BÖLÜM
TEMEL HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE ÖDEVLER
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
İnsan Onuruna Saygı
Madde 10
Kişinin onuru dokunulamazdır. Kişi onuruna saygı devlet ve toplum yaşamının ana ilkesidir.
Eşitlik
Madde 11
(1) Herkes, hiç ayırım gözetilmeksizin, yasa önünde eşittir. Herhangi bir birey, aile, zümre veya sınıfa ayrıcalık tanınamaz.
(2) Bireyler arasında, cinsiyet, ırk, renk, etnik ve toplumsal köken, genetik özellikler, dil, din veya inanç, siyasi veya herhangi bir başka görüş, mülkiyet, doğum, özürlü olma, yaş veya cinsel tercih gibi gerekçelerle ayrımcılık yapılamaz.
(3) Devlet kurumları ve idari makamları, tüm tasarruflarında yasa önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek ve ayrımcılık yapmamak zorundadırlar.
(4) Mali açıdan muhtaç durumda olanların Anayasa ve yasalarla elde ettikleri veya edecekleri kazanımlar, bu Madde ileri sürülerek ortadan kaldırılamaz.
(5) İstihdam, çalışma ve ücret dahil olmak üzere her alanda erkekler ve kadınlar arasında kapsamlı eşitlik sağlanır.
(6) Eşitlik ilkesi, toplumsal ve siyasal yaşamda yeterli ölçüde temsil edilemeyen cinsiyetin lehine yasal önlemlerin alınmasını ve sürdürülmesini engellemez.
Temel Hakların Niteliği ve Korunması
Madde 12
(1) Herkes, mevcudiyetinin özünden kaynaklanan, mahrum kılınamayacağı, devredilemez ve vazgeçilmez temel hak ve özgürlüklere sahiptir.
(2) Devlet, kişinin temel hak ve özgürlüklerini, kişi huzuru, sosyal adalet ve hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmayacak biçimde kısıtlayan siyasal, ekonomik ve toplumsal bütün engelleri kaldırır; insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli koşulları hazırlar.
(3) Anayasayla tanınmış hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, ilgili makamlara etkili yollardan ve gecikme olmaksızın başvurma hakkına sahiptir.
(4) Devlet’in yasama, yürütme ve yargı organları bu bölümdeki hükümlerin tam olarak uygulanmasını sağlamaktan sorumludurlar.
Temel Hak ve Özgürlüklerin Özü ve Kısıtlanması
Madde 13
(1) Herkes, temel hak ve özgürlüklerini kullanırken başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı gösterir.
(2) Temel hak ve özgürlükler ancak yasayla ve yalnızca ilgili maddelerde belirtilen neden ve amaçların haklı kıldığı ölçüde kısıtlanabilir.
(3) Kısıtlamalar Anayasanın lafzına ve ruhuna ve demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olamaz ve bir hak ve özgürlüğün özünü etkilemez.
(4) Temel hak ve özgürlükler ve bunlara getirilebilecek kısıtlamaların yorumunda Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının 11’inci Maddesine uygun olarak, Avrupa ve uluslararası insan hakları kurumlarının içtihat oluşturan veya yönlendirici mahiyetteki kararları münasip şekilde dikkate alınabilir.
Temel Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanılmaması
Madde 14
(1) İşbu Anayasayla sağlanan hak ve özgürlüklerden hiçbiri, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Kuruluş Anlaşması ve işbu Anayasayla Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetine ve Devlet’e atfedilen temel nitelikleri ortadan kaldırdığı şeklinde telakki edilmez.
(2) İşbu Anayasa’nın hiçbir hükmü Devlet’e ya da kişilere, işbu Anayasa’yla tanınan hak ve özgürlüklerin yok edilmesini ya da işbu Anayasa’da belirtilenden daha geniş biçimde kısıtlanmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmalarına cevaz verdiği şeklinde yorumlanamaz.
Azınlıkların Statüsü
Madde 15
Devlet, sınırları içinde ikamet eden dinsel azınlıkların, yani Maruni, Latin ve Ermenilerin ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Kuruluş Anlaşmasında ve Anayasasında zikredilen, Karpaz bölgesindeki köylerde ikamet eden Kıbrıslı Rumların haklarını korur.
Yabancıların Statüsü
Madde 16
İşbu Anayasa’da atıfta bulunulan hak ve özgürlükler, yabancılar bakımından, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası ve uluslararası hukuka uygun olarak yasayla kısıtlanabilir.
İKİNCİ KISIM
Kişilerin Hak, Özgürlük ve Ödevleri
Kişi Dokunulmazlığı
Madde 17
(1) Herkes, barış, güvenlik ve huzur içinde yaşama, maddi ve manevi varlığını geliştirme ve koruma hakkına sahiptir.
(2) Kimse kötü muameleye veya işkenceye maruz kılınamaz.
(3) Kimse, insanlık şeref ve haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.
(4) Kişinin şeref ve haysiyeti dokunulmazdır. Herkes buna saygı göstermek ve korumakla yükümlüdür.
Yaşam Hakkı
Madde 18
(1) Herkes, yaşam hakkına sahiptir, bu hak yasayla korunur.
(2) Hiç kimseye ölüm cezası verilemez.
Kişinin Maddi ve Manevi Bütünlüğünün Korunması
Madde 19
(1) Kişinin maddi ve manevi bütünlüğüne dokunulamaz. Herkes, Devlet, toplum ve kişilerden maddi ve manevi bütünlüğüne saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir.
(2) Yasayla öngörülen tıbbi zorunluluklar dışında herkesin bedeni bütünlüğünü muhafaza hakkı vardır.
(3) Organ bağışı ve nakline ilişkin kurallar yasayla belirlenir.
(4) Kimse, yasada belirtildiği üzere, kendi özgür ve bilgilendirilmiş rızası olmaksızın, bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.
(5) İnsan soyunun genetik yapısına ve insan bedeninin ve parçalarının ticari kazanç kaynağı haline getirilmesine yönelik uygulamalar yasayla kısıtlanmıştır.
(6) Eşeysiz üreme yasaklanmıştır.
Kişinin Özgürlüğü ve Güvenliği
Madde 20
(1) Herkes kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına sahiptir.
(2) Hiç kimse, yasayla öngörülmek ve yasanın cevaz verdiği şekil ve zamanda olmak koşuluyla, aşağıdaki haller dışında, özgürlüğünden yoksun bırakılamaz:
(a) Yetkili mahkemece hakkında hüküm verilmiş bir kişinin tutuklanması;
(b) Mahkemece verilmiş yasal bir emre uymamaktan dolayı bir kişinin yakalanması veya tutuklanması;
(c) Bir kişinin, suç işlediği yolunda bir makul şüphe üzerine veya suç işlemesini önlemenin veya işledikten sonra kaçmasına engel olmanın makul olarak gerekli görüldüğü hallerde yetkili yargı mercii önüne çıkarılması amacıyla yakalanması veya gözaltına alınması;
(d) Bir küçüğün ıslahı amacıyla yasal bir emirle tutulması veya yetkili yargı mercii önüne çıkartılması amacıyla yasaya uygun olarak tutuklanması veya gözaltına alınması;
(e) Bulaşıcı bir hastalık yayma ihtimali olan kişilerin, akıl hastalarının, alkoliklerin, uyuşturucu madde bağımlılarının veya serserilerin tutuklanması;
(f) Bir kişinin, Devlet’in ülkesine izinsiz girişini önlemek için yakalanması veya tutuklanması veya hakkında sınırdışı veya iade işlemi başlatılmış olan bir yabancının yakalanması veya tutuklanması;
(3) Hiç kimse, hapis cezası gerektiren ağır suç işlemesi halinde yasayla hükmolunan zaman ve usuller ile yasada tanımlanan kurala uygun gerekçeli yargı emrinin verdiği yetki haricinde, yakalanamaz.
(4) Yakalanan veya tutuklanan kişinin durumu hakkında yakın akrabalarına mümkün olan en kısa sürede bilgi verilir.
(5) Yakalanan veya tutuklanan herkes, yakalanmasını veya tutuklanmasını gerektiren nedenler hakkında, yakalandığı sırada, anladığı dilde bilgilendirilir ve kendisi veya akrabaları tarafından seçilecek bir avukatın hizmetlerinden yararlandırılmasına derhal imkan tanınır.
(6) Yakalanan kişi, yakalandıktan sonra mümkün olan en kısa zamanda ve her hal ve karda, daha önce salıverilmediği takdirde, yirmidört saat geçmeden bir yargıç önüne çıkarılır.
(7) Yargıç, yakalanma nedenini yakalanan kişinin anladığı dilde yakalanan kişiden öğrenmeye çalışır ve mümkün olan en kısa zamanda ve her hal ve karda yargıç önüne çıkma tarihinden başlayarak üç günü geçmeyecek bir süre içinde, uygun göreceği koşullarla yakalananı salıverir veya yakalanma nedenini oluşturan suç hakkındaki soruşturma tamamlanmadığı takdirde, tutukluluğunun devamına karar verir. Yargıç, her defasında sekiz günü geçmemek koşuluyla, bu tutukluluğun devamına karar verebilir. Yakalanma veya tutuklanma süresinin toplamı, yakalanma tarihinden başlayarak üç ayı geçemez ve bu sürenin sonunda yakalamayı veya tutuklamayı uygulamakla görevli kişi veya makam, yakalanan veya tutuklanan kişiyi derhal serbest bırakır.
(8) Yargıcın, yukarıdaki (7)’nci fıkraya göre verdiği kararlara karşı temyiz yolu kapatılamaz.
(9) Yakalanması veya tutukluluğu nedeniyle özgürlüğünden yoksun bırakılan herkes, yakalanmasının ve tutukluluğunun yasaya uygunluğu hakkında bir mahkemece süratle karar verilmesi için yasal yollara başvurma hakkına sahiptir. Yakalanması veya tutukluluğu yasaya aykırı görüldüğü takdirde, mahkemece serbest bırakılması emredilir.
(10) Bu Madde kurallarına aykırı olarak bir yakalanma veya bir tutuklanma mağduru herkes, dava açmak suretiyle tazminat talep etme hakkına sahiptir.
Adli Yargıya İlişkin Haklar
Madde 21
(1) İşbu Anayasa’yla ve onun hükümleriyle kendisine tanınan medeni hak ve yükümlülükleri ihlal edilen herkes, yetkili bir mahkemeye mümkün olan en kısa sürede başvurma olanağının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir.
(2) Herkes, medeni hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde veya kendisine karşı yapılan bir suçlamanın karara bağlanmasında, yasayla kurulan bağımsız, tarafsız ve yetkili bir mahkeme tarafından, makul bir süre içerisinde adil ve açık surette yargılanma hakkına sahiptir. Karar, gerekçeli olur ve açık duruşmada okunur.
(3) Kamu güvenliği veya anayasal düzen veya genel emniyet veya genel ahlak yararına olduğu veya küçüklerin çıkarları veya tarafların özel hayatlarının korunması için gerekli olduğu ve aleniyetin, adaletin sağlanması için mahkemece zararlı görüldüğü özel durumlarda, duruşmanın bir kısmı veya tamamı mahkemenin kararıyla basına ve halka kapalı tutulabilir.
Sanıkların Hakları
Madde 22
(1) Hiç kimse, işlendiği zaman yasada suç teşkil etmeyen bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamaz ve herhangi bir suç için, işlendiği zaman yasanın bu suç için açıkça koyduğu cezadan daha ağır bir cezaya çarptırılamaz.
(2) Bir suçtan dolayı beraat eden veya hüküm giyen bir kişi, aynı suçtan dolayı tekrar yargılanamaz. Hiç kimse, aynı eylem veya ihmalden dolayı iki defa cezalandırılamaz.
(3) Hiçbir yasa, suçun ağırlığıyla orantılı olmayan bir ceza öngöremez.
(4) Bir suçtan sanık herkes, suçluluğu yasaya uygun olarak ispat edilinceye kadar suçsuz kabul edilir.
(5) Bir suçtan sanık herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir:
(a) İsnat edilen suçlamanın nitelik ve nedeninin, anladığı bir dilde ve ayrıntılı şekilde derhal kendisine bildirilmesi;
(b) Savunmasını hazırlaması için yeterli zaman ve imkana sahip olmak;
(c) Bizzat veya seçeceği veya eğer yeterli mali olanaklardan yoksun bulunuyor ve adaletin sağlanması için gerekli görülüyorsa, kendisini parasız olarak atanacak bir avukat aracılığıyla savunmak;
Ancak, hapis cezasını gerektiren suçlarda, yeterli imkandan yoksun olan her kişi, Devlet’in atayacağı bir avukattan yararlanma hakkına sahiptir ve bu hak yasayla sağlanır.
(d) Bizzat veya avukatı aracılığıyla, aleyhindeki tanıkların sorguya çekilmesi veya çektirilmesinin ve lehindeki tanıkların celbi ve aleyhindeki tanıklarla aynı şartlar altında sorguya çekilmesinin temini;
(e) Mahkemede kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde, bir tercümanın yardımından bedelsiz olarak yararlanmak.
(6) Malların toptan müsaderesi cezasının konulması yasaktır.
Bireyin Özel Hayatının Gizliliği
Madde 23
(1) Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini talep etme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliği ihlal edilemez. Adli kovuşturmanın gerektirdiği istisnalar mahfuzdur.
(2) Yasanın tanımladığı durumlarda mutad usule göre verilmiş mahkeme veya yargıç kararı olmadıkça, kimsenin üstü, özel kağıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz.
Kişiye Ait Bilgilerin Korunması
Madde 24
(1) Herkes, kişisel bilgilerinin korunması hakkına sahiptir.
(2) Kişisel bilgiler, belirli şartlar altında veya yasaya uygun surette, ilgili kişinin rızası alınarak adil bir şekilde işleme tabi tutulur. Her şahıs, kendisi hakkındaki bilgilere erişme ve bu bilgilerin düzeltilmesini talep etme hakkına sahiptir.
Konut Dokunulmazlığı
Madde 25
(1) Kimsenin konut dokunulmazlığı ihlal edilemez.
(2) Yasanın açıkça gösterdiği durumlarda, mutad usule göre verilmiş mahkeme veya yargıç kararı olmadıkça, kamu güvenliği veya kamu düzeni bakımından gecikmede sakınca bulunan durumlarda ise, yasayla yetkili kılınan merciin emri olmadıkça, hiçbir konuta girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde onay için mahkemeye veya yargıca sunulur. Mahkeme veya yargıç, el koymadan itibaren kırksekiz saat içinde konu hakkında karar vermediği takdirde, el koyma işlemi geçersiz ve hükümsüz addolunur.
Haberleşme Özgürlüğü
Madde 26
(1) Herkes, haberleşme ve bilgiye serbestçe erişim özgürlüğüne sahiptir.
(2) Haberleşmenin gizliliği temel bir ilkedir. Yasayla gerekli görülen durumda, mahkeme veya yargıç tarafından yasaya uygun olarak verilmiş bir karar olmadıkça, bu gizliliğe müdahale olunamaz.
(3) Devlet’in kurumları, yasal yetkilerinin tanımı gereği, kişilere, kamuoyunu veya kendilerini ilgilendiren konularda tam ve doğru bilgi vermekle yükümlüdürler.
Dolaşım ve İkamet Özgürlüğü
Madde 27
(1) İşbu Anayasa, Kuruluş Anlaşması, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası ve ilgili Anayasal Nitelikli Yasanın hükümlerine bağlı kalmak koşuluyla, herkes dolaşım özgürlüğüne sahiptir. Bu özgürlük ancak kamu güvenliği ve salgın hastalıkların önlenmesi amaçlarıyla ve yasayla kısıtlanabilir.
(2) İşbu Anayasa, Kuruluş Anlaşması, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası veya ilgili Anayasal Nitelikli Yasanın hükümlerine bağlı kalmak koşuluyla, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin her vatandaşı, Devlet ülkesinde tercih ettikleri herhangi bir yerde ikamet özgürlüğüne sahiptir. Bu özgürlük ancak, ulusal güvenlik, salgın hastalıkların önlenmesi, kamu mallarının korunması, sosyal, ekonomik ve tarımsal gelişmeyi ve sağlıklı kentleşmeyi gerçekleştirme amaçlarıyla gerekli görüldüğünde yasayla kısıtlanabilir.
(3) İşbu Anayasa, Kuruluş Anlaşması, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası veya ilgili Anayasal Nitelikli Yasanın hükümlerine bağlı kalmak koşuluyla, hiçbir Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşı isteği dışında Devlet ülkesi dışına çıkarılamaz veya aynı şekilde girmekten alıkonulamaz.
(4) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının Devlet ülkesinde sürekli ikamet hakkı, Kuruluş Anlaşmasında zikredilen oranı aşmayacak oran üzerinde uzlaşılmış bir oranda olur. Bu tür kişilerin sürekli ikamet başvuruları işbu Anayasa, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası Kuruluş Anlaşması ve ilgili Anayasal Nitelikli Yasa temelinde ve demokratik ilkeler ve hakkaniyet ilkeleriyle uyumlu olarak değerlendirilir.
(5) Kıbrıs Rum Devleti iç vatandaşlık statüsüne sahip olanların, Devlet ülkesinde ikametleri, Kuruluş Anlaşması ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasında öngörüldüğü şekilde yasayla kısıtlanabilir.
Vicdan ve Din Özgürlüğü
Madde 28
(1) Her birey, vicdan, dini inanç ve düşünce özgürlüğüne sahiptir.
(2) Dini ibadet şekilleri, dinsel törenler ve ayinler ile dinsel eğitim ve öğrenim kamu düzenine, genel ahlaka veya bu amaçla çıkarılmış yasalara aykırı olmadığı takdirde serbesttir.
(3) Hiç kimse, ibadete, dinsel ayin ve törenlere katılmaya, dini itikadını ve inancını açıklamaya zorlanamaz; dini itikat ve inancından dolayı kınanamaz.
(4) Hiç kimse, Devlet’in sosyal, ekonomik, siyasal veya hukuk düzenini, kısmen de olsa, dini esaslara dayandırmak veya siyasal ve kişisel çıkar veya nüfuz sağlamak amacıyla dini veya dini duyguları yahut dince kutsal sayılan şeyleri her ne surette olursa olsun, istismar edemez veya kötüye kullanamaz. Bu yasağı ihlal eden veya başkalarını buna teşvik eden gerçek veya tüzel kişiler hakkında ilgili yasa hükümleri uygulanır.
Düşünce, Konuşma ve İfade Özgürlüğü
Madde 29
(1) Herkes, düşünce ve kanaat özgürlüğüne sahiptir. Hiç kimse, düşüncelerini ve kanaatini açıklamaya zorlanamaz. Bir kimsenin düşüncelerine dayalı bir suç olamaz.
(2) Herkes, düşüncelerini ve kanaatini, söz, yazı, resim veya başka yayma yöntemleriyle tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayımlama hakkına sahiptir.
Bu hak, herhangi bir kamu makamının müdahalesi olmaksızın ve Devlet sınırlarıyla bağlı kalmaksızın, kanaatını açıklama, haber ve fikir alma ve verme özgürlüklerini de kapsar.
(3) Kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve aynı şekilde düşünceleri ve kanaati nedeniyle kınanamaz ve ayrımcılığa tabi tutulamaz.
(4) Konuşma ve ifade özgürlüklerinin kullanılması, anayasal düzen, laiklik, kamu güvenliği, kamu düzeni, genel sağlık, genel ahlakın yararı için veya başkalarının şöhret veya haklarının korunması veya gizli tutulması kaydıyla alınan bilgilerin açıklanmasının önlenmesi veya yargının tarafsızlığının sürdürülmesi için, demokratik toplumda zorunlu olduğu şekilde gerekli durumlarda ve ölçüde yasayla sınırlandırılabilir.
(5) Savaş propagandası yapılması, ayrımcılık ve milli, ırkçı veya dini nefretin ve şiddetin körüklenmesi yasaktır.
Bilim ve Sanat Özgürlüğü
Madde 30
Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırmayı yapma hakkına sahiptir. Akademik özgürlüğe tam saygı gösterilir.
Basın Özgürlüğü
Madde 31
(1) Basın ve yayın özgürlüğü herkes için teminat altına alınmıştır ve sansüre tabi tutulamaz.
(2) Devlet, basın, yayın ve haber alma özgürlüğünü güvence altına alacak gerekli önlemleri alır.
(3) Basın ve haber alma özgürlüğü, kamu düzeninin veya kamu güvenliğinin veya genel ahlakın korunmasını veya kişilerin şeref, haysiyet ve haklarına saldırıların ve suç işlemeye kışkırtmanın önlenmesini veya yargı görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak üzere yasayla kısıtlanabilir.
(4) Yargı görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla ve yasayla belirtilecek sınırlar içinde, herhangi bir mahkeme veya yargıç tarafından verilecek kararlar saklı kalmak üzere, olaylar hakkında yayın yapılmasına yasaklama getirilemez..
Gazete, Dergi ve Broşür Yayımlama Hakkı
Madde 32
(1) Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşlarınca gazete, dergi ve broşür yayımlanması, önceden izin alınması ve mali güvence sağlanması koşullarına tabi kılınamaz.
(2) Gazete, broşür ve dergilerin yayımlanması, dağıtım ve mali kaynaklar ile gazetecilik mesleğiyle ilgili koşullar yasayla düzenlenir. Bu tür bir yasa, haber, düşünce ve kanaatlerin serbestçe yayımlanmasını engelleyici veya zorlaştırıcı siyasal, ekonomik, mali veya teknik kayıtlar koyamaz.
(3) Gazete ve dergiler, Devletin ve diğer kamu teşekküllerinin veya bunlara bağlı kurumların araç ve olanaklarından eşitlik ilkesine göre yararlanır.
(4) Devlet’in sınırları içinde yayımlanan gazete, dergi ve broşürler, yalnızca demokratik bir toplumda gerekli olmak kaydıyla, laikliğin, kamu güvenliğinin, kamu düzeninin veya genel ahlakın korunması amacı için, yasada öngörülen hallerde yargıç kararıyla toplatılabilir.
Kitap Yayımlama Hakkı
Madde 33
(1) Kişiler tarafından kitap yayımlanması herhangi bir ön izne ve sansüre tabi kılınamaz.
(2) Devlet sınırları içinde yayımlanan kitaplar, yalnızca demokratik bir toplumda gerekli olmak kaydıyla, laikliğin, kamu güvenliğinin, kamu düzeninin veya genel ahlakın korunması amacı için yasada öngörülen hallerde yargıç kararıyla toplatılabilir.
Basım Teçhizatının Korunması
Madde 34
(1) Basımevleri ve destek binaları ile matbaa makinaları ve şahıslara ait teçhizat müsadere edilemez, el konulamaz veya faaliyetten men edilemez.
(2) Basımevleri ve destek binaları ile matbaa makinaları ve şahıslara ait teçhizat, demokratik bir toplumda gerekli olan hallerde, laikliğin, kamu güvenliği ve düzeninin ve kamu ahlakının korunması amacıyla, yasanın öngördüğü hallerde yargıç kararıyla müsadere edilebilir, el konulabilir veya faaliyetten menedilebilir.
Basın Dışındaki Haberleşme Araçlarından Yararlanma Hakkı
Madde 35
Vatandaşlar ve siyasi partiler, kamu teşekküllerinin sahip olduğu basın haricindeki haberleşme ve yayın araçlarından yararlanma hakkına sahiptir. Bu yararlanmanın koşulları ve usulleri, demokratik ilkelere ve hakkaniyet ilkesine uygun olarak yasayla düzenlenir. Yasa, insan haklarına, demokrasinin ve hukukun üstünlüğü ve sosyal adalet ilkelerine dayanan laik devletin, kamu güvenliğinin ve genel ahlakın korunması halleri dışındaki bir nedene dayanarak, halkın bu araçlarla haber almasını, düşünce ve kanaatlere ulaşmasını veya kamuoyunun serbestçe oluşturulmasını engelleyici şartlar getiremez.
Düzeltme ve Cevap Hakkı
Madde 36
(1) Düzeltme ve cevap hakkı, yalnızca kişilerin şeref ve haysiyetlerinin rencide edilmesi veya haklarında gerçeğe aykırı yayınlar yapılması hallerinde tanınır ve yasayla düzenlenir.
(2) Bir düzeltme veya cevabın yayınlanmadığı hallerde, bunun yayınlanmasının elzem olup olmadığına, ilgili şahsın başvuru tarihinden itibaren en geç yedi gün içerisinde yargıç tarafından karar verilir.
Toplantı ve Gösteri Hakkı
Madde 37
Devlet ülkesinde daimi ikamet eden herkes, önceden izin almaksızın, silahsız ve şiddet içermeyen toplantı veya gösteri tertipleme hakkına sahiptir. Bu hak, kamu düzenini korumak için yasayla kısıtlanabilir.
Dernek Kurma Hakkı
Madde 38
(1) Herkes, önceden izin almaksızın, dernek kurma hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılmasında uygulanacak şekil ve usuller yasayla düzenlenir. Yasa, laik düzenin, kamu güvenliğinin, kamu düzeninin ve genel ahlakın yararı çerçevesinde kısıtlamalar getirebilir.
(2) Hiç kimse, herhangi bir derneğe üye olmaya veya herhangi bir derneğin üyeliğini sürdürmeye zorlanamaz.
(3) Dernekler, yasada öngörülen hallerde ve yukarıdaki (1)’inci fıkrada zikredilen nedenlerle yargıç kararıyla kapatılabilir.
İyi Yönetilme Hakkı
Madde 39
(1) Herkes, makul bir zaman dilimi içinde, Devlet kurumlarından veya diğer idari veya icrai organlardan, tarafsız ve adil idari hizmet almak hakkına sahiptir. Bu hak, aşağıdaki hususları içerir:
(a) Bir kişiyi olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir önlem alınmadan önce kişinin kendisini savunma hakkı;
(b) Herkesin, gizlilik ve meslek ve iş sırları bağlamındaki hukuki haklarına saygı gösterilmek kaydıyla, ilgili kişiye ait dosyaya erişim hakkı;
(c) İdarenin, verdiği kararların gerekçelerini bildirme ve bireyleri yetkili makamlara başvuru sırasında kullanacağı yöntem ve usulleri ve telafi süresi hakkında bilgilendirme yükümlülüğü.
(2) Herkes, Devlet kurumlarının veya diğer idari veya icrai kurumların veya kamu görevlilerinin, görevlerini ve işlerini yerine getirirken neden oldukları zararların tazmini hakkına sahiptir.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Sosyal ve Ekonomik Haklar, Özgürlükler ve Ödevler
Ailenin Korunması
Madde 40
(1) Aile toplumun temelidir. Devlet ve kamu kurumları ailenin, ananın ve çocuğun korunması için gerekli önlemleri alır ve teşkilatları kurar.
(2) Evlenme çağına erişen herhangi bir kadın ile herhangi bir erkeğin, evlenme ve bir aile yuvası kurma hak ve yükümlülükleri yasayla düzenlenir.
Çocukların Korunması
Madde 41
(1) Çocuklar, korunma ve bakılma hakkına ve düşünce ve kanaat özgürlüğüne sahiptir. Çocukların düşünce ve kanaatleri yaşları ve olgunlukları gözönünde bulundurularak değerlendirilir.
(2) Çocuklarla ilgili gerçek ve tüzel kişilerin tüm kamuya yönelik ve özel faaliyetlerinde çocukların yararına öncelik verilir.
(3) Her çocuk, şahsi menfaatine aykırı olmadığı sürece, ebeveyninin her ikisiyle de doğrudan ve düzenli temas kurma hakkına sahiptir.
Yaşlıların Korunması
Madde 42
Devlet, yaşlıların, onurlu ve bağımsız bir yaşam sürmeleri ve toplumsal ve kültürel faaliyetlere katılmalarını temin edecek surette korunması için gerekli önlemleri alır ve teşkilatları kurar.
Mülkiyet Haklarına İlişkin Genel Hükümler
Madde 43
(1) Herkes mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar yasayla kamu yararı için yalnızca yasayla kısıtlanabilir.
(2) Mülkiyet hakkının kullanılmasına kısıtlama ve sınırlamalar, kamu güvenliği, genel sağlık, genel ahlak veya şehir ve ülke planlaması veya herhangi bir mülkün kamu yararı için geliştirilmesi ve bundan yararlanılması veya başkalarının haklarının korunması için yasayla getirilir.
(3) Malvarlığının ekonomik değerini fiilen azaltan bu tür herhangi bir kısıtlama ve sınırlama için derhal adil bir tazminat ödenir; anlaşmazlık halinde tazminat hukuk mahkemesince kararlaştırılır.
(4) (2)’nci ve (3)’üncü fıkralardaki hükümler, herhangi bir verginin veya cezanın tahsili, herhangi bir hukuki hükmün yerine getirilmesi, sözleşmeden doğan bir yükümlülüğün uygulanmasının sağlanması veya can veya malın tehlikeden korunması için yasayla getirilmiş hükümleri etkilemez.
(5) Fikri mülkiyet hakkının korunması yasayla düzenlenir.
(6) Devlet, iç vatandaşlık statüsüne sahip kişilerin, Kıbrıs Rum Devletindeki mülkiyet haklarının korunması için, hukuki yardım sağlanması dahil, Kurucu Anlaşmanın ilgili hükümleri doğrultusunda, yasayla her düzeyde uygun önlemleri alabilir.
Toprağın Korunması
Madde 44
Devlet’in, toprağın verimli olarak kullanımını sağlamak, topraksız olan veya yeterli toprağı bulunmayan çiftçiye toprak vermek ve toprağın erozyon ve çevreye yönelik diğer tehlikelerden korunması amaçlarıyla gereken önlemleri alır. Yasa değişik tarım bölgelerinin ihtiyaçları ve değişik çiftçilik türleri bağlamında, bu amaçlarla yararlanılabilecek toprağın genişliğini tasrih edebilir.
Kıyıların Korunması
Madde 45
(1) Kıyılar, Devletin münhasır kontrolü ve mülkiyeti altındadır ve yalnızca kamu yararı için kullanılabilir.
(2) Belediye sınırları dışında, hareketli kumulun bitiminden itibaren yüz metrelik kıyı şeridi içinde kalan bölgede, kıyıların doğal güzelliğini bozmamak kaydıyla, yalnızca Devlet’e ait, çok gerekli ve kamu yararına olan yapılar inşa edilebilir. Mevcut binalar ve yapılarla ilgili hususlar yasayla düzenlenir.
(3) Belediye sınırları içindeki kıyıların korunması ve yüz metrelik kıyı şeridi
içinde kalan bölgede gelecekte inşa edilebilecek yapı ve tesisler ile mevcutların durumu, kamu yararının ve şehir planlamasının gereklerine uygun olarak yasayla düzenlenir.
(4) Bu hükmün mülkiyet haklarına tecavüzü mümkün kıldığı şeklinde yorumlanmaması kaydıyla, kamu güvenliği, kamu düzeni, kamu yararı, genel sağlık ve çevrenin korunması için yasayla kısıtlama getirilmediği sürece, kıyı şeridinden yüz metre içeriye giriş kimse tarafından engellenemez ve ücrete tabi tutulamaz.
Tarih, Kültür ve Doğa Varlıklarının Korunması
Madde 46
Devlet, Kuruluş Anlaşması ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası çerçevesinde, tarih ve kültür değeri olan eser ve anıtlar ile kültür varlıklarının ve doğal zenginliklerin korunmasını sağlar, bu amaçla düzenleyici, destekleyici ve özendirici önlemleri alır. Bunlardan özel mülkiyete konu olanlara getirilecek sınırlamalar ve bu nedenle hak sahiplerine yapılacak yardımlar ve sağlanacak ayrıcalıklar yasayla düzenlenir.
Yıkılmış veya herhangi bir şekilde yok olmuş veya tahribata uğramış tarihi yapıların yerine başka yapılar inşa edilemez. İnşa edilme zorunluluğu doğarsa, yıkılmış veya herhangi bir şekilde tahribata uğramış tarihi yapı aslına uygun bir şekilde yeniden inşa veya tamir edilir. Devlet, bu amaçla gerekli önlemleri alır ve gerekli yasal düzenlemeleri yapar.
Çevrenin Korunması
Madde 47
(1) Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.
(2) Hiçbir gerçek veya tüzel kişi, hiçbir amaçla, insan sağlığına zarar verecek veya doğal kaynakları ve biyolojik çeşitliliği tehlikeye atacak nitelikteki sıvı, gaz veya katı maddeleri doğaya akıtamaz veya dökemez.
(3) Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devlet’in ve gerçek ve tüzel kişilerin görevidir.
(4) Devlet, ulusal parklar kurulması amacıyla gerekli önlemleri alır.
İktisap ve Müsadere
Madde 48
(1) Devlet, Belediye işletmeleri ve yasanın kendilerine zorunlu iktisap yetkisi tanıdığı kamu teşekkülleri veya kamu hizmeti gören kurumlar:
(a) Genel bir zorunlu iktisap yasasında özel olarak öngörülen ve kamu yararına olan bir amaç için; ve
(b) Bu amacın, iktisap yapan makamın verdiği bir karara dercedilmiş olması ve iktisap nedenlerini açıkça belirten bir yasanın hükümleri uyarınca gerçekleştirilmesi halinde; ve
(c) Hakkaniyete uygun bir tazminatın derhal veya kanunla belirlenen taksitler halinde ödenmesi koşuluyla, herhangi bir taşınır veya taşınmaz malı veya bu gibi mal üzerindeki herhangi bir hak veya yararı zorunlu iktisaba yetkilidirler.
(2) Zorunlu iktisaba konu malın bedelinin hesaplanma şekil ve usulü yasayla düzenlenir.
(3) Zorunlu iktisaba konu olmuş herhangi bir taşınmaz mal veya bu gibi bir mal üzerindeki herhangi bir hak veya yarar, sadece zorunlu iktisabın amacı için kullanılabilir. İktisap tarihinden başlayarak üç yıl içerisinde sözkonusu amacın elde edilememiş olması durumunda, iktisabı yapan makam, bu üç yıllık sürenin bitiminde iktisap edilen malı, iktisap bedeli üzerinden eski sahibine vermeyi teklif eder. Bu teklifi alan kişi kabul veya red cevabını teklifi aldığı tarihten başlayarak üç ay içinde bildirir; kabul ettiğini bildirdiği takdirde, kabul tarihinden başlayarak üç ay içinde iktisap bedelini iade etmesi halinde, iktisap edilen mal kendisine derhal geri verilir.
(4) Yukarıdaki fıkranın hükümleri, herhangi bir verginin veya para cezasının tahsili, herhangi bir mahkeme kararının yerine getirilmesi, sözleşmeden doğan herhangi bir yükümlülüğün gereğinin ifası veya can veya malın tehlikeden korunması amacını taşıyan, herhangi bir yasa hükmünü etkilemez.
(5) Devlet,
(a) Genel bir müsadere yasasında özel olarak öngörülen kamu yararına yönelik bir amaç için; ve
(b) Bu amacın, müsadereyi yapan makamın bir kararıyla vazolunması ve müsadere nedenlerini açıkça belirten bir yasanın hükümleri uyarınca gerçekleştirilmesi halinde; ve
(c) Üç yılı geçmeyen bir süre için;
(d) Hakkaniyete uygun tazminatın ödenmesi koşuluyla,
herhangi bir taşınır veya taşınmaz malı müsadere edebilir.
(6) Herhangi bir kişi, bu Madde hükümleriyle ilgili olarak mahkemeye başvurma hakkına sahiptir ve böyle bir başvuru zorunlu iktisap işlemini durdurma sonucunu yaratır. Mahkemenin bu fıkra uyarınca vereceği herhangi bir karar temyiz edilebilir.
Vakıf Mallarıyla İlgili İktisap, Müsadere ve Kısıtlamalar
Madde 49
(1) İktisap ve müsadere bakımından Vakıf mallarıyla ilgili kurallar, Temel Evkaf Hükümleri (Ahkâmül Evkaf) uygun olarak yasayla düzenlenir. Şehir ve ülke planlaması için Vakıf malları üzerinde uygulanacak kısıtlama ve sınırlandırmalara ilişkin hükümler de bu yasada yeralır.
(2) Herhangi bir kısıtlama veya sınırlandırma işleminin sözkonusu olduğu hallerde, mahkeme bu işlemlerin durdurulmasını emredebilir.
Devletleştirme
Madde 50
Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel girişimler, kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde, cari değerinin nakit olarak ödenmesi koşuluyla devletleştirilebilir. Değer takdiri ve ödeme usulleri yasayla düzenlenir.
Konut Hakkı
Madde 51
Devlet, konut sahibi olmayan veya insanca ikamete uygun sağlıklı yaşama koşullarını taşımayan bir evi bulunmayan ailelerin iskan gereksinmelerini karşılayacak önlemleri yasayla düzenler.
Sağlık Hakkı
Madde 52
(1) Herkes, koruyucu sağlık hizmetleri çerçevesinde tıbbi bakımdan yararlanma
hakkına sahiptir.
(2) Herkesin beden ve ruh sağlığı içinde sağlam şekilde yaşayabilmesini ve tıbbi bakım görmesini en yaygın biçimde sağlamak Devlet’in görevidir.
Sözleşme Hakkı
Madde 53
(1) Sözleşme hukukunun genel ilkelerince konulan koşullara, sınırlandırmalara veya kısıtlamalara ve yürürlükteki yasalara uymak kaydıyla, herkes serbestçe sözleşme yapma hakkına sahiptir. Ekonomik bakımdan güçlü kişilerin diğer kişileri istismarı yasayla önlenir.
(2) Sözleşmelerden doğan hak ve yükümlülükler kamu yararı, kamu düzeni, sosyal adalet ve kamu güvenliği gibi nedenlerle yasayla düzenlenebilir veya kısıtlanabilir.
(3) Devlet, belirli yörelerdeki sosyal ve ekonomik gereksinmeleri ve özellikleri dikkate alarak, konut kiraları konusunda, yasayla, gerekli önlemleri alabilir, kısıtlamalar getirebilir ve ayarlamalar yapabilir.
Ekonomik ve Sosyal Hayatın Düzeni
Madde 54
(1) Ekonomik ve sosyal hayat, adalet ve tam istihdam ilkelerine ve her şahıs için insanlık onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlanması amacına uygun olarak düzenlenir.
(2) Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı ve cinsiyetlerarası eşitlik perspektifini demokratik yollarla gerçekleştirmek ve bu amaçlarla kamu tasarruflarını arttırmak, yatırımları toplum yararının gerektirdiği önceliklere yönlendirmek ve kalkınma projeleri hazırlamak Devlet’in görevidir.
Çalışma Özgürlüğü
Madde 55
(1) Devlet’te daimi olarak ikamet eden herkes dilediği alanda çalışma özgürlüğüne sahiptir. Özel girişim kurmak serbesttir. Bu özgürlük, kamu yararı amacıyla yasayla kısıtlanabilir.
(2) Yasa, kamu yararına uygun olduğu takdirde, temel kamu hizmeti niteliğinde olan veya Devlet’e ait enerji kaynağı veya doğal kaynakların kullanılmasını ilgilendiren bazı teşebbüslerin münhasıran Devlet, Belediye işletmesi veya sözkonusu yasayla oluşturulup Devlet’in kontrolü altında idare edilen bir kamu teşekkülü tarafından deruhte edilmesini öngörebilir.
(3) Devlet, özel girişimlerin, Devlet ekonomisinin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun olarak gelişmesini ve güvenlik ve istikrar içinde faaliyet göstermesini sağlamak için gerekli önlemleri alır.
Çalışma Hakkı
Madde 56
(1) Çalışma daimi olarak ikamet eden herkesin hakkıdır.
(2) Devlet, işçilerin insanca yaşamasını güvence altına almak ve çalışma koşullarının istikrar içerisinde gelişmesini sağlamak amacıyla, sosyal, ekonomik ve mali önlemler getirerek işçileri korur ve istihdamı destekler; Devlet işsizliği önlemeyi amaçlayan önlemler alır.
(3) Kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır. Ancak, hükümlülerin, hapiste bulundukları sürede rehabilitasyon amacıyla çalıştırılmaları angarya sayılmaz.
(4) Ülkenin ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı alanlarda, vatandaşlık ödevi niteliğinde olan bedeni veya fikri çalışmaların şekil ve koşulları, demokratik ilkelere uygun olarak yasayla düzenlenir.
İstihdam Koşulları
Madde 57
(1) Kimse, yaşı, yeteneği, cinsiyeti, sağlığı, onuru ve güvenliğiyle uyumlu olmayan bir işte çalıştırılamaz.
(2) Çocuklar, gençler, kadınlar ve bedeni ve ruhi özürlüler çalışma koşulları bakımından özel olarak korunur.
Dinlenme Hakkı
Madde 58
(1) Her çalışan dinlenme hakkına sahiptir.
(2) Ücretli hafta sonu ve ulusal ve dini bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakkı yasayla düzenlenir.
Ücrette Hakkaniyet Sağlanması
Madde 59
Devlet, çalışanların, yaptıkları işle ölçülü ve insan onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlamalarına yeterli, adil ve hakkaniyetli ücretler elde etmeleri için gerekli önlemleri alır.
Sendika Kurma Hakkı
Madde 60
(1) İşverenler ve çalışanlar, önceden izin almaksızın, sendika ve sendika birlikleri kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe ayrılma hakkına sahiptirler. Bu hakların kullanılmasında uygulanacak şekil ve usuller yasayla belirlenir. Yasa, kamu güvenliğinin, kamu düzeninin ve genel ahlakın korunması amacıyla kısıtlamalar getirebilir.
(2) Sendikaların ve sendika birliklerinin tüzükleri, yönetimi ve işleyişleri demokratik ilkelere aykırı olamaz.
Toplu Sözleşme ve Grev Hakkı
Madde 61
(1) Çalışanlar, işverenle olan ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal durumlarını korumak ve geliştirmek amacıyla toplu sözleşme ve grev hakkına sahiptir.
(2) Greve katılan kişilerin yerine başka kişiler işe alınamaz ve kimse greve katılması nedeniyle işten çıkarılamaz veya kovuşturulamaz.
(3) Yargıçlar, savcılar, polis ve sivil savunma örgütü personelinin grev hakkı yoktur.
(4) İşverenlerin hakları yasayla düzenlenir.
Sosyal Güvenlik Hakkı
Madde 62
Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Bu hakkı sağlamak için sosyal sigortalar ve benzeri sosyal güvenlik kurumları ile sosyal yardım örgütleri kurmak ve kurdurmak Devletin görevlerindendir.
Açlıktan Korunma Hakkı
Madde 63
Devlet, herkesi açlığa karşı korur ve bu amaçla gıda maddelerinin üretim, muhafaza ve dengeli biçimde dağıtım yöntemlerini geliştirmek ve etkin beslenme olanaklarını yaratmak için gerekli önlemleri alır. Bu yönde bilimsel gelişmeleri izler, yayar ve uygular. Devletin bu görevleri yasayla düzenlenir.
Özel Olarak Korunma Hakkı
Madde 64
(1) Devlet, savaş ve görev şehitlerinin dul ve yetimleri ile malül gazileri korur ve toplumda kendilerine yaraşır bir yaşam düzeyi sağlar.
(2) Devlet, ruhi ve bedeni özürlülerin topluma tam uyumlarını kolaylaştırmak amacıyla onların eğitim, rehabilitasyon, istihdam ve sosyal yardımları için gerekli kurum ve örgütlerin kurulmasını güvence altına alır.
(3) Malülleri, gazileri, yaşlıları, çalışamayacak durumda olanları ve bakım ve himayeye muhtaç çocukları korumak için Devlet her türlü önlemi alır.
(4) Bu hak ve kolaylıklar yasayla düzenlenir.
Yoksulların Rehabilitasyonu
Madde 65
Devlet, sosyal ve ekonomik bakımdan güçsüz olanların rehabilitasyonu, kendilerine, ailelerine ve topluma yararlı duruma getirilmeleri için gerekli sosyal, ekonomik, mali ve diğer önlemleri alır.
Öğrenim ve Eğitim Hakkı
Madde 66
(1) Kimse, öğrenim ve eğitim hakkından yoksun bırakılamaz.
(2) Her türlü öğrenim ve eğitim faaliyeti Devle’tin gözetim ve denetimi altında serbesttir. İlk ve orta dereceli özel okulların bağlı olduğu esaslar devlet okullarıyla erişilmek istenen düzeye uygun olarak yasayla düzenlenir.
(3) Çağdaş bilim ve eğitim ilkelerine aykırı hiçbir öğrenim ve eğitim merkezi açılamaz. Laik eğitim ve öğretim, öğrenimin ana temelidir.
(4) Halkın öğrenim ve eğitim gereksinimlerini sağlamak Devlet’in başta gelen görevlerindendir. Devlet, bu görevini, Atatürk İlkeleri ve Devrimleri doğrultusunda, evrensel ve ulusal kültür ve insani değerlerle bezenmiş bir içerikle ve çağın ve teknolojik ilerlemenin, kişinin ve toplumun istek ve gereksinimlerine yanıt vermesini sağlayacak planlı bir şekilde yerine getirir.
(5) Her çocuk, cinsiyet ayırımı yapılmaksızın on beş yaşına kadar zorunlu, on sekiz yaşına kadar ücretsiz öğrenim hakkına sahiptir.
(6) Devlet, durumları dolayısıyla okul içi ve dışında özel eğitim ve öğrenime gereksinmeleri olanları onları topluma yararlı kılacak şekilde yetiştirmek için gereken önlemleri alır.
(7) Devlet, maddi olanaklardan yoksun başarılı öğrencilerin, en yüksek öğrenim seviyesini elde etmelerini sağlamak amacıyla burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar.
(8) Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti resmi dillerinden biri olan Rumca’nın orta eğitim öğrencilerine öğretilmesi zorunludur.
(9) Devlet sınırları içinde yaşayan, anadili Türkçe olmayan dini azınlıklar, yani Maruni, Latin ve Ermeniler, ilk ve orta düzeyde ana dillerinde eğitim ve öğrenim yapma hakkına sahiptirler. Bu hak yasayla düzenlenir. Ancak, bu gibi orta dereceli okullarda, Devlet’in resmi dili olan Türkçe’nin öğretilmesi zorunludur.
Gençliğin Korunması
Madde 67
Devlet, gençlerin bilgili, sağlıklı, sağlam karakterli ve topluma yararlı bireyler olarak yetişme ve gelişmelerini sağlar.
Sporun Özendirilmesi
Madde 68
Devlet, her yaştaki kişilerin beden ve ruh sağlığını geliştirecek, sporun kitlelere yayılmasını sağlayacak önlemleri alır, gerekli spor tesislerini yapar ve başarılı sporcuları korur.
Sanatın, Sanatçının ve Kültürel Hakların Korunması
Madde 69
(1) Devlet, sanatın özgürce gelişebileceği koşulları yaratır; sanatçıyı koruyucu, destekleyici, özendirici ve ödüllendirici önlemleri alır.
(2) Devlet, herkesin, kültürel yaşama katılmak, bilimsel gelişmenin ve bunun uygulanmasının nimetlerinden yararlanmak, bilimsel, edebi ve sanatsal ürünlerin korunmasının sağladığı maddi ve manevi çıkarlardan faydalanmak hakkını korur ve bilimsel araştırma ve yaratıcı etkinliklerin özendirilmesinin gerektirdiği özgürlüklere saygı gösterilmesini sağlar.
Kooperatifçiliğin Geliştirilmesi
Madde 70
Devlet, kooperatifçiliğin geliştirilmesini sağlayacak önlemleri alır ve kooperatiflerin demokratik ilkelere uygun olarak çalışmalarını yasayla düzenler.
Tarım ve Çiftçilerin Korunması
Madde 71
(1) Devlet, herkesin yeterli beslenmesini, tarımsal üretimin toplumun yararına uygun olarak arttırılmasını sağlamak, erozyonu önlemek, tarım ürünlerini ve tarımla uğraşanların emeğini değerlendirmek için gereken önlemleri alır.
(2) Devlet, çiftçinin tarım araçlarına sahip olmasını kolaylaştırır.
(3) Tarımla uğraşan kişilerin doğal afetlere karşı korunması yasayla düzenlenir.
Tüketicilerin Korunması
Madde 72
Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı önlemleri alır. Tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirir.
Devletin Ekonomik ve Sosyal Görevlerinin Sınırı
Madde 73
Devlet, işbu Anayasa’da belirtilen ekonomik ve sosyal amaçlara ulaşma görevlerini, ekonomik kalkınma ve mali kaynakların elverdiği ölçüde yerine getirir.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Siyasal Haklar ve Ödevler
Kurucu Devlette İç Vatandaşlık Statüsü
Madde 74
(1) Kıbrıs Türk Devletinde veya onun yönetimindeki topraklarda ikamet eden Kıbrıs vatandaşları, Kuruluş Anlaşmasının yürürlüğe girmesiyle birlikte, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetinin ilgili Anayasal Nitelikli Yasasına uygun olarak Devlet’in iç vatandaşlık statüsünü alır.
(2) Devlet, Kıbrıs Rum Devletinden gelen kişilerin iç vatandaşlık statüsü kazanmalarını düzenleyebilir.
Seçme, Seçilme ve Halkoylamasına Katılma Hakkı
Madde 75
(1) Devlet’te yapılacak seçimlere ve halkoylamalarına katılmak, onsekiz yaşına gelmiş olup Devlet’te daimi olarak ikamet eden her Kıbrıs vatandaşının hakkı ve ödevidir.
(2) 18 yaşına gelmiş olup, Devlet’te daimi olarak ikamet eden ve Devlet’in resmi diline hakim olan her Kıbrıs vatandaşının Devlet’in kamu kurumlarına seçilme hakkı vardır. Bu hak yasayla düzenlenir.
(3) Seçimler ve halkoylamaları, serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve tasnif ilkelerine uygun olarak yapılır ve sayım ve tasnif işlemleri tamamlanıncaya kadar kesintisiz sürer.
(4) Aday olmak, kamu görevinden çekilme koşuluna bağlanamaz. Kamu görevlileri ve bunların seçimi ve kamu hizmetlerinin güvenliği bakımından aday olma koşulları yasayla düzenlenir.
Yargıçlar, savcılar ve kolluk kuvveti mensupları görevlerinden çekilmedikçe aday olamazlar ve seçilemezler.
(5) Kıbrıs Türk vatandaşlığı statüsünü taşıyan kişilerin seçimler ve halkoylamalarına katılma ve seçilme haklarına ilişkin düzenlemeler ile Kıbrıs Türk vatandaşlığı statüsünü taşımayan, Devlet’te mukim kişilerin yerel seçimlere katılma haklarına ilişkin düzenlemeler yukarıda sayılan kuralların öngördüğü hükümlere ve demokratik ilkelere uygun olarak yasayla düzenlenir.
Seçimlerin Genel Yönetimi ve Denetimi
Madde 76
(1) Seçimler ve halkoylamaları, yargı organlarının genel yönetimi ve denetimi altında yapılır.
(2) Seçimlerin ve halkoylamalarının başlamasından bitimine kadar, seçimler ve halkoylamalarının düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğüyle ilgili bütün işlemleri yapmak ve yaptırmak, seçim ve halkoylaması süresince ve sonrasında seçim ve halkoylaması konularıyla ilgili bütün usulsüzlükleri, şikayetleri ve itirazları incelemek ve kesin karara bağlamak ve Devlet’in Başkanı ve milletvekili seçimlerinin tutanaklarını kabul etmek, yargıçlardan oluşan Yüksek Seçim Kurulunun görevidir.
(3) Yüksek Seçim Kurulu ile diğer seçim kurullarının kuruluşu, işleyişi, ödevleri ve yetkileri yasayla düzenlenir.
Siyasi Parti Kurma Hakkı ve Partilerin Siyasi Hayattaki Yeri
Madde 77
(1) Devlet’te daimi olarak ikamet eden Kıbrıs vatandaşları serbestçe siyasi faaliyette bulunma, siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere üye olma veya üyelikten çıkma hakkına sahiptir. Devlet’te ikamet eden ve Kıbrıs Türk vatandaşı statüsünü taşımayanların yukarıdaki hükümlere ilişkin hakları demokratik ilkelere uygun olarak yasayla düzenlenir.
(2) Siyasi partiler, önceden izin almadan kurulur ve serbestçe faaliyette bulunurlar.
(3) Siyasi partiler, iktidarda veya muhalefette olsunlar, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez öğeleridir.
(4) Siyasi partiler, bir seçimden en az doksan gün önce kurulup tüzel kişilik kazanmış olmadıkları takdirde o seçime katılamazlar.
(5) Siyasi partilere Devlet tarafından yapılacak yardım yasayla düzenlenir.
Siyasi Partilerin Uyacakları İlkeler
Madde 78
(1) Siyasi partilerin tüzük, program ve faaliyetleri, Devlet’in ülkesi ve halkıyla bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, demokratik ve laik Devlet’e aykırı olamaz.
(1) Siyasi partilerin parti içi faaliyet ve kararları, demokratik ilkelere aykırı olamaz.
(2) Siyasi partiler, yabancı devletlerden veya Kıbrıs Rum Devletinden nakdi yardım alamaz.
(3) Siyasi partilerin gelirleri ve giderleri ile adayların seçim harcamaları şeffaflık ilkesine uygun olarak denetlenir.
(4) İşbu Madde’nin (1)’inci fıkrası hükümlerine aykırı olarak, tüzük, program ve faaliyetleriyle şiddeti özendiren siyasi partiler Devlet Başsavcısının açacağı dava üzerine, Anayasa Mahkemesi sıfatıyla toplanan Devlet Yüksek Mahkemesi tarafından daimi olarak faaliyetten men edilebilir.
(5) Siyasi partilerin kuruluş ve faaliyetlerinin denetlenmesi ve kapatılmaları yukarıdaki hükümler çerçevesinde yasayla düzenlenir.
(6) İşbu Madde hükümleri, siyasi partilerin, işbu Anayasa’nın, 163’üncü Maddesinde öngörüldüğü şekilde değiştirilmesini sağlamak amacıyla faaliyette bulunmalarını engellemesi şeklinde yorumlanamaz ve uygulanamaz.
Kamu Hizmetine Girme Hakkı
Madde 79
(1) Kamu hizmetine girme hakkı, Devlet’in iç vatandaşlık statüsünü taşıyan herkese, Avrupa Birliği Hukuku ve federal yasaya bağlı olarak açıktır. Bu hak yasayla düzenlenir.
(2) Kamu hizmetine atamalarda, görevin gerektirdiği niteliklerin dışında başka hiçbir ayırım gözetilemez.
Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Teşkilat, Kurum ve Kuruluşlarına Atamalar
Madde 80
(1) Devlet’in vatandaşlık statüsünü taşıyan onsekiz yaşına gelmiş her şahıs, federal teşkilat, kurum ve kuruluşlara atanma hakkına sahiptir.
(2) Federal örgüt, kurum ve kuruluşlara atanacak olan, Devlet’in vatandaşlık statüsünü taşıyan kişilerde, Kuruluş Anlaşmasında belirtildiği şekilde aranacak nitelikler ile atanma ve seçilme usulleri, Kuruluş Anlaşması çerçevesindeki yasalarla uyumlu olarak düzenlenir.
(3) Avrupa Birliği Yasalarına bağlı olarak, Devlet’te mukim vatandaş olmayan kişiler, Kuruluş Anlaşması ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasında belirtildiği şekilde, federal teşkilat, kurum ve kuruluşlara seçilemez ve atanamazlar.
Mal Bildirimi
Madde 81
Devletin kamu personelinin kamu görevine girişte ve görev sırasında mal bildiriminde bulunmaları yasayla düzenlenir. Yasama ve yürütme organlarında görev alanlar bu zorunluluktan muaf tutulamaz.
Vergi Ödevi
Madde 82
(1) Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür.
(2) Yasa ve yasanın verdiği yetki dışında, hiçbir vergi, resim veya harç veya benzeri mali yükümlülük konulamaz.
(3) Vergi, resim ve harçlardan istisna ve bağışıklığa ilişkin hükümlerde ve sözkonusu vergi, resim ve harçların oran ve hadlerinde değişiklik yapmaya yasanın belirlediği alt ve üst hadler içinde kalmak kaydıyla ve standart ve ilkelere uygun olmak koşuluyla, Devlet’in Bakanlar Kurulu yetkili kılınabilir.
(4) Geriye yürüyen hiçbir mali yükümlülük konulamaz.
Dilekçe Hakkı
Madde 83
(1) Herkes, kendileriyle veya kamuyla ilgili dilek ve şikayetleri hakkında yetkili makamlara tek başına veya topluca yazıyla başvurma ve bunların hızla incelenmesi ve karara bağlanmasını isteme hakkına sahiptir.
Makul şekilde gerekçelendirilmiş bu karar, en geç otuz gün içinde, dilek ve şikayet sahibine yazılı olarak bildirilir. Böyle bir karardan zarar gören veya otuz gün içerisinde kendisine bir karar bildirilmeyen herkes, dilek ve şikayeti hakkında yetkili mahkemeye başvurabilir.
(2) Herkes, Devlet’in Meclisine tek başına veya topluca yazılı olarak başvurma hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılma şekli yasayla düzenlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YASAMA
BİRİNCİ KISIM
Kıbrıs Türk Devleti Meclisi
Kıbrıs Türk Devleti Meclisinin Oluşumu
Madde 84
Devlet’in Meclisi, elli milletvekilinden oluşur.
Kıbrıs Türk Devleti Meclisinin Görev ve Yetkileri
Madde 85
Devlet’in Meclisinin görev ve yetkileri, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetinin Anayasal Nitelikli Yasalarını Kuruluş Anlaşmasında öngörülen usule uygun olarak onaylamak, Devlet’in Federal Hükümet ve Kıbrıs Rum Devletiyle İşbirliği Anlaşmalarını Kuruluş Anlaşmasında öngörülen usule uygun olarak onaylamak, Devlet’in yasalarını koymak, değiştirmek ve kaldırmak, Bakanlar Kurulunu ve Bakanları denetlemek, Devlet’in bütçe ve kesin hesap yasa tasarılarını görüşmek ve kabul etmek, Devlet’in taraf olduğu (sanat, eğitim ve spor dahil) ticari ve kültürel konulardaki uluslararası anlaşmaları uygun bulmak, kalkınma planlarını kabul etmek, genel ve özel af ilanına karar vermek ve Anayasa’nın diğer Maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
Kıbrıs Türk Devleti Meclisine Seçimler
Madde 86
(1) Devlet’in Meclisine seçimler beş yılda bir yapılır.
(2) Seçim sistemi ve esasları yasayla düzenlenir.
(3) Yenilenmesine karar verilen Meclis’in yetkileri, yeni Meclis seçilene kadar sürer.
(4) Devlet’in Meclisinin üyeliklerinde boşalma olması halinde bunun nasıl doldurulacağı yasayla düzenlenir.
(5) Seçimin yapılması olağanüstü nedenlerle olanaksız hale gelirse, seçimler, Devlet’in Meclisi tarafından bir yıl süreyle ertelenebilir. Seçimlerin ertelenmesi kararı, üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla alınır.
Kıbrıs Türk Devleti Meclisinin Dokunulmazlığı, İç Güvenlik ve İdare Hizmetleri
Madde 87
(1) Devlet’in Meclisi dokunulmazdır. Hiç kimse Meclis’in özgürlüğünü kısıtlayamaz, huzurunu bozucu hareketlerde bulunamaz [ve resmi kişiliğini tahkir edemez].
(2) Devlet’in Meclisinin bina, tesis, eklenti ve arazisinde iç güvenlik ve idare hizmetleri, Devlet’in Meclisinin Başkanı tarafından sağlanır ve yürütülür. Polis ve diğer iç güvenlik hizmetleri için yeteri kadar kuvvet, ilgili makamlarca, Devlet’in Meclisinin Başkanına tahsis olunur.
Kıbrs Türk Devleti Meclisinin Toplantıları ve Çalışma Düzeni
Madde 88
(1) Devlet’in Meclisinin toplantıları, Meclis’in kendi binasında yapılır.
(2) Devlet’in Meclisi, genel seçim sonuçlarının Devlet’in Resmi Gazetesi'nde yayımlanmasını izleyen on gün içinde, saat 10.00'da kendiliğinden toplanır. Meclis’e, toplantıda hazır bulunan en yaşlı milletvekili Başkanlık eder; toplantıda hazır bulunan en genç iki milletvekili de Katiplik görevini yerine getirir. Bu toplantıda, milletvekilleri andiçerler ve ardından Başkanlık Divanı seçimlerine geçilir. Meclis Başkanlık Divanı seçimleri bu tarihten başlayarak en geç on gün içinde tamamlanır.
(3) Devlet’in Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk çalışma günü kendiliğinden toplanır ve düzenli faaliyetlerini Haziran ayı sonuna kadar sürdürür.
(4) Devlet’in Meclisi, çalışmalarını, kendi yaptığı İçtüzük kurallarına göre yürütür. İçtüzük kuralları, siyasi parti gruplarının Devlet’in Meclisinin bütün faaliyetlerine grup üye sayısı oranında katılmalarını sağlayacak şekilde düzenlenir. Siyasi parti grupları en az beş üyeden oluşur.
(5) Devlet’in Meclisinin toplantı yeter sayısı, üye tamsayısının en az üçte biri olup, kararlar, Anayasa’da aksine bir hüküm yoksa, toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla ancak, en az onüç üyenin oyuyla, alınır. Olumlu ve olumsuz oyların eşitliği halinde, çekimser oyların olumlu veya olumsuz oyların fazla olanı lehindeki bir kararın peşin olarak kabul edilmesi anlamına gelmesi kaydıyla, oya sunulan husus reddedilmiş sayılır.
(6) Devlet’in Başkanı, Meclis Başkanının, Bakanlar Kurulunun veya en az on milletvekilinin istemi üzerine Devlet’in Meclisi olağanüstü toplantıya çağrılabilir.
(7) Devlet’in Meclisinin Genel Kurullarındaki görüşmeler açıktır ve tutanakları tam olarak yayımlanır.
(8) Devlet’in Meclisi, Meclis’in Genel Kurulunun kararıyla kapalı oturumlar yapabilir. Bu oturumlardaki görüşmelerin birebir tutanaklarının yayımı, Meclis’in Genel Kurulunun kararına bağlıdır.
(9) Devlet’in Meclisindeki açık görüşmelerin her türlü vasıtayla yayımı, aynı oturumun Başkanlık Divanının önerisi üzerine aksine bir karar alınmadıkça, hiçbir kısıtlamaya tabi değildir.
Andiçme
Madde 89
Milletvekilleri görevlerine başlamadan önce aşağıdaki şekilde andiçerler:
"Devlet’in, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti içindeki varlığını, haklarını ve egemence kullanılan yetkilerini koruyacağıma; hukukun üstünlüğüne, demokratik, laik Devlete, sosyal adalete ve Atatürk ilkelerine bağlı kalacağıma; halkın refah ve mutluluğu için çalışacağıma; herkesin insan haklarından yararlanması ülküsünden ve Anayasa’ya bağlılıktan ayrılmayacağıma; namusum ve şerefim üzerine and içerim."
Kıbrıs Türk Devleti Meclisinin Başkanlık Divanı
Madde 90
(1) Devlet’in Meclisinin Başkanlık Divanı, milletvekilleri arasından seçilen, Devlet’in Meclisinin Başkanı, Meclis Başkan Yardımcısı ve yeterli sayıda Katip ve İdare Görevlisinden oluşur.
(2) Devlet’in Meclisinin Başkanlık Divanı bir Kurul olarak çalışır ve Meclis’teki grupların üye sayılarıyla orantılı olarak oluşturulur.
(3) Meclis’in Başkanı ve Başkan Yardımcısının seçimi, bir yasama döneminde iki kez yapılır. İlk devre için seçilenlerin görev süresi üç, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise iki yıldır.
Meclis’in Başkanı ve Başkan Yardımcısının ikinci devre için seçimi dördüncü yasama yılının ilk günü başlayarak en geç on gün içerisinde tamamlanır. Meclis’in önceki Başkanı ve Başkan Yardımcısının görevleri ikinci devre için yeni Başkan ve Başkan Yardımcısının seçilmelerine kadar devam eder.
(4) Meclis’in Başkanı ve Başkan Yardımcısının seçimi gizli oyla yapılır. İlk iki oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır. Üçüncü oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday arasında dördüncü bir oylama yapılır. Dördüncü oylamada en fazla oy alan aday seçilir.
(5) Kâtip ve İdari Görevlilerin sayısı, hizmet süreleri ve seçimlerine ilişkin hükümler Devlet’in Meclisinin İçtüzüğüyle belirlenir.
Milletvekillerinin Dokunulmazlığı
Madde 91
(1) Milletvekilleri, Devlet’in Meclisinin toplantılarındaki oy ve sözlerinden ve bunları dışarıda tekrarlamaktan veya açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
(2) Seçimden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclis’in izni olmadıkça tutuklanamaz ve kovuşturulamaz. Beş yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren suçüstü halinde yetkili kişinin durumu derhal Meclis’e bildirmesi şartıyla bu izin gerekli değildir.
(3) Seçimden önce veya sonra bir milletvekili hakkında verilmiş ceza, görev dönemininin bitiminden önce yerine getirilmez. Bir milletvekilinin görevde kaldığı süre zamanaşımının hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Milletvekilliğinin Sona Ermesi
Madde 92
(1) Milletvekilinin ölümü, seçime katılmasına engel teşkil eden bir suçtan dolayı verilen hükmün kesinleşmesi, çekilmesi, kısıtlanması, milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görevi kabul etmesi ve bir ay süreyle özürsüz veya izinsiz olarak Meclisin çalışmalarına katılmaması hallerinde milletvekilliği sona erer.
(2) Milletvekilliğinin sona ermesine Devlet’in Meclisinin Genel Kurulunca karar verilir.
Milletvekilliğiyle Bağdaşmayan Görevler
Madde 93
(1) Milletvekilleri, Devlet’te veya kamu kuruluşlarında kamu personeli veya diğer kamu görevlisi olarak görev kabul edemezler ve Devlet’in veya kamu kuruluşlarının herhangi bir iş taahhüdünü doğrudan veya dolaylı olarak üstlenemezler.
(2) Milletvekilliğiyle bağdaşmayan diğer görevler ve işlevler yasayla düzenlenir.
Milletvekillerinin Ödenekleri
Madde 94
Milletvekillerinin maaşları, temsil ve geçinme ödenekleri ile yollukları yasayla düzenlenir. Maaşın aylık tutarı, en yüksek kamu görevlisinin almakta olduğu aylık maaş miktarına eşit olur. Yolluk ve temsil ödeneklerinin toplamı ise yıllık maaş tutarının yarısını aşamaz.
Kıbrıs Türk Devleti Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesi
Madde 95
(1) Meclis, seçimlerin yenilenmesine, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile karar verebilir. Çekimser ve geçersiz oylar karar yetersayısı bakımından değil, sadece toplantı yetersayısının hesaplanmasında dikkate alınır.
(2) İşbu Anayasa’nın 112’nci Maddesinin (2)’nci fıkrası uyarınca, altmış günlük süre içerisinde Meclis çoğunluğuna dayalı bir Bakanlar Kurulunun atanmasına olanak bulunmaması halinde, Devlet’in Başkanı, Meclis’i feshetmeye ve Meclis seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir.
(3) İşbu Anayasa’nın 115’inci Maddesi uyarınca, Bakanlar Kurulunun düşmesi veya bir yıllık süre içinde güven oyu alamama veya güvensizlik oylaması sonucunda üç kez başarısız olması halinde, Devlet’in Başkanı, Meclis için erken seçimlerin düzenlenmesine karar verebilir.
(4) Devlet’in Başkanı, gerekli görmesi halinde, Devlet’in Meclisi seçimlerinin bu maddenin (2). ve (3). fıkraları uyarınca yenilenmesine karar vermeden önce halkoylamasına gidebilir.
(5) Devlet’in Başkanı, seçimlerin yenilenmesi kararını alırken, Meclis Başkanı, Bakanlar Kurulu ve Meclis’te grubu bulunan siyasi parti başkanlarının görüşlerini alır.
İKİNCİ KISIM
Yasaların Çıkartılması
Yasa Çıkartılması ve Karar Alınmasıyla İlgili Genel Kurallar
Madde 96
(1) Yasa ve karar teklifi sunmaya, Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir.
Yasa ve karar tasarı ve tekliflerinin Meclis’te görüşülme usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir.
(2) Yasa tasarıları ve karar taslaklarının kamunun bilgisine sunulma usulü İçtüzükle düzenlenir.
Ticari ve Kültürel Konulardaki Uluslararası Anlaşmaların Onaylanması
Madde 97
(1) Devlet adına kültürel ve ticari konulardaki (sanat, eğitim ve spor dahil) anlaşmaların onaylanması, ilke olarak, Devlet’in Meclisince bir yasa çıkarılması yoluyla kabulüne bağlıdır.
(2) Anlaşmaların türü ve Devlet’in Meclisinin kabulü olmadan, yayımlanarak yürürlüğe giriş usülü Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetinin Avrupa Birliği üyeliği ve uluslararası ilişkileri gözönünde tutularak, bu konuda çıkarılacak bir yasayla belirlenir.
(3) Devlet’in yasalarına değişiklik getiren bütün anlaşmalarda (1)’inci fıkra hükümleri uygulanır.
(4) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası andlaşmalar yasa hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasa’ya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesi olarak görev yapan Yüksek Mahkemeye başvurulamaz.
Bütçenin Hazırlanması, Uygulanması, Görüşülmesi ve Kabulü
Madde 98
(1) Devlet’in ve kamu hizmeti teşebbüsleri dışındaki kamu teşekküllerinin harcamaları yıllık bütçeden karşılanır.
(2) Bütçenin hazırlanmasına ve uygulanmasına yönelik hükümler yasayla tanzim edilir.
(3) Bütçe yasasına, bütçeyle ilgili olanlar dışında hiçbir hüküm konulmaz.
(4) Bütçe tasarısı, Bakanlar Kurulunca mali yılbaşından en az iki ay önce Devlet’in Meclisine sunulur.
(5) Bütçe Komisyonu, bütçe üzerindeki çalışmasını en geç bir ay içinde tamamlar.
(6) Milletvekilleri, bütçe tasarısının Devlet’in Meclisinin Genel Kurulunda görüşülmesi sırasında, gider arttırıcı veya gelir azaltıcı herhangi bir öneride bulunamazlar.
(7) Devlet’in Başkanı, Meclis tarafından kabul edilen bütçe yasasını, on gün içinde Resmi Gazete'de yayımlamak suretiyle ilan eder.
Kesin Hesaplar
Madde 99
Kesin hesaplara dair yasa tasarıları, yasada daha kısa bir süre şart koşulmamış ise Bakanlar Kurulunca ilgili oldukları mali yılın sonundan başlayarak en geç bir yıl içinde Devlet’in Meclisine sunulur. Sayıştay, genel uygunluk bildirimini, ait olduğu kesin hesaplara dair yasa tasarısının verilmesinden başlayarak en geç altı ay içinde Meclis’e sunar.
Yasaların Kıbrıs Türk Devleti Başkanınca İlanı
Madde 100
(1) Devlet’in Cumhurbaşkanı, Devlet’in Meclisi tarafından kabul edilen yasaları on beş gün içinde Resmi Gazete'de yayımlamak suretiyle ilan eder. İlanını uygun bulmadığı herhangi bir yasayı belirtilen onbeş günlük süre içerisinde bir daha görüşülmek üzere, Meclis’e gerekçesiyle birlikte geri gönderir.
(2) Devlet’in Meclisi, geri gönderilen yasayı aynen kabul ederse, yasa Devlet’in Cumhurbaşkanı tarafından ilan edilir.
(3) Devlet’in Cumhurbaşkanı, 149’uncu Maddeyle kendisine verilmiş olan yetkiyi, on beş günlük süre içerisinde kullanabilir. Bu takdirde, 149’uncu Madde hükümleri uygulanır.
Kararların Yayımlanması
Madde 101
(1) Devlet’in Meclisinin aşağıdaki konularda alacağı kararlar, kararda aksine hüküm olmadığı takdirde, derhal yürürlüğe girer ve Meclis Başkanınca on gün içinde Resmi Gazete'de yayımlanır:
(a) Bakanlar Kurulunun ve Bakanların denetlenmesi ve güvenoyuyla güvensizlik konularındaki kararlar;
(b) Seçimlerin yenilenmesine veya ertelenmesine ilişkin kararlar;
(c) Milletvekilliğinin sona ermesine ilişkin kararlar;
(d) Bir Milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin kararlar;
(e) Meclis içi konularda yapılan seçimlerin sonuçları;
(f) Yüce Divanda Devlet’in Başkanına, Başbakana ve Bakanlara karşı ileri sürülen, suçlamalarla ilgili kararlar;
(g) Kamu hizmeti teşebbüslerinin denetimine ilişkin kararlar;
(h) Bir olağanüstü duruma ilişkin kararlar.
(i) Kalkınma planlarının kabul edilmesine ilişkin kararlar.
(2) Devlet’in Meclisi’nin işbu Maddenin (1)’inci fıkrası kapsamı dışında kalan, genel nitelikli kararları, yasaların yayımlanmasına dair hükümler uyarınca işlem görür.
(3) Devlet’in Meclisi’nin İçtüzüğünün uygulanması, Meclis’in iç yapılanması ve faaliyetleri hakkında, Meclis tarafından yayımlanmasına hükmedilen kararlar, yukarıdaki (1)’inci fıkra uyarınca Meclis’in Başkanı tarafından yayımlanır.
(4) Yukarıdaki (1)’inci fıkranın (c), (d) ve (h) bendlerinde belirtilenler dışında kalan kararlara karşı mahkemeye başvurulamaz ve Anayasa Mahkemesinde iptal davası açılamaz.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Kıbrıs Türk Devleti Meclisinin Bilgi Edinme ve Denetim Usulleri
Genel Olarak Bilgi Edinme ve Denetleme Yetkisi
Madde 102
Devlet’in Meclisi soru yöneltme, genel görüşme açma, meclis araştırması, meclis soruşturması düzenleme ve güven oylaması yapma yetkilerine sahiptir.
Soru Yöneltilmesi ve Genel Görüşme Açılması
Madde 103
(1) Soru yöneltilmesi, Bakanlar Kurulu adına sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya Bakanlardan belli bir konuda bilgi istemekten ibarettir. Başbakan ve Bakanlar yöneltilen bir soruya en geç otuz gün içinde yanıt verir.
(2) Genel görüşme, bir milletvekilinin önergesi ve bunun Devlet’in Meclisi tarafından kabulü üzerine, belli bir konuda yapılan görüşme anlamına gelir. Genel görüşme sonunda oylama yapılmaz.
Araştırma ve Soruşturma
Madde 104
(1) Meclis araştırması, belirli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemedir.
(2) (a) Başbakan ve Bakanlar hakkında yapılacak soruşturma talepleri en az dokuz milletvekili tarafından imzalanır.
(b) Soruşturma talepleri Meclis tarafından görüşülür ve karara bağlanır.
(c) Soruşturmalar, milletvekillerinden müteşekkil özel bir komite
tarafından yürütülür.
(d) Devlet’in Meclisi, Soruşturma Komitesinin raporunu görüştükten sonra, Başbakan veya Bakanları üye tamsayısının üçte ikisinin çoğunluğuyla vereceği kararla suçlayabilir.
(e) Başbakan ve Bakanlar Yüce Divanda yargılanır.
(f) Devlet’in Meclisindeki siyasi parti gruplarında, Meclis soruşturmalarıyla ilgili görüşmeler yapılamaz ve kararlar alınamaz.
(3) Devlet’in Meclisi’nin Araştırma ve Soruşturma Komiteleri, araştırma ve soruşturmayla ilgili her türlü belgeyi incelemeye, bilgi almaya, tanık çağırmaya ve sorguya çekmeye yetkilidir.
Araştırma ve Soruşturma Komitelerince ihtiyaç duyulan bilgi ve belgeleri vermeyi reddeden ve bu Komitelerin çağrılarına uymayan kişiler hakkında uygulanacak yaptırımlar ve diğer ilgili kurallar yasayla düzenlenir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
YÜRÜTME
BİRİNCİ KISIM
Cumhurbaşkanı
Başkan
Madde 105
(1) Devlet’in Cumhurbaşkanı Devlet’te daimi olarak ikamet eden Kıbrıs vatandaşları tarafından beş yıllık bir süre için seçilir. Devlet Başkanlığı makamına aday olacakların aşağıdaki nitelikleri taşımaları gerekir:
(a) Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak;
(b) Yüksek öğrenim yapmış olmak;
(c) Otuz beş yaşına gelmiş bulunmak;
(d) Devlet’in iç vatandaşlık statüsüne sahip olmak;
(e) Seçimden hemen önceki en az beş yıldan beri Kıbrıs’ta düzenli olarak ikamet etmiş olmak.
(2) Bir adayın Cumhurbaşkanı seçilebilmesi için kullanılan toplam geçerli oyların salt çoğunluğunu alması gerekir. Hiçbir aday sözkonusu çoğunluğu sağlayamazsa, seçim, kullanılan en çok geçerli oyu almış iki adayın katılımıyla yedi gün sonra yinelenir. Tekrarlanan bu seçimde, kullanılan geçerli oylardan daha fazlasını alan aday Cumhurbaşkanı seçilir.
(3) Görev süresi dolan Cumhurbaşkanı, seçilen yeni Cumhurbaşkanı göreve başlayana kadar görevine devam eder.
(4) Devlet’in Cumhurbaşkanı, resmi görevleri dışında hiçbir iş üstlenemez; Devlet veya kamu organlarının herhangi bir iş taahhüdünü doğrudan veya dolaylı olarak üzerine alamaz.
(5) Devlet’in Cumhurbaşkanının maaşı, temsil ve geçinme ödeneği ve yollukları yasayla düzenlenir.
Kıbrıs Türk Devleti Cumhurbaşkanın Andiçmesi
Madde 106
Cumhurbaşkanı, görevine resmen başlarken aşağıdaki şekilde and içer:
"Kıbrıs Türk Devletinin Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti içindeki varlığını, haklarnıı, ve egemence kullanılan yetkilerini koruyacağıma; hukukun üstünlüğü ilkesine, demokratik, laik devlet prensiplerine, sosyal adalete ve Atatürk ilkelerine bağlı kalacağıma; halkın refah ve mutluluğu için çalışacağıma; her vatandaşın insan hak ve özgürlüklerinden yararlanması gerektiği ülküsünden ayrılmayacağıma ve Anayasa ve yasalara sadık kalacağıma; Devleti yüceltmek ve üzerime aldığım görevleri tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma namusum ve şerefim üzerine and içerim."
Cumhurbaşkanın Tarafsızlığı
Madde 107
(1) Cumhurbaşkanı tarafsızdır.
(2) Cumhurbaşkanı seçilen kişinin, varsa partisiyle ilişkisi kesilir. Milletvekili ise, Meclis üyeliği sona erer.
Kıbrıs Türk Devleti Cumhurbaşkanının Görev Yetkileri
Madde 108
(1) Devlet’in Cumhurbaşkanı Devlet’in Başıdır. Bu sıfatla, Devlet’in birliğini ve
bütünlüğünü temsil eder.
(2) Devlet’in Cumhurbaşkanı, Devlet’in Anayasasına saygıyı, kamu işlerinin kesintisiz ve düzenli şekilde yürütülmesini sağlar.
(3) Cumhurbaşkanı gerekli görürse Bakanlar Kuruluna başkanlık eder. Ticari
ve kültürel konularda (sanat, eğitim ve spor dahil) uluslararası anlaşmaları
onaylar ve ilan eder, bu konularda temsilciler atar ve sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle mahkumların cezalarını hafifletir veya kaldırır.
(4) Devlet’in Cumhurbaşkanı işbu Anayasa ve yasalarla ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasıyla kendisine verilen diğer yetkileri kullanır ve görevleri yerine getirir.
Cumhurbaşkanı’nın Dokunulmazlığı ve Sorumluluğu
Madde 109
(1) Cumhurbaşkanı, resmi görevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili fiiller bağlamında dokunulmazlığa sahiptir.
Cumhurbaşkanı’nın imzaladığı üçlü kararnamelerden, imzaları bulunan
Başbakan ve ilgili Bakan sorumludur.
(2) Cumhurbaşkanı Devlet’in Meclisini toplantıya çağırma, yasaları yayımlama, yasaları Meclis’e geri gönderme, Başbakan’ı atama, Meclis seçimlerini yenileme, Devlet’in Anayasa Mahkemesine başvurma işlemleri ile işbu Anayasada yer alan seçme ve atama işlemlerini ve Devlet’in Yüksek Mahkemesinin Başkanı ve yargıçları ile Başsavcı ve Başsavcı Yardımcısının atanmasının onaylanması konularında münhasır yetki sahibidir.
Cumhurbaşkanlığı Makamının Boşalması
Madde 110
(1) Cumhurbaşkanlığı makamı, ölüm, geçici olmak dışında görev başında bulunmama halinde veya Devlet’in Yüksek Mahkeme Başkanlığına gönderilen yazılı istifayla boşalır.
(2) Cumhurbaşkanı’nın sağlık nedeni ile görevlerini devamlı olarak yapamayacak bir duruma gelmesi halinde Bakanlar Kurulu, durumu Devlet’in Yüksek Mahkeme Başkanlığına bildirir. Anayasa Mahkemesi olarak görev yapan Devletin Yüksek Mahkemesi, Cumhurbaşkanı’nın görevini devamlı olarak yapamayacağına karar verirse, Cumhurbaşkanlığı makamı boşalmış sayılır.
Kıbrıs Türk Devleti Cumhurbaşkanı’na Vekalet Etme
Madde 111
(1) Başkanın hastalık veya yurt dışına seyahat gibi nedenlerle geçici olarak makamından ayrılması veya herhangi bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde,
Meclis Başkanı duruma göre, Cumhurbaşkanı görevlerini yeniden üstleninceye veya yeni Cumhurbaşkanı seçilinceye kadar Cumhurbaşkanlığı görevini yerine getirir.
(2) Devlet’in Meclisinin Başkanı, Başkanlığa vekalet ettiği süre içinde, işbu Anayasanın 95. Maddesinde belirtilen yetkileri kullanamaz.
İKİNCİ KISIM
Bakanlar Kurulu
Bakanlar Kurulunun Oluşumu
Madde 112
(1) Devlet’in Bakanlar Kurulu, Başbakan ve Bakanlardan oluşur. Başbakan, işbu Madde hükümleri uyarınca, Cumhurbaşkanı tarafından milletvekilleri arasından atanır.
(2) Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulunu kurma görevini, güvenoyu alabilecek bir grubun başkanına veya milletvekiline verir.
Bakanlar Kurulunu kurma görevini alan her milletvekili, bu görevini en geç on beş gün içinde tamamlamak veya görevi iade etmekle yükümlüdür.
(3) Cumhurbaşkanı, yukarıdaki (2)’nci fıkra hükümleri uyarınca, Başbakanı ve Başbakanın önerisi üzerine Bakanları atar; Bakanlardan herhangi birinin görevine Başbakanın talebi üzerine son verir.
(4) Bakanlar milletvekili olmayan kişiler arasından da atanabilir.
(5) Başbakan ve Bakan olan milletvekilleri Devlet Meclisi üyeliklerini kaybetmezler. Bakanlar Kuruluna Meclis dışından atanmış bulunan Bakanlar yasama dokunulmazlığından Milletvekilleri gibi yararlanırlar, ancak Meclis’te oy kullanamazlar.
(6) Yeni Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı tarafından atanıncaya kadar mevcut Bakanlar Kurulu görevine devam eder.
Başbakanın Görevleri, Yetkileri ve Sorumlulukları
Madde 113
(1) Başbakan, bakanlıklararası işbirliğini, Bakanlar Kurulunun genel siyasetinin yürütülmesini ve yasaların uygulanmasını sağlar.
(2) Başbakan, Bakanların görevlerinin Anayasa ve yasalara uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak, Bakanlar Kurulunun düzenli bir şekilde çalışmasını ve disiplinini temin etmek ve gerekli düzeltici önlemleri almakla sorumludur.
(3) Başbakan, Bakanlar Kurulunun programından ve bunun uygulanmasından veya herhangi bir önemli politika girişiminden Devlet’in Meclisine karşı sorumludur.
(4) Başbakan Bakanlar Kuruluna başkanlık eder. Cumhurbaşkanı gerekli gördüğü hallerde veya Başbakan’ın talebi üzerine Bakanlar Kuruluna başkanlık edebilir, ancak oy kullanma hakkına sahip değildir.
(5) Başbakan, resmi görevleri dışında başka herhangi bir iş üstlenemez. Devletin ve kamu organlarının herhangi bir iş taahhüdünü doğrudan veya dolaylı olarak üzerine alamaz.
Başbakanın maaşı, temsil ve hayat pahalılığı ödenekleri ve yollukları yasayla düzenlenir.
(6) Başbakan işbu Anayasa ve yasalarla kendisine verilen diğer yetkileri kullanır ve görevleri yerine getirir.
Bakanlıkların Kurulması
Madde 114
(1) Bakanlıklar, Anayasanın öngördüğü sayı ve ilkelere uygun olarak Başbakanın önerisi ve Cumhurbaşkanı’nın onayıyla, Devlet’in Resmi Gazetesinde yayımlanacak bir kararnameyle kurulur ve feshedilir.
Sözkonusu kararname ancak öneride bulunan Başbakan’ın güvenoyu alması halinde yürürlüğe girer.
(2) Bakanlıkların sayısı hiçbir halde on’u aşamaz. Her Bakanlık’ın merkez teşkilatının kuruluşu ve hangi dairelerin ve hizmet birimlerinin hangi Bakanlığa bağlanacağı, yasanın öngördüğü ilkelere uygun olarak çıkarılacak yönetmeliklerle düzenlenir.
(3) Bakanlık makamının boş olduğu Bakanlıklar ile izinli veya makamın gerektirdiği görevleri yerine getirmekten aciz kalmış bir Bakan’a, diğer bir Bakan geçici olarak vekalet edebilir. Ancak, bir Bakan birden fazla Bakan adına hareket edemez.
(4) Devlet’in Meclisinin kararıyla Yüce Divana verilen bir Bakan’ın Bakanlık görevi sona erer. Başbakanın Yüce Divanda suçlanması halinde Bakanlar Kurulu istifa etmiş sayılır.
(5) Herhangi bir nedenle boşalan Bakanlık makamına en geç on gün içinde atama yapılır.
Bakanlar Kurulunun Göreve Başlaması ve Sorumlulukları
Madde 115
(1) Cumhurbaşkanı tarafından atanan Bakanlar Kurulunun listesi, Devlet’in Meclisine tam olarak sunulur. Meclis tatilde ise derhal toplanır. Bakanlar Kurulunun programı atanma tarihinden başlayarak en geç bir hafta içinde Başbakan veya bir Bakan tarafından okunur.
(2) Program, Devlet’in Meclisinde okunduktan sonra güvenoyuna sunulur. Güvenoyu için görüşmeler programın okunmasından iki tam gün geçtikten sonra başlar ve görüşmelerin bitiminden bir tam gün geçtikten sonra oylama yapılır. Güvenoyu alan Bakanlar Kuruluna karşı, güven oylamasından sonra üç ay geçmedikçe güvensizlik önergesi verilemez.
(3) Başbakana karşı güvensizlik önergesi en az dokuz milletvekili tarafından verilebilir. Bir güvensizlik önergesinin reddedilmesinin üzerinden, üç ay geçmedikçe yeni bir güvensizlik önergesi verilmez.
(4) Güvensizlik önergesinin gündeme alınıp alınmayacağı, verilişinden sonraki ikinci birleşimde karara bağlanır. Güvensizlik önergesi üzerine yapılan genel görüşmeler bitiminden bir tam gün geçmedikçe güvensizlik önergesi oylanamaz.
(5) Bakanlar Kurulunda konuyu görüştükten sonra gerekli görürse, Başbakan, Devlet’in Meclisinden herhangi bir zamanda güvenoyu talebinde bulunabilir. Güvenoyu talebi, Devlet’in Meclisine yapılmasının üzerinden bir tam gün geçmedikçe görüşülemez ve görüşmelerin bitiminden bir tam gün geçmedikçe oya konulamaz. Bu şekilde yapılan güvenoyu talebi, ancak Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğuyla reddedilebilir.
(6) Bakanlar Kurulu üyelerinin çoğunluğunun otuz günlük bir süre içerisinde değişmesi halinde Başbakan güvenoyuna başvurur.
(7) Güvenoyu alamayan veya güvenoyu talebi reddedilen veya hakkında verilen güvensizlik önergesi Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğuyla kabul edilen Başbakan, istifasını Cumhurbaşkanı’na sunar.
Bakanların Görevleri, Yetkileri ve Sorumlulukları
Madde 116
(1) Her Bakan, Başbakana karşı ve ayrıca kendi yetkisi içindeki konulardan ve emri altındakilerin işlemlerinden sorumludur.
(2) Her Bakan, Bakanlık merkez teşkilatı ile Bakanlığına bağlı dairelerin ve idari birimlerin hiyerarşisinin en üstünde yer alan sorumlu kişidir.
(3) Her Bakanın icra görevleri aşağıdaki konuları kapsar:
(a) Bakanlığını ilgilendiren yasaları uygulamak ve normal olarak Bakanlığının yetki alanına giren tüm olağan konu ve işleri yönetmek;
(b) Bakanlığını ilgilendiren emir, tüzük ve yönetmelikleri Başbakana ve Bakanlar Kuruluna sunulmak üzere hazırlamak;
(c) Bakanlığını ilgilendiren herhangi bir yasa ve bu yasalara uygun olarak çıkarılan herhangi bir tüzük ve yönetmeliğin uygulanabilmesi için yönergeler, genelgeler ve benzeri metinler yayımlamak;
(d) Devlet Bütçesinin kendi Bakanlığına ait kısmını Bakanlar Kuruluna sunulmak üzere hazırlamak ve bu bütçeye uygulamak.
(4) Bakanlar, resmi görevleri dışında başka herhangi bir iş üstlenemezler; Devletin ve kamu organlarının herhangi bir iş taahhüdünü doğrudan veya dolaylı olarak üzerlerine alamazlar.
Bakanların maaşları, temsil ve geçinme ödenekleri ve yollukları 94’üncü Madde gözönünde tutularak yasayla düzenlenir.
(5) Bakanlar, yürürlükteki mevzuatın, Başbakanın ve Bakanlar Kurulunun kendilerine verdiği diğer herhangi bir yetkiyi kullanırlar ve görevi yerine getirirler.
Yasa Hükmünde Kararname
Madde 117
(1) Bakanlar Kurulu, acil hallerde, ekonomik konularda yasa hükmünde kararname çıkarabilir. Yasa hükmünde kararname, Devlet’in Resmi Gazetesinde yayımlanarak yürürlüğe girer ve aynı gün, amaçları ve gerekçesiyle birlikte Devlet’in Meclisine sunulur.
(2) Devlet’in Meclisine sunulan yasa hükmünde kararnameler, Yasaların görüşülmesine dair İçtüzük hükümleri uyarınca, Komitelerde ve Genel Kurulda, diğer herhangi bir konuyla, öncelik ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanır.
(3) Meclis bu konularda kararını doksan gün içinde verir.
(4) İşbu Madde’de öngörülen kararnamelerle, yeni mali yükümlülükler getirilemez, kişisel ve siyasi hak ve özgürlükler sınırlandırılamaz.
ÜÇÜNCÜ KISIM
İdari Hükümler
İdare
Madde 118
(1) İdare, yapısı ve görevleriyle bir bütündür ve yasayla düzenlenir.
(2) İdarenin yapısı ve görevleri merkezi ve yerel yönetim ilkelerine dayanır.
(3) Kamu tüzel kişiliği ancak yasayla veya yasanın açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulabilir.
Kamu Denetçisi
Madde 119
(1) İdarenin herhangi bir hizmet veya işleminin, yürürlükteki mevzuata ve mahkeme kararlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığını veya herhangi bir icrai veya idari birim veya görevli tarafından veya onlar adına yapılan herhangi bir hizmet veya işlemi kontrol etmek, sözkonusu hizmetler ve işlemlerle ilgili soruşturma açarak, raporlar sunmak ve yasada belirlenen diğer görevleri yerine getirmek üzere, Meclis’in onayıyla Devlet’in Cumhurbaşkanı tarafından bir Kamu Denetçisi atanır.
(2) Kamu Denetçisinin nitelikleri, yetkileri ve görevleri yasayla düzenlenir. Kamu Denetçisinin görevden alınma koşulları bir Yüksek Mahkeme üyesine uygulanan koşullarla aynıdır.
(3) Cumhurbaşkanı’na, adliye idaresine ve ticari ve kültürel alanlarda Dış ilişkilere dair konular Kamu Denetçisinin yetki alanına girmez.
Daire ve Hizmet Birimlerinin Kuruluşu
Madde 120
Dairelerin ve hizmet birimlerinin kuruluşu, görevleri ve yetkileri yasayla düzenlenir.
Merkezi Yönetim
Madde 121
Kıbrıs Türk Devleti, merkezi yönetiminin örgütlenmesi bakımından, coğrafi duruma, ekonomik koşullara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre yasayla belirlenen bölümlere ayrılır.
Polis Teşkilatı
Madde 122
(1) Devlet’in Polis Teşkilatının kuruluşu, görevleri, yetkileri ve sorumlulukları, kuvvet ve teçhizatı ve Ortak Soruşturma Ajansına katılımı Kuruluş Anlaşması, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası ve Federal Hükümet ve Kurucu Devletler Polisi ile ilgili Anayasal Nitelikli Yasaya uygun olarak, yasayla düzenlenir.
(2) Polis, görevlerini, Anayasa ve yasalar çerçevesinde demokratik hukuk devleti ilkelerine ve herkesin temel haklarına saygılı olarak yerine getirmekle yükümlüdür.
Yerel Yönetimler
Madde 123
(1) Yerel yönetimler, bir bölge, belediye, köy veya mahalle halkının ortak yerel gereksinmelerini karşılamak üzere kurulmuş, kuruluş ilkeleri yasayla belirtilen ve karar verme organları seçimle oluşturulan kamu tüzel kişileridir.
(2) Yerel yönetimlerin kuruluşu, görevleri ve yetkileri, yerel yönetim ilkesi uyarınca yasayla düzenlenir.
(3) Yerel yönetim organları için seçimler 75’inci Madde hükümleri uyarınca beş yılda bir yapılır.
Kamu Hizmetleriyle ile İlgili Temel ve Sürekli Görevlerin Yerine Getirilmesi
Madde 124
(1) Devletin genel yönetim ilkelerine göre sağlamakla yükümlü olduğu kamu hizmetlerinin gerektirdiği temel ve sürekli görevler kamu görevlileri eliyle yerine getirilir.
(2) Kamu hizmeti teşebbüsleri ve diğer kamu teşekküllerinin genel yönetim ilkelerine göre sağlamakla yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği temel ve sürekli görevler ise diğer kamu personeli eliyle yerine getirilir.
Kamu Personeli ve Diğer Kamu Görevlileriyle İlgili Hükümler
Madde 125
(1) Kamu personelinin nitelikleri, atanmaları, görevleri ile yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, maaşları ve ödenekleri ve diğer özlük işleri yasayla düzenlenir.
(2) Kamu personelinin atanmalarını, onaylanmalarını, sürekli ve emeklilik hakkı kazandıran kadrolara yerleştirilmelerini, terfilerini, nakillerini, emekliye sevklerini, azil ve görevden uzaklaştırma dahil, uyarma ve kınama cezası dışındaki, disiplin işlemlerini yapmak üzere tarafsız ve bağımsız organ veya organlar kurulur. Bunların kuruluş ve işlevleri, verilen hizmetin özellikleri gözetilerek belirli kamu personeli kesimi için, ayrı düzenlemeler yapılmasına olanak tanıyacak biçimde yasayla düzenlenir.
Yargıçlar, savcılar, Sayıştay Başkan ve üyeleri, Kamu Denetçisi ve polis mensupları hakkındaki hükümler ile Anayasa’nın bu konudaki diğer hükümleri saklıdır.
(3) Kamu personelinin nitelikleri, atanmaları, görevleri ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, maaşları ve ödenekleri ve diğer özlük işleri, bu personelin bağlı oldukları kurumlarca yürütülen hizmetlerin özelliklerine göre yasayla düzenlenir.
(4) Kamu personeli ile diğer kamu görevlileri hakkında disiplin işlemi başlatılmasına gerek görüldüğü takdirde, isnat olunan suç ilgiliye açıkça ve yazılı olarak bildirilir, yazılı savunması istenir ve savunma için belli bir süre tanınır. Yukarıdaki hükümlere uyulmadıkça, disiplin cezası için harekete geçilmez ve disiplin kararları asli mahkemelerce gözden geçirmeye tabi tutulur.
İşbu Anayasa’nın yargıçlar ve savcılar, Sayıştay Başkan ve üyeleri ile Kamu Denetçisiyle ilgili hükümleri saklıdır.
(5) Üst kademe yöneticiliği yapan kamu personeli, ilgili Bakan, Başbakan ve Devlet’in Cumhurbaşkanı tarafından imzalanmış bir kararnameyle atanır. Bu konudaki hükümler yasayla düzenlenir.
(6) Devlet’in Meclisi için seçim tarihinin Devlet’in Resmi Gazetesinde yayımlanmasından başlayarak, seçimden yeni Bakanlar Kurulunun göreve başlayacağı tarihe kadar, kamu hizmetine, kamu kurumlarına ve kamu hizmet teşekküllerine, işçiler dışında atama yapılamaz; terfiler, nakiller ve barem ayarlamaları bu dönemde tamamen durdurulur.
İşbu hükümlerin nasıl ve hangi koşullarla uygulanacağı yasayla düzenlenir.
Tüzükler ve Yönetmelikler
Madde 126
Anayasa ve bir yasa açıkça yetki vermedikçe Devlet’in hiçbir organı tüzük yapamaz ve bunları yürürlüğe koyamaz. Yönetmelikler de ancak tüzüklere uygun olarak yapılır ve yürürlüğe konulur.
Yasa Dışı Emirler
Madde 127
(1) Kamu hizmetinde herhangi bir sıfatla çalışmakta olan herhangi bir kimse, üstünden aldığı bir emri, yönetmelik, tüzük, yasa veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse yerine getirmez ve bu aykırılığı emri verene bildirir. Ancak, üst makam emrinde direnir ve bu emrini yazıyla yinelerse emir yerine getirilir, bu durumda emri yerine getiren sorumlu olmaz.
(2) Konusu suç oluşturan emir hiçbir şekilde yerine getirilmez, yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.
(3) Olağanüstü durumlarda kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması için yasayla öngörülen istisnalar saklıdır.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Olağanüstü Hal
Tabii Afetler, Ciddi Ekonomik Kriz ve Yaygın Şiddet Olayları Nedeniyle Olağanüstü Hal İlanı
Madde 128
Cumhurbaşkanı’nın başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar, ciddi ekonomik kriz veya yaygın şiddet olayları halinde, Devlet’in bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi üç ayı geçmemek üzere, olağanüstü hal ilan edebilir.
Olağanüstü Hallerle İlgili Düzenleme
Madde 129
(1) Anayasanın 128’inci Maddesi uyarınca olağanüstü hal ilanına karar verilmesi durumunda, bu husus Resmi Gazetede yayımlanır ve Devlet’in Meclisinin onayına derhal sunulur. Meclis tatilde ise bu amaçla derhal toplanır. Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğuyla olağanüstü hal ilanını veya süresini değiştirebilir; olağanüstü hali kaldırabilir veya Bakanlar Kurulunun talebi üzerine her defasında iki ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir.
(2) Olağanüstü hal ilanında, bu halin devamı süresince yürürlüğü kısmen veya tamamen durdurulabilecek Anayasa Maddeleri açıkça belirtilir.
Olağanüstü hal ilanında, Anayasa’nın aşağıda sayılan Maddelerinde düzenlenen temel hakların ve özgürlüklerin kullanılması, durumun gerektirdiği ölçüde kısmen veya tamamen askıya alınabilir:
20’nci; 25’inci; 26’ncı; 27’nci; 29’uncu; 37’nci; 38’inci Maddeler; 48’inci Maddenin (5)’inci fıkrasının (d) bendi; 49’uncu Madde; 55’inci Madde; 56’ncı Maddenin (3)’üncü fıkrası; 60’ıncı ve 61’inci Maddeler.
(3) Bu ilkeler doğrultusunda, yukarıda sayılan Maddelerde belirtilen temel hak ve özgürlüklerin nasıl sınırlanacağı veya askıya alınacağı, durumun gerektirdiği önlemlerin nasıl getirileceği, kamu görevlilerine ne gibi ek yetkiler verileceği Olağanüstü Hal Yasasıyla düzenlenir.
BEŞİNCİ KISIM
Teşkilatlar
Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Teşekkülleri
Madde 130
(1) Kamu kurumu niteliğindeki meslek teşekkülleri yasayla kurulur ve organları kendileri tarafından ve kendi üyeleri arasından seçilir.
(2) Bu teşekküllerinin seçilmiş organları, mahkeme kararı olmadan, görevlerinden geçici veya sürekli olarak uzaklaştırılamazlar.
(3) Meslek teşekküllerinin kuralları, yönetimi ve işlevleri demokratik ilkelere aykırı olamaz.
Yüksek Öğretim Kurumları
Madde 131
(1) Üniversiteler ve diğer kamu kurumları yasada kayıtlı usul ve kriterlere göre kurulur, çalışır ve denetlenir.
(2) Çağdaş bilim , öğretim ve öğrenim ilkelerine aykırı hiçbir kurum kurulamaz. Yüksek öğretim kurumları tüzel kişiliğe sahiptir.
(3) Yüksek öğretim kurumlarının eğitim elemanları, araştırma ve yayın faaliyetlerini bilimsel özgürlük ilkesi çerçevesinde serbestçe yürütürler.
(4) Devlet üniversiteleri, özerklik ilkesi doğrultusunda, kendilerince seçilen organlar tarafından yönetilirler.
Radyo, Televizyon Yayınları ve Haber Ajansları
Madde 132
(1) Kişiler tarafından radyo ve televizyon istasyonları kurulması ve işletilmesi, kullanılabilir frekansların ülke düzeyinde adil dağıtımı koşuluyla serbesttir. Bu alanda tekel oluşturulamaz.
(2) Kişiler ve siyasi partiler bu iletişim ve yayın araçlarından yararlanma hakkına sahiptir. Bu yararlanmanın koşulları ve usulleri demokratik ilkelere ve hakkaniyet ölçütlerine uygun olarak yasayla düzenlenir.
(3) Radyo ve televizyon yayınlarının çoğulculuk ve tarafsızlık ilkelerine uygun olarak yapılması için önlemler alınır.
(4) Yasa, halkın haber almasını, kanaat ve görüş oluşturmasını ve kamuoyunun serbestçe oluşumunu engelleyici hükümler getiremez. Bu iletişim araçlarına hiçbir şekilde sansür uygulanamaz.
(5) Devlet tarafından kurulan radyo ve televizyon istasyonları ile haber ajansları, yukarıdaki hükümlere ve tarafsızlık ilkesine uymalarını sağlayacak düzenlemeler Devlet tarafından yapılır.
(6) Radyo ve televizyon istasyonlarının kurulmasını, işletilmesini ve kontrolünü düzenlemek üzere özerk ve tarafsız bir Radyo Televizyon Kurulu yasayla oluşturulur.
(7) Serbestçe radyo ve televizyon yayını yapma hakkı, Anayasanın 31’inci Maddesinde belirlenen amaçlar için yasayla sınırlandırılabilir.
Uzman ve Özerk Kurumlar
Madde 133
Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin ortaya çıkardığı ihtiyaçların karşılanması, bu alanlarda düzenli faaliyet yürütülmesi ve ilgili hakların ve özgürlüklerin güvenceye alınması amacıyla yasayla, uzman ve özerk kuruluşlar oluşturulabilir.
Vakıflar Teşkilatı ve Din İşleri Dairesi
Madde 134
(1) Vakıf kuruluşu ve Temel Evkaf Kuralları (Ahkâmül Evkaf), işbu Anayasa tarafından tanınır.
(2) Vakıf kuruluş ve tesisine veya camilerin ve herhangi bir diğer Müslüman dini kurumların mal varlıkları da dahil, herhangi bir Vakıf mal varlığına ilişkin veya bunlara tesir edecek bütün konular münhasıran Temel Evkaf Kuralları (Ahkâmul Evkaf), yürürlükteki mevzuat ve işbu Anayasa yürürlüğe girdikten sonra Devlet’in Meclisi tarafından yapılacak yasalara tabidir.
(3) Geliri Evkaf İdaresine ait olan Vakıflar, her türlü vergiden muaf tutulur.
(4) Vakıflar Teşkilatı ile Din İşleri Dairesinin kuruluşu ve işleyişi yasayla düzenlenir ve bunlar yasayla verilen görevleri yerine getirirler.
(5) Devlet, hizmetlerin yürütülmesinde ve bu tür hizmetlerin giderlerinin karşılanmasında, Vakıflar Teşkilatına yardımcı olur.
ALTINCI KISIM
Ekonomik ve Mali Hükümler
Sayıştay
Madde 135
(1) Mali denetleme organı olan Sayıştay, bağımsız bir kuruluş olup kamu gelir ve giderlerini denetler ve sonucunu bir raporla Devlet’in Meclisine ve Bakanlar Kuruluna bildirir. Meclis bu raporları en geç doksan gün içerisinde inceleyip sonuçlandırır.
(2) Sayıştay mali konularda Devlet’in Meclisine ve Bakanlar Kuruluna yardım eder.
(3) Sayıştay’ın Başkan ve üyeleri Devlet’in Meclisi tarafından seçilir ve atanır.
(4) Sayıştay Başkan ve üyeleri Yüksek Adliye Kurulu tarafından görevden alınırlar. Görevden alınma koşulları Yüksek Mahkeme üyelerine uygulanan koşullardır.
(5) Sayıştay’ın kuruluş ve işleyişi Başkan ve üyelerinin atanma şartları, nitelikleri, görev ve yetkileri yasayla düzenlenir.
Kamu Hizmeti Teşekküllerinin Denetlenmesi
Madde 136
Kamu hizmeti teşekküllerinin gelir ve giderlerinin denetlenmesi yasayla düzenlenir.
Kalkınma ve Planlama
Madde 137
(1) Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma, plana bağlanır ve bu plana göre gerçekleştirilir.
(2) Planlama ile ilgili teşkilatın kuruluş ve görevleri, planın hazırlanmasında, yürürlüğe konulmasında, uygulanmasında ve değiştirilmesinde gözetilecek ilkeler ve planın bütünlüğünü bozacak değişikliklerin engellenmesini sağlayacak önlemler yasayla düzenlenir.
Devletin Mali Yükümlülük Altına Sokulması ve Fonların Kurulması
Madde 138
Yasayla açık yetki verilmedikçe, Devlet, doğrudan veya dolaylı olarak hiçbir mali yükümlülük altına sokulamaz ve yasayla kurulmadıkça hiçbir fon oluşturulamaz.
BEŞİNCİ BÖLÜM
YARGI
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
Mahkemelerin Bağımsızlığı
Madde 139
(1) Yargıçlar, görevlerinde bağımsızdırlar, Anayasa’ya, yasaya ve hukuk ilkelerine uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler.
(2) Hiçbir organ, makam, merci veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında, mahkemelere ve yargıçlara emir ve talimat veremez, genelge gönderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz.
(3) Devam etmekte olan bir dava hakkında, Devlet’in Meclisinde yargı yetkisinin kullanılmasıyla ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz. Devlet’in Yasama ve Yürütme organları ile idari makamları mahkeme kararlarına uymak zorundadırlar. Bu organlar ve makamlar, mahkeme kararlarını hiçbir surette değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremezler.
Yargıçların Görev Süresi Güvencesi
Madde 140
(1) Yargıçlar görevlerinden uzaklaştırılamaz, kendileri istemedikçe, Anayasa’da belirlenen yaştan önce emekli edilemez ve bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması yoluyla da olsa, kazanılmış haklarından yoksun bırakılamazlar.
(2) Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar ile görevlerini sağlık bakımından yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar, meslekleriyle bağdaşmayan işler yapanlar ve meslekte kalmalarının uygun olmadığına karar verilenler hakkında yasayla konulan istisnalar saklıdır.
(3) Yargıçlar aleyhinde, yargılama görevlerini yerine getirirken, yargı işlemleriyle ilgili olarak söyledikleri söz ve eylemlerden dolayı dava açılamaz.
Yargıçlık Mesleği
Madde 141
(1) Yargıçların nitelikleri, atanmaları, hakları ve ödevleri, aylık ve ödenekleri ile meslekte ilerlemeleri, görevlerinin veya görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, haklarında disiplin kovuşturması açılması ve disiplin cezası verilmesi, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı soruşturma yapılmasının ve yargılanmalarının kararlaştırılması, meslekten çıkarılmayı gerektiren suçluluk veya yetersizlik halleri ve diğer özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ilkesi uyarınca yasa ile düzenlenir.
(2) Yüksek Mahkeme Başkanı ve yargıçları altmış beş yaşını, diğer yargıçlar altmış yaşını bitirinceye kadar görev yaparlar.
(3) Yargıçlar, yasada belirtilenlerden başka genel ve özel hiçbir görev alamazlar. Resmi görevleri dışında hiçbir iş yapamaz ve Devlet veya kamu kuruluşlarının herhangi bir iş taahhüdünü doğrudan veya dolaylı olarak üstlenemezler.
Duruşmaların Kamuya Açık ve Kararların Gerekçeli Olması
Madde 142
(1) Mahkemelerde duruşmalar işbu Anayasanın 21’inci maddesinin (2)’nci fıkrası hükümleri saklı kalmak koşuluyla kamuya açıktır.
(2) Bütün mahkemeler tarafından verilen her türlü karar gerekçelendirilmiş yazılı kararlardır.
Küçüklerin Yargılanması
Madde 143
Küçüklerin yargılanması ve küçükler hakkında verilen kararların infazı konusunda yasayla özel kurallar konulabilir.
Yüksek Adliye Kurulu
Madde 144
(1) Yüksek Adliye Kurulu aşağıdaki üyelerden oluşur:
(a)Yüksek Mahkemenin Başkan ve Yargıçları;
(b)Devlet’in Cumhurbaşkanı’nın atayacağı bir üye;
(c)Devlet’in Meclisinin atayacağı bir üye;
(d)Devlet’in Başsavcısı; ve
(e)Barolar Birliğinin seçeceği bir üye.
Yukarıdaki (b), (c) ve (d) bendlerinde belirtilen üyelerin görev süresi üç
yıldır; süresi biten üye yeniden seçilebilir.
(2) Yüksek Adliye Kurulunun Başkanı, Yüksek Mahkeme Başkanıdır; Kurul kararlarının yerine getirilmesini sağlar.
(3) Yüksek Adliye Kurulu;
(a) Yargının genel işleyişi, düzenli çalışması, yargıçların ve mahkemelerde çalışan kamu görevlilerinin görevlerine devamları, işlerin verimli bir biçimde yürütülmesi, yargıçların yetiştirilmeleri ve mesleğin vakar ve onurunu korumaları yönünde gerekli önlemleri alır; ve
(b) Her mali yılın sonunda yargı işlerinin durumu ve bunların yürütülmesinde aksaklık ve varsa nedenleri hakkında Devlet’in Cumhurbaşkanı’na, Meclise ve Bakanlar Kuruluna rapor verir ve alınmasını gerekli gördüğü önlemler hakkında tavsiyelerde bulunur.
(c) İşbu Anayasa’nın diğer Maddelerinde öngörülen yetkileri kullanır ve görevleri yerine getirir.
(4) Yargıçların atanmaları, meslekte ilerlemeleri, görevlerinin veya görev yerlerinin geçici veya sürekli olarak değiştirilmesi, görevlerine son verilmesi ve disiplin konuları hakkında tüm kararları almaya işbu Anayasa’nın 141’inci Madde hükümleri saklı kalmak koşuluyla, Yüksek Adliye Kurulu yetkilidir.
(5) Yüksek Adliye Kurulunun görev, yetki ve çalışma usulleri yasayla düzenlenir.
(6) Yüksek Mahkeme Başkan ve yargıçlarının atanmaları Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır.
Mahkeme Karar ve Emirlerine Uymayanların Cezalandırılması
Madde 145
Yüksek Mahkeme veya herhangi bir mahkeme, bir karar veya emrine uymayan herhangi bir kişiyi, sözkonusu karar veya emre uyuncaya kadar ve her hal ve karda bir yılı aşmayacak bir süre için hapis cezasına çarptırma yetkisine sahiptir.
İKİNCİ KISIM
Kıbrıs Türk Devletinin Yüksek Mahkemesi
Yüksek Mahkemenin Oluşumu ve Görev Bölümü
Madde 146
(1) Devlet’in Yüksek Mahkemesi bir Başkan ve yedi yargıçtan oluşur. Başkanın yokluğunda en kıdemli yargıç ona vekalet eder.
(2) Yüksek Mahkeme; Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan, Yargıtay ve Yüksek İdare Mahkemesi’nin görevlerini yapar.
(3) Yüksek Mahkeme, Başkan ve dört yargıç ile toplanarak Anayasa Mahkemesi görevini yapma yetkisine sahip olur. Yüksek Mahkemenin en son atanan iki yargıcı yedek yargıç olarak görev yapar. Başkanın oturumda bulunmadığı hallerde, en kıdemli yargıç başkanlık eder.
İşbu Anayasa’nın 148’inci Maddesi uyarınca bir davanın Anayasa Mahkemesine havale edildiği hallerde, havale kararına katılmış olan yargıç veya yargıçlar havale edilen konunun duruşmasında görev alamaz veya karara iştirak edemezler.
(4) Yüksek Mahkeme, Başkan ve iki yargıçla veya sadece üç yargıçla toplanarak Yargıtay veya Yüksek İdare Mahkemesi olarak görev yapma yetkisine sahiptir. Bu yetki çerçevesinde verilen kararlar nihaidir. Başkanın oturumda bulunmadığı hallerde en kıdemli yargıç Başkanlık eder.
Yasayla gösterilen haller dışında Yüksek Mahkemeye, Yüksek İdare Mahkemesi olarak doğrudan yapılan başvurular, Yüksek İdare Mahkemesinde bu tür işlerle görevlendirilen tek yargıç tarafından incelenip karara bağlanır.
Tek yargıç tarafından verilen kararlara karşı üç yargıçtan oluşan Yüksek İdare Mahkemesine temyiz başvurusu yapılabilir.
(5) Yargıtay veya Yüksek İdare Mahkemesinde görev yapacak olan Yüksek Mahkeme yargıçları, her adli yılın başlangıcından önce o Yüksek Mahkeme tarafından atanır ve bir adli yıl için Yargıtay veya Yüksek İdare Mahkemesinde görev yapar.
Ancak, Yargıtay veya Yüksek İdare Mahkemesinde bir yıl için görevli olan yargıçlardan herhangi birinin geçici olarak görevini yürütemediği hallerde Yüksek Mahkeme Başkanının görevlendireceği başka bir yargıç o görevi yürütebilir.
ÜÇÜNCÜ KISIM
Anayasa Mahkemesi Sıfatıyla Görev Yapan
Yüksek Mahkemenin Görev ve Yetkileri
Anayasa Mahkemesinin Yetkileri
Madde 147
(1) Anayasa Mahkemesi işbu Anayasa, yasa ve Mahkeme İç tüzüğü hükümlerinde gösterilen bütün konularda nihai karar vermek hususunda münhasır yargı yetkisine sahiptir.
(2) Yüce Divan sıfatıyla görev yapan Anayasa Mahkemesi, yürürlükteki mevzuat çerçevesinde, Cumhurbaşkanı’nın, Başbakanı ve Bakanları, işledikleri suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar. Yüce Divanda savcılık görevini Başsavcı veya Başsavcı Yardımcısı yapar. Yüce Divan kararları nihaidir.
Organlar Arasında Yetki Uyuşmazlığı
Madde 148
(1) Anayasa Mahkemesi Devlet organları arasında kuvvet veya yetki uyuşmazlık veya itirazlarına dair herhangi bir konuyla ilgili olarak yapılan başvuru hakkında, nihai olarak karar verme konusunda yargı yetkisine sahiptir.
(2) Anayasa Mahkemesinin yetkisine giren herhangi bir konuda sorun ortaya çıktığı takdirde, Anayasa Mahkemesinde nihai olarak karara bağlanır.
(3) İşbu maddenin (1)’inci fıkrası gereğince:
(a) Cumhurbaşkanı; veya
(b) Meclis; veya
(c) Devlet’in diğer herhangi bir organı, uyuşmazlık veya yetki itirazına müdahil olması halinde Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
(4) Bu tür başvurular sözkonusu yetki veya ehliyete itiraz edilmesinden itibaren otuz gün içinde yapılır.
(5) Bu tür bir başvuru üzerine, Anayasa Mahkemesi yetki veya ehliyet olmaksızın kabul edilmesi, alınması veya yapılmasından kaynaklanması durumunda, başvuru konusu olan yasa, karar veya işlemin ya uyuşmazlığın çıkması veya itirazın yapılmasından ya da başlangıcından itibaren (ab initio) tamamen veya kısmen hükümsüz olduğuna ve hiçbir hukuki etki doğurmayacağına karar verebilir; ve her iki halde, Anayasa Mahkemesi, böyle bir yasa, karar veya işlem gereğince yapılan veya yapılmamış olan herhangi bir eylem veya işlemin, yarattığı sonuçlar hakkında talimat verebilir.
(6) Bu tür bir başvuru üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından verilen herhangi bir karar, derhal ilgili taraflara ve Resmi Gazete'de yayımlanmak üzere Başkana yazılı olarak bildirilir.
(7) Bu Madde gereğince yapılan başvuru üzerine, Anayasa Mahkemesi, başvuruya konu olan yasa, karar veya işlemin, karar verilinceye kadar, yürürlüğünün durdurulmasını emredebilir, böyle bir emir, Resmi Gazetede derhal yayımlanır.
Yasaların Anayasaya Aykırılığı
Madde 149
(1) Cumhurbaşkanı, bir yasayı veya onun belirli herhangi bir hükmünü veya Devlet’in Meclisinin herhangi bir kararını yayımlamadan önce, işbu Anayasa’nın herhangi bir hükmüne uygun olup olmadığı konusunda Anayasa Mahkemesinin görüşünü talep edebilir.
(2) Anayasa Mahkemesi, bu Madde’nin (1)’inci fıkrası gereğince kendisine sunulan her konuyu inceler ve Cumhurbaşkanı ve Meclis namına ileri sürülen iddiaları dinledikten sonra, konu hakkındaki görüşünü en geç kırkbeş gün içinde karara bağlar ve bunu Cumhurbaşkanı’na yazılı olarak bildirir.
(3) Anayasa Mahkemesi böyle bir yasa, karar veya onun herhangi bir hükmünün işbu Anayasa’nın herhangi bir hükmüne aykırı olduğu veya ona uygun olmadığı görüşünde ise, sözkonusu yasa, karar veya hüküm, Cumhurbaşkanı tarafından yayımlanmaz ve gerekçesiyle birlikte Devlet Meclisine iade edilir.
(4) Bu şekilde iade edilen yasa, karar veya hüküm hakkında, 100’üncü Madde’nin Meclis’e iade konusundaki hükümleri uygulanmaz.
İptal Davaları
Madde 150
(1) Cumhurbaşkanı, Meclis’te temsil edilen siyasi partiler, siyasi gruplar ve en az dokuz milletvekili veya kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda diğer kurum, kuruluş veya sendikalar, bir yasanın, kararnamenin, tüzüğün, Meclis İçtüzüğünün, Meclis kararının, yönetmeliğinin veya bunların herhangi bir hükümünün Anayasa’nın herhangi bir hükmüne aykırı veya ona uygun olmadığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde doğrudan iptal davası açabilirler.
(2) Anayasa Mahkemesinde doğrudan iptal davası açma hakkı, iptali istenen yasanın, kararnamenin, tüzüğün, Meclis İçtüzüğünün, Meclis kararının, yönetmeliğin veya bunların herhangi bir hükmünün Resmi Gazetede yayımlanmasından başlayarak doksan gün sonra düşer.
Anayasaya Aykırılık Sorunlarının Mahkemeler Tarafından Yüksek Mahkemeye Gönderilmesi
Madde 151
(1) İstinaf davaları da dahil olmak üzere, herhangi bir davanın tarafından biri, bu davanın herhangi bir aşamasında, davadaki uyuşmazlık konularından herhangi birinin karara bağlanmasında etkisi olabilen herhangi bir yasanın veya kararın veya sözkonusu yasa veya kararın herhangi bir hükmünün Anayasa’ya aykırılığını ileri sürebilir ve bunun üzerine, mahkeme bu konuyu Anayasa Mahkemesinin kararına sunar ve bu konu hakkında Anayasa Mahkemesince bir karar verilinceye kadar sözkonusu davayı askıya alır. Ancak, Anayasa Mahkemesince herhangi bir yasanın veya kararın veya sözkonusu yasa veya kararın herhangi bir hükmünün Anayasa’ya aykırılığı konusunda aynı veya benzeri bir konuda daha önce verilmiş bir karar varsa, mahkeme konunun Anayasa Mahkemesine iletilmesinin reddine karar verebilir.
(2) Anayasa Mahkemesi tarafları dinledikten sonra karar için kendisine sunulan konuyu değerlendirir ve karara bağlar ve kararını davayı askıya almış olan Mahkemeye bildirir.
(3) Anayasa Mahkemesinin, işbu Maddenin (2)’nci fıkrası gereğince verdiği herhangi bir karar, konuyu askıya alan mahkemeyi ve davanın taraflarını bağlar. Alınan karar, yasanın veya kararın veya sözkonusu yasa veya kararın belirli herhangi bir hükmünün Anayasa’ya aykırı olduğu yolunda olması durumunda, sözkonusu yasa veya karar veya sözkonusu yasa veya kararın herhangi bir hükmünün uygulanması, Anayasa Mahkemesince aksine karar verilmedikçe, yalnızca sözkonusu davayla sınırlı değildir.
Anayasanın Yorumu
Madde 152
Anayasa Mahkemesi, işbu Anayasa’nın herhangi bir kuralını yorumlama münhasır yetkisine sahiptir. Bu yetkisini ifa ederken Anayasayla ilgili komite raporları ile Meclis tutanaklarından da yararlanır.
Anayasa Mahkemesinin Kararları
Madde 153
(1) Anayasa Mahkemesi kararları kesindir. Kararlar, gerekçesi yazılmadan açıklanmaz.
(2) Anayasa Mahkemesince, Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptaline karar verilen yasa, kararname, tüzük, Devlet Meclisi İçtüzüğü, Meclis kararı, yönetmelik veya bunların herhangi bir hükmü, gerekçeli kararın Resmi Gazetede yayımlandığı tarihte geçersiz ve hükümsüz olur.
(3) Gereken hallerde, Anayasa Mahkemesi, iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir. Bu, kararın Resmi Gazetede yayımından başlayarak bir yıl içindeki bir tarih olur.
(4) İptal kararı geriye yürümez.
DÖRDÜNCÜ KISIM
Yüksek Mahkemenin Yargıtay Sıfatıyla Görev ve Yetkileri
Yargıtayın Yetkileri
Madde 153
(1) Yargıtay Devletin en yüksek temyiz mahkemesidir, işbu Anayasa, yasalar ve bunlara dayanan Mahkeme İçtüzüğü kuralları gereğince, herhangi bir mahkeme kararının temyizine dair davalara bakmak ve karara bağlamak yetkisine sahiptir.
(2) Bu Madde’nin (3). fıkrası hükümleri saklı kalmak koşuluyla, Yargıtay, işbu Anayasa’nın veya herhangi bir yasanın gösterdiği hallerde, ilk derece ve temyiz mahkemesi olarak davalara bakma yetkisine sahiptir.
İlk derece mahkemesi olarak yetki verildiği hallerde, bu yetki Yüksek Mahkemenin atayacağı Yüksek Mahkeme yargıç veya yargıçları tarafından kullanılır. Bu suretle verilecek kararlara karşı Yargıtay’a temyiz başvurusu yapma hakkı vardır.
(3) Yargıtay sıfatıyla görev yapan Yüksek Mahkeme, kanunsuz olarak özgürlüğünden yoksun bırakılan kişinin tahliyesi amacıyla Habeas Corpus niteliğinde emirname, yetkilerin kullanılmasını sağlayan Mandamus, herhangi bir mahkemenin ya da yargı niteliğinde bir yetki kullanan herhangi bir makamın yanlış bir kararının uygulanmasını önlemek için Prohibition, ilgili makamın hangi yetkiye dayandığının araştırılmasına ilişkin quo warranto, bir mahkemenin kararının veya yargısal yetkiye benzer bir yetki kullanan bir makamın kararının bozulması için certiorari çıkarılmasına yetkilidir.
BEŞİNCİ KISIM
Yüksek Mahkemenin Yüksek İdare Mahkemesi
Sıfatıyla Görev ve Yetkileri
Yüksek İdare Mahkemesinin Yetkileri
Madde 155
(1) Yüksek İdare Mahkemesi, icrai veya idari bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatın hükümlerine aykırı olduğu veya bunların sözkonusu organ veya makam veya kişiye verilen yetkiyi aşmak veya kötüye kullanmak suretiyle yapıldığı şikayetiyle kendisine yapılan başvuru hakkında, nihai kararı verme münhasır yetkisine sahiptir.
(2) Bu tür bir başvuru, meşru menfaati, bu karar veya işlem veya ihmal yüzünden olumsuz ve doğrudan etkilenen kişi tarafından yapılabilir.
(3) Sözkonusu başvuru, karar veya işlemin yayımlanması tarihinden veya yayımlanmadığı takdirde ya da bir ihmal halinde, başvuran kişinin bunu öğrendiği tarihten itibaren yetmiş beş gün içinde yapılır.
(4) Bu tür bir başvuru üzerine Yüksek İdare Mahkemesi:
(a) Sözkonusu karar, işlem veya ihmali, tamamen veya kısmen onaylayabilir; veya
(b) Sözkonusu karar veya işlemin, tamamen veya kısmen hükümsüz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verebilir; veya
(c) Sözkonusu ihmalin, tamamen veya kısmen yapılmaması gerektiğine ve ihmal olunan eylem veya işlemin yapılması gerektiğine karar verebilir.
(5) Bu Maddenin (4). fıkrası gereğince verilen herhangi bir karar, Devlet’in bütün Mahkemelerini ve bütün organlarını veya makamlarını bağlar ve ilgili organ, makam veya kişi tarafından uygulanır ve bu karara göre hareket edilir.
(6) Bu Maddenin (4). fıkrası gereğince hükümsüz kılınan herhangi bir karar veya işlemin veya yapılmaması gerektiğine karar verilen herhangi bir ihmalden zarar gören herhangi bir kişi, bu zararın ilgili organ, makam veya kişi tarafından, kendisini tatmin eder bir şekilde karşılanmaması halinde, zararları için veya kendisine başka bir tazminat verilmesi için dava açma ve mahkeme tarafından saptanacak tam ve muhik bir tazminat alma veya sözkonusu mahkemenin kendisi hakkında vermeye yetkili olduğu diğer tam ve muhik bir tazminatı alma hakkına sahiptir.
ALTINCI KISIM
Yüksek Mahkemenin Diğer Görev ve Yetkileri
Yüksek Mahkemenin Diğer Görev ve Yetkileri
Madde 156
Yüksek Mahkemenin kuruluşu ve oluşumu, işleyişi, görev ve yetkileri işbu Anayasa'da belirtilen kurallar saklı kalmak koşuluyla, yasayla düzenlenir.
Mahkeme İç Tüzükleri Yapma Yetkisi
Madde 157
(1) Yüksek Mahkeme, kendisinin veya herhangi bir diğer mahkemenin uygulama ve usul kurallarını düzenlemek için bu Anayasa ve yasalarda belirlenen kurallar çerçevesinde mahkeme iç tüzükleri yapar.
(2) Bu maddenin (1). fıkrasının genel niteliği saklı kalmak üzere, Yüksek Mahkeme, aşağıdaki amaçlar için mahkeme iç tüzükleri yapabilir:
(a) Mahkeme oturumlarının düzenlenmesi ve yargıçların herhangi bir amaçla görevlendirilmesi için;
(b) Yüksek Mahkemedeki veya başka bir mahkeme önündeki temyiz veya diğer davanın ciddiyetsiz veya rahatsızlık verici şekilde sürüncemede kaldığı veya adaleti geciktirmek amacıyla yapıldığı görünenlerin seri yargılama usulüyle karara bağlanması için;
(c) Mahkemelerdeki yargılama işlemleriyle ile ilgili formların, harçların saptanması ve bütün işlemlerle ilgili giderlerin ve harcamaların düzenlenmesi için;
(d) Mahkeme kalemlerinin oluşumu ve mahkemelerde çalışan kamu görevlilerinin yetki ve görevlerinin saptanması ve düzenlenmesi için;
(e) Mahkeme İçtüzüğünün herhangi bir şartının yerine getirilmesi için gereken sürenin saptanması için.
YEDİNCİ KISIM
Alt Mahkemeler
Alt Mahkemelerin Kuruluşu, Görev ve Yetkileri
Madde 158
(1) İşbu Anayasa ve yasalar gereğince, Yüksek Mahkeme tarafından kullanılan yetkiler dışındaki yargı yetkisi, işbu Anayasa kurallarına bağlı olarak ve bunlar gereğince yasada gösterilen alt mahkemeler ve ihtisas mahkemeleri tarafından kullanılır.
(2) Yargı yetkisi kullanan alt mahkemeler ile ihtisas mahkemelerinin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri yasayla düzenlenir.
SEKİZİNCİ KISIM
Başsavcılık
Başsavcı ve Devletin Hukuk Danışmanları
Madde 159
(1) Devletin Başsavcılık makamı (Hukuk Dairesi) bağımsızdır ve Başkanı Başsavcıdır. Başsavcının yokluğunda kendisine Başsavcı Yardımcısı, ikisinin yokluğunda ise Başsavcının görevlendireceği bir Başsavcı Yardımcısı Muavini vekillik eder.
(2) Başsavcı, Yüksek Mahkeme yargıcı için gerekli niteliklere sahip kişiler arasından atanır ve Devlet’in adli hizmetinin daimi üyesidir. Başsavcı, Yüksek Mahkeme Yargıcının bağlı olduğu aynı süre ve şartlarda görev yapar ve görevine Yüksek Mahkeme Yargıcına uygulanan nedenler ve usuller dışında son verilemez.
(3) Başsavcı, Devlet’in, Devlet’in Başkanının, Başbakanın, Bakanlar Kurulunun, Bakanların ve diğer Devlet organlarının hukuk danışmanıdır. Kendisine işbu Anayasa veya yasa tarafından verilen veya yüklenen diğer bütün işlevleri ve görevleri yerine getirir, yetkileri kullanır.
(4) (a) Başsavcı, bir suçla ilgili olarak kamu yararına göre, Devlet’in mahkemelerinde dava açmak, yürütmek, davayı devralmak ve davaya devam etmek ya da devam etmemek yetkisine sahiptir. Ceza mahkemelerinde kovuşturmanın yürütülmesi hakkı ve sorumluluğu Başsavcıya aittir. Bu yetki bizzat kendisi tarafından veya talimatları doğrultusunda hareket Başsavcı Yardımcısı veya Devlet’in Hukuk Danışmanları tarafından kullanılır.
(b) Başsavcı, gerekli gördüğü hallerde, Resmi Gazete'de yayımlayacağı bir emirnameyle, duruşmasız çözümlenmesine yasayla olanak tanınan trafik suçlarını, kendi talimatı ve sorumluluğu çerçevesinde mahkemelerde kovuşturmak üzere, uygun göreceği bir polis mensubunu yetkilendirebilir.
(c) Başsavcı, gerekli gördüğü hallerde, Resmi Gazete’de yayımlayacağı bir emirnameyle bir Bakanlığın veya diğer kamu kuruluşlarının taraf olduğu davalarda, ilgili Bakanlık veya diğer kamu kuruluşlarında görevli ve avukatlık yapmak ehliyetine sahip bir hukukçuyu, bu davaları mahkemelerde takip etmekle yetkili kılabilir.
(5) Başsavcı, Devletin taraf olduğu hukuk ve Anayasa davalarında Devleti veya organlarını da temsil etme yetkisine sahiptir.
(6) Başsavcı, Başsavcı Yardımcısı ve Devletin Hukuk Danışmanları, herhangi bir mahkemede dinlenilmek hakkına sahiptirler ve bu hakkın kullanılmasında, mahkeme önüne çıkan bütün diğer kişiler bakımından öncelik kazanırlar.
(7) Başsavcı, her takvim yılı sonunda, Başsavcılığın genel işleyişi ve görevlerinin yürütülmesinde görülen aksaklık veya varsa nedenleri hakkında Cumhurbaşkanı’na, Meclis’e ve Bakanlar Kuruluna rapor verir ve telafisi için alınmasını gerekli gördüğü önlemler hakkında tavsiyelerde bulunur.
(8) İşbu Anayasa’nın kurallarına bağlı olarak, Başsavcılığın kuruluşu, işleyişi, Başsavcı, Başsavcı Yardımcısı ve Devlet’in Hukuk Danışmanlarının savcıların nitelikleri ile atanmaları, hakları ve görevleri, maaşları, ödenekleri, terfileri haklarında disiplin kovuşturması yapılması ve disiplin cezası uygulanması ve diğer özlük işleri, mahkemelerin bağımsızlığı ve yargıçların güvenceleri kurallarına göre yasayla düzenlenir.
(9) Başsavcı ve Başsavcı Yardımcısının atanması, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır.
ALTINCI BÖLÜM
MUHTELİF HÜKÜMLER
Devletin Mülkiyet Hakkı
Madde 160
(1) Kuruluş Anlaşması ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası hükümlerine bağlı olarak, Kuruluş Anlaşmasının yürürlüğe girdiği tarihte Devlet sınırları içinde bulunan ve Kuruluş Anlaşmasında federal mülk olarak tanımlanmamış olan mülkler,
(a) 16 Ağustos 1960 tarihinden önce Kıbrıs Hükümeti adına kayıtlı tüm mülkler ile 16 Ağustos 1960 tarihinden sonra Kıbrıs Cumhuriyetine intikal eden tüm taşınmaz mallar; kamuya ait yollar, sular, su kaynakları, liman ve sahiller, rıhtım ve iskeleler, göller, dere ve göl yatakları, tarihi kentler, binalar ve kalıntıları ile kaleler ve bunların arazileri, anıtlar, doğal kaynaklar ve maden ve taşocakları dahil, yer altı kaynakları, ormanlar, yeşil saha ve parklar; kamuya ait köy yolları ve tarlalardaki patikalar devlete ait yollar ve kamu hizmetinde kullanılan binalar,
(b) Kuruluş Anlaşmasının yürürlüğe girdiği tarihe kadar bakım ve tasarrufu kamuya ait olan ve bu amaçla kullanılan taşınmaz mallar, bina ve tesisler Kuruluş Anlaşmasının tazminatla ilgili kuralları saklı kalmak kaydıyla Devlet’e aittir.
(2) İttifak Andlaşması ek protokollerinde ya da eklerinde askeri amaçlar için ihtiyaç duyulduğu belirtilen özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların kamulaştırılması veya tazminiyle ilgili hükümlere saygı gösterilir.
(3)Yukarıda belirtilen malların mülkiyeti gerçek veya tüzel kişilere devredilemez. Devlet, korunmaları, onarım ve bakımları için gerekli tedbirleri alacaktır.
(4) Kuruluş Anlaşması saklı kalmak kaydıyla, dini ibadet yerleri ile bunların içinde bulundukları taşınmaz mallar gerçek ve tüzel kişilere devredilemez. Devlet, bunların korunması, bakım ve idamesi için gerekli önlemleri alır.
Kamu Personelinin Haklarının Mahfuz Tutulması
Madde 161
(1) İşbu Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce Devlet’in kamu görevlisi olan herhangi bir kişi, bu tarihten sonra, kendisine bu tarihe kadar uygulanan aynı hizmet süre ve koşullarına tabi olmak hakkına sahiptir. Bu süre ve koşullar, Anayasa’nın yürürlüğe girdiği tarihte veya ondan sonra, kişi Devlet’in kamu görevlisi olduğu sürece, aleyhine değiştirilemez. Bu maddede belirtilen kamu görevlileri yeni bir atama işlemine gerek olmaksızın görevlerine devam ederler.
(2) “Kamu personeli”, bu Madde amaçları bakımından, işbu Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce kamu hizmetinde herhangi bir görev yapan kişiyi tanımlar ve işbu Anayasayla diğer kamu personeli olarak tanımlanan kişileri de kapsar.
(3) “Hizmet süre ve koşulları”, bu Madde amaçları bakımından işbu Anayasa’nın yürürlüğe girdiği tarihte mevcut olan yürürlükteki mevzuat uyarınca saptanmış ücret, izin, azil, göreve son verilmesi, emeklilik maaşı, emeklilik ikramiyeleri ve benzeri hakları kapsar.
(4) Halen kamu görevinde bulunanların, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti organ, kurum ve kuruluşlarında görev almaları halinde, hakları bu Madde’deki hükümler çerçevesinde korunur.
(5) Bu Anayasa ve Kuruluş Anlaşmasıyla kadroları kaldırılacak olanların sahip oldukları haklar korunur. Bu kişilerin mevcut statülerine uygun görevlerde istihdamı yasayla düzenlenir.
Kıbrıs Türk Devleti’nin Resmi Gazetesi
Madde 162
(1) Yasalar, tüzükler, yönetmelikler ve diğer tali hukuki belgeler ile yasalarla belirlenen ilan, ihbar ve benzeri kamusal belgeler Başbakanlığın denetimi altında Devlet Basımevinde basılan Resmi Gazete'de yayımlanır.
(2) Resmi Gazete'nin yönetim şekli ile bastırılıp dağıtılacağı koşul ve usuller ile diğer hususlar yasayla düzenlenir.
(3) Yukarıdaki (1)’inci fıkrada belirlenen hukuki belgeler ve kamu belgeleri Resmi Gazete'de yayımlanmadıkça yürürlüğe giremez.
YEDİNCİ BÖLÜM
NİHAİ HÜKÜMLER
Anayasa’nın Değiştirilmesi
Madde 163
(1) İşbu Anayasa, Devlet’in Meclisinin en az on üyesinin önerisi ve üye tamsayısının, en az üçte ikisinin oyuyla değiştirilebilir.
(2) Yukarıdaki (1)inci fıkrada yapılan öneri Meclis’in üye tam sayısının çoğunluğu tarafından kabul edilirse halkoylamasına sunulabilir. Anayasa değişikliği, halkoylamasında “Evet” oylarının sayısının “Hayır” oylarından çok olması halinde yürürlüğe girer.
(3) Anayasa’nın değiştirilmesi hakkındaki önerilerin görüşülmesi ve kabulü, (1)’inci fıkrada yer alan hükümler dışında değişiklik önerileri, önerilerin verildiği tarihten itibaren onbeş gün geçmedikçe görüşülmemesi koşuluyla, yasaların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki kurallara bağlıdır.
(4) Anayasa’daki bir değişikliğin yürürlüğe girmesi için önceden halkoylamasıyla kabul edilmesi gereği bu tür bir değişikliğe ilişkin bir yasayla öngörülebilir. Böyle bir durumda halkoylamasında “Evet” oylarının sayısının “Hayır” oylarından fazla olması halinde Anayasa değişikliği yürürlüğe girer.
(5) Halkoylamasıyla onaylanması gerekmeyen Anayasa değişiklikleri Devlet’in Başkanınca on gün içinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer.
(6) Devlet’in şeklini ve niteliklerini belirten Anayasa’nın 1. Maddesi değiştirilemez.
Tanımlar
Madde 164
İşbu Anayasa’da başka türlü düzenlenmedikçe veya metin başka türlü gerektirmedikçe,
“Devlet” Kıbrıs Türk Devletini;
“Kuruluş Anlaşması” Kıbrıslı Türklerin ve Kıbrıslı Rumların ayrı ayrı ve eş zamanlı olarak yapılan halkoylamasıyla tüm ilaveleri ile birlikte kabul ettikleri Kıbrıs konusunun kapsamlı çözümünü yansıtan anlaşmayı;
ifade eder.
Anayasa’nın Yürürlüğe Girmesi
Madde 165
İşbu Anayasa Kuruluş Anlaşmasının 24 Nisan 2004 tarihinde eş zamanlı halkoylamasıyla kabul edilmesi üzerine yürürlüğe girer.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Geçici Hükümler
Zarar Gören Yurttaşların Korunması
Geçici Madde 1
Devlet, Kuruluş Anlaşmasının toprak ayarlamalarına ilişkin hükümlerinin uygulanması sebebiyle yerlerinden edilenlerin ve taşınmaz malları tahsis edilmiş olanların doğrudan veya dolaylı olarak gördükleri zararlarının giderilmesi için tazminat ödenmesi dahil gerekli sosyal, ekonomik, mali ve hukuki önlemleri düzenler.
Kıbrıs Türk Devlet Meclisi Seçimleri
Geçici Madde 2
(1) Bu süre zarfında, şu an varolan yasama organı geçici yasama kurumu olrak yeralacaktır. Devletin Yasama Organı olacak Devlet Meclisi’nin seçimleri 13 Haziran 2004’te yapılacaktır.
(2) Devlet’in Meclisinin çalışma usulleri yeni seçilen Meclis kendi İçtüzüğünü yapıncaya kadar yürürlükte kalır.
Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Geçici Parlamentosuna Atama
Geçici Madde 3
Kurucu Anlaşma’nın yürürlüğe girdiği gün, Kıbrıs Türk Devleti’nin geçici yasama kurumu, siyasi partilerin temsil oranına göre seçilmek üzere geçici federal parlamento için 24 milletvekili belirler.
Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetinin Eşbaşkanlığı
Geçici Madde 4
Kıbrıs Türk Devleti’nin geçici yasama kurumu Referandumu izleyen iki gün içerisinde Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Eşbaşkanı’nın adını Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne iletir.
Geçici Kurallar
Geçici Madde 5
(1) Kıbrıs Türk Kurucu Devletinin sınırları içerisinde Kurucu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden önce uygulanan mevzuat, Kurucu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra da Kurucu Anlaşma ve Kurucu Devletin Anayasasıyla uyumlu hale getirilecek gerekli değişiklikler yapılarak uygulanır.
(2) Kuruluş Anlaşması veya işbu Anayasa’nın hükümlerine aykırı veya çelişen hiçbir yasa hükmü yürürlükte kalmaz.
(3) Yukarıdaki fıkralarda kullanılan “değişiklik” terimi; tadilat, uyarlama ve ilgayı içerir.
(4) Halkoylaması sonucu kabul edilen Devlet’in Anayasasının öngördüğü tüm yeni mevzuat düzenlemeleri ile yeni yasalar ve mevcut yasalarda Anayasa’yla uyum sağlanması için yapılması gereken değişiklikler Anayasa’nın yürürlüğe girmesinden başlayarak en geç 1 yıl içerisinde tamamlanır.
Mevcut Organ, Kurum ve Kuruluşların Durumu
Geçici Madde 6
İşbu Anayasa’nın kabulüyle birlikte Kuruluş Anlaşması ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasına uygun olarak, önceki hukuk düzeni çerçevesinde kurulmuş olan tüm ilgili kamu organ ve kuruluşları, Devlet’in kamu organ ve kuruluşları olur ve görevlerini işbu Anayasa’nın ve ilgili yasaların hükümlerine uygun olarak yürütür.
Yeniden Yerleştirme Kurulu ve Kıbrıs Mülkiyet Kuruluna Atama
Geçici Madde 7
Devlet’in Meclisi, Kuruluş Anlaşmasında belirtilen Yeniden Yerleştirme Kurulu’nda görev yapacak Kıbrıslı Türk temsilcilerin atanmasını, Kuruluş Anlaşması ve ilgili kanun hükümlerini gözönünde tutarak yapar.
Anayasanın Yayımlanması
Geçici Madde 8
İşbu Anayasa metni, halkoylamasında kabul edildiği tarihten itibaren on gün içinde, Devlet’in Resmi Gazetesinde yayımlanır.
Devlet’in Anayasasının Geçiş Döneminde Değiştirilmesi
Geçici Madde 9
Geçiş Dönemi Meclisi, Anayasa’yı, 162. Maddenin 1. fıkrasında yer alan derogasyon yoluyla, en az beş üye tarafından yapılan önerinin üye toplam sayısının çoğunluğunca kabul edilmesi üzerine, Anayasa hükümlerine göre ilk Devlet’in Meclisi seçilinceye kadar, değiştirilebilir.
Yerel Otorite Organlarının Seçimi
Geçici Madde 10
Bu Anayasa’nın yürürlüğe girmesi ertesinde yerel otoritelerin organları için yapılacak ilk seçimler Ocak 2007’de gerçekleştirilecektir.