Ödül AŞIK ÜLKER
Barolar Birliği Başkanı Avukat Hasan Esendağlı, Anayasa’nın anayasayı korumakla ve uygulamakla yükümlü organlar tarafından ihlal edilmesinin sistem ve hukukun üstünlüğü açısından endişe verici olduğunu söyledi.
“Memleketin haliyle ilgili derin endişe içerisindeyiz” diyen Av. Esendağlı, “Siyasi kriz, meclisin çalışmaması, Bakanlar Kurulu’nun çalışma şekli, Anayasa’nın anayasayı korumakla yükümlü olan organlar tarafından ihlali, bunların normalleştirilmesi, savunulması, devlet yönetiminde gayri ciddi görüntüler verilmesi bizi çok endişelendiren, üzen konular, gelecek kaygısı duymamıza sebep olan olaylar” diye konuştu.
Av. Esendağlı, erken seçim tarihine meclisin üye tam sayısının salt çoğunluğu yani 26 ile karar verilebileceğini ancak meclis toplanıp seçim kararı alamazsa o zaman yetkinin Cumhurbaşkanı’na geçtiğini kaydetti. Av. Hasan Esendağlı, Cumhurbaşkanı’nın altmış günlük süre içinde Cumhuriyet Meclisi’nde meclis çoğunluğuna dayalı bir Bakanlar Kurulu’nun atanmasına olanak bulunmadığını görmesi durumunda seçimlerin yenilenmesine karar verebileceğini de söyledi.
- Soru: Meclis bir türlü toplanamıyor. Bu tıkanıklık nasıl aşılacak? Hükümet istifa etti, erken seçim kararı henüz alınamadı. Bundan sonra ne olacak?
- Av. Esendağlı: Anayasa’nın 88’inci maddesi, ki benzer hükümler Seçim ve Halkoylaması Yasası’nda da var, Cumhuriyet Meclisi seçimlerinin nasıl yenileceğini anlatıyor. Bir, “Cumhuriyet Meclisi, kendi seçiminin yenilenmesine, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar verebilir” yani 26 oy. Yani birinci yetki mecliste. Eğer meclis toplanıp seçim kararı alamazsa, o zaman aynı maddenin ikinci fıkrasına göre yetki Cumhurbaşkanı’ndadır. Cumhurbaşkanı, altmış günlük süre içinde Cumhuriyet Meclisi çoğunluğuna dayalı bir Bakanlar Kurulu’nun atanmasına olanak bulunmaması halinde, Cumhuriyet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir. Yani o zaman Meclis’in yetkisi Cumhurbaşkanı’na geçer.
- Soru: Meclisin toplandığını varsayarsak şu anda alınabilecek en erken, erken seçim tarihi nedir? Salı gün Danışma Kurulu’nun toplanması durumunda belirlenebilecek en yakın tarih nedir?
- Av. Esendağlı: 60’ıncı günden önceki pazar gün...
- Soru: UBP Kurultayı’nın tarihi erken seçim tarihini nasıl etkiler? Yeni kurulan Millet Partisi’nin yapılacak erken seçime katılamama durumu konuşuluyor. Bu konudaki düzenleme nedir?
- Av. Esendağlı: Siyasi Partiler Yasası’nda siyasi partilerin seçime katılma koşulları düzenlenmiştir. Yasanın 8. maddesi “İlk kez seçime katılacak bir partinin seçimlere katılabilmesi için, seçimlerden en az 90 gün önce tüzel kişilik kazanmış, tüm ilçe merkezlerinde örgütlerini kurmuş, ilçe ve genel kongrelerini yapmış ve ilçe merkez örgütlerinin adreslerini Yüksek Seçim Kuruluna bildirmiş olması gerekir” ve “Daha önce seçime katılmış bir siyasal partinin seçimlere katılabilmesi için, seçimden önceki son genel kongresini bu yasada belirlenen süre içerisinde gerçekleştirmiş olması gerekir” der. Yasa’da ise bu 90 günlük sürenin haricinde, Partilerin Genel Kongresi’nin en geç 3 yılda bir yapılacağına ilişkin bir düzenleme mevcut.
- Soru: Seçim yasaklarıyla ilgili bir tartışma yaşadık, seçim tarihinde anlaşıldı ancak seçim yasaklarının başlama tarihinde sıkıntı oldu. Bu konu yasada net değil mi?
- Av. Esendağlı: Seçim yasaklarının başlayacağı tarih yasada bellidir. Seçim tarihinin ilan edildiği tarihten sonraki 60’ıncı günden önceki pazar seçim yapılır, ilan tarihinde de seçim yasakları başlar.
“Ara seçimlerin yapılmamasıyla Anayasa ile Seçim ve Halkoylaması Yasası ihlal edildi”
- Soru: Bu arada, Anayasa’ya aykırı bir şekilde ara seçimler yapılmadı. Sizin bu konudaki değerlendirmeniz nedir?
- Av. Esendağlı: Ara seçimlerin yapılmamasıyla Anayasa ile Seçim ve Halkoylaması Yasası’nın ihlal edildiği açıktır. Çünkü yasaya göre boşalan milletvekilinin yerine Haziran ayında ara seçim yapılması gerekirdi. Meclis’in bu kararı alması ve seçim takvimini başlatması lazımdı. Meclis bunu yapmadığı için, Anayasal ve Seçim ve Halkoylaması Yasası’ndaki yükümlülüğünü ihlal etmiş oldu.
“Hukukun üstünlüğü açısından endişe verici”
“İçinde bulunduğumuz durum, Anayasa’yı korumakla ve uygulamakla yükümlü olan organların artık bu yükümlülükleri ihlal edebildiği bir noktaya geldiğimizi gösteriyor, ki bu da sistem açısından, ülke açısından, hukukun üstünlüğü açısından endişe verici...”
- Soru: Bu daha sonra benzer bir uygulama için örnek teşkil edebilir mi?
- Av. Esendağlı: Kötü örnek, örnek olmaz, olmamalı. Bu Anayasa ihlalidir, dolayısıyla bu bir örnek teşkil etmez. Ama içinde bulunduğumuz durum, Anayasa’yı korumakla ve uygulamakla yükümlü olan organların artık bu yükümlülükleri ihlal edebildiği bir noktaya geldiğimizi gösteriyor, ki bu da sistem açısından, ülke açısından, hukukun üstünlüğü açısından endişe verici...
Yerel seçimler ertelenebilir mi?
- Soru: Zaman zaman yerel seçimlerin ertelenmesi de konuşuluyor. Bu mümkün müdür?
- Av. Esendağlı: Yerel seçimlerin ertelenebileceğine ilişkin bir madde yok. Aynı durum Cumhurbaşkanlığı seçimi için de söz konusuydu. Ancak Cumhuriyet Meclisi’nin, Cumhurbaşkanlığı seçimini erteleme kararı aldığını hatırlatmak isterim. Anayasa Mahkemesi de, meclisin bu kararının anayasa yargı denetiminin dışında olduğu neticesine vardı ve denetimsizlik verdi. Dolayısıyla onu emsal olarak alırsak, Cumhuriyet Meclisi Yerel Seçimler’in ertelenmesi kararını alırsa, bu da Anayasa Mahkemesi’nin denetiminde değil gibi görünüyor.
“Yeter ki nisap ve niyet olsun”
- Soru: Seçim ve Halkoylaması Yasası’nın değiştirilmesi konusu da gündeme geliyor. Yüksek Seçim Kurulu da yasanın değişmesi gerektiği yönünde görüş belirtiyor. Mevcut ortamda bunun değişmesini mümkün görüyor musunuz?
- Av. Esendağlı: Yasanın değişebilmesi için meclisin toplanması gerekir, meclis şu anda toplanamıyor. Ama bu yasanın değişmesi gerekliliği konusu geçen seçimden beri ısrarla vurgulanıyor. Özellikle YSK’nın bu konudaki endişeleri dikkate alınmalı. Umut ederim, en azından, bu noktada bir sağduyu gösterilip, seçime gitmeden önce meclis toplanır ve bu yasada bir değişiklik yapabilmesi mümkün olur. Neticede hükümet hala görevdedir, meclis hala çalışıyor, henüz seçim kararı alınmamıştır ve yasa yapılmasının önünde bir engel yoktur. Yeter ki nisap ve niyet olsun.
“Meclis’in 90 gün içerisinde karara bağlamadığı yasa gücünde kararname geçersiz olur”
- Soru: Son dönemde Bakanlar Kurulu yetmişten fazla kanun hükmünde kararname çıkardı. Bunu ve meclisin saf dışı bırakılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Av. Esendağlı: Anayasa’nın 112’nci maddesine göre Bakanlar Kurulu ekonomik konularda, ivedilik varsa, yasa gücünde kararname çıkarabilir. Yasa gücünde kararnameler, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer ve aynı gün, gerekçesiyle birlikte Cumhuriyet Meclisi’ne sunulur. Yasa gücünde kararnamelerin 90 gün içinde mecliste görüşülüp karara bağlanması gerekir. Benim bundan çıkardığım netice, Meclis’in 90 gün içerisinde hakkında karar vermediği bir yasa gücünde kararnamenin kendiliğinden geçersiz olacağıdır ama gördüğümüz odur ki, bu süre içerisinde Bakanlar Kurulu sadece ekonomik konular ve ivedilikle sınırlı olan bu yetkisini oldukça fazla aşmış ve meclisin yetkilerini fiilen eline almış durumdadır. Ayrıca bu yasa gücünde kararnamelerin 90 gün içerisinde meclis tarafından onaylanması söz konusu olmadığı halde uygulamaya devam edildiği için bir anayasal ihlal daha gerçekleştirildiği görüş ve düşüncesindeyim.
- Soru: Başbakan 13 Ekim’de hükümetin istifasını Cumhurbaşkanı’na sundu. Vatandaşlıklar verilmeye ve birilerine imtiyaz sağlanmaya devam edilirse bu yasal mıdır?
- Av. Esendağlı: İstifa var ama hükümet hala görevdedir. Seçim yasakları başlamadı. Siyasal literatürümüze giren bir söz vardı, “etik değil ama yasal”. Bu da öyle bir şey.
“Meclisin mevcut yapısı güçlü bir hükümet kurmaya imkan vermedi”
“Memleketin haliyle ilgili derin endişe içerisindeyiz. Siyasi kriz, meclisin çalışmaması, Bakanlar Kurulu’nun çalışma şekli, Anayasa’nın anayasayı korumakla yükümlü olan organlar tarafından ihlali, bunların normalleştirilmesi, savunulması, devlet yönetiminde gayri ciddi görüntüler verilmesi bizi çok endişelendiren, üzen konular, gelecek kaygısı duymamıza sebep olan olaylar”
- Soru: Mevcut ortam, gidişat sizi endişelendiriyor mu?
- Av. Esendağlı: Son seçimden sonra çok istikrarsız bir dönem geçirdik. Meclisin mevcut yapısı güçlü bir hükümet kurmaya imkan vermedi, üç hükümet değişti. Kamu yönetiminde ve siyasal yönetimde istikrar sağlanamadığı, süreklilik sağlanamadığı, hükümet değişimleri nedeniyle her şey yarım kaldı. “Bu yasama döneminde güçlü bir hükümet çıkaramadık, işler iyi gitmedi, bari seçim yapalım ve yeni bir meclis oluşmasına, daha güçlü bir hükümet çıkmasına olanak sağlayalım” noktasında bile bir mutabakat sağlanamıyor.
Memleketin haliyle ilgili derin endişe içerisindeyiz. Siyasi kriz, meclisin çalışmaması, Bakanlar Kurulu’nun çalışma şekli, Anayasa’nın anayasayı korumakla yükümlü olan organlar tarafından ihlali, bunların normalleştirilmesi, savunulması, devlet yönetiminde gayri ciddi görüntüler verilmesi bizi çok endişelendiren, üzen konular, gelecek kaygısı duymamıza sebep olan olaylar.