Psikolog Evren Celal
tilsimpsikolojiatolyesi@gmail.com
Bilinçli farkındalık (Mindfulness), son zamanlarda giderek yaygınlaşan ve üzerine sıkça konuşulan bir kavramdır. Bilinçli yemek de, bilinçli farkındalığın kendini gösterdiği alanlardan biri olarak uygulanmaya başlanmıştır. Bilinçli farkındalık teknikleriyle, bireyler öz duyarlılığa sahip olup, bilinçli yemek yemenin ne demek olduğunu tam anlamıyla öğrenerek yemek yeme davranışlarına ilişkin farkındalık kazanabilmektedirler.
Bilinçli Farkındalık Nedir?
Bilinçli farkındalık, şimdiki an içerisinde algıladığımız, hem iç, hem de dış uyaranlara dikkat etmek ve bu dikkatin niteliğini fark etmektir. Ayrıca, beden, duygu, düşünce ve davranış durumlarımız ile dış dünyayı herhangi bir yargılamada bulunmadan bütünüyle anın farkında olmayı ve kabul etmeyi içerir.
Bilinçli farkındalık uygulamalarında, birey şu anda tam olarak var olması, dış uyaranlara ve bunların beden ve duygu, düşünce ve davranış üzerindeki etkilerine odaklanması, gereksiz ve rahatsız edici düşünceleri kabul etmeyi veya reddetmeyi öğrenmektedir.
Bilinçli farkındalık uygulamaları, bireyin daha bilinçli yaşamasına fiziksel ve zihinsel refahını korumasına ve geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Örneğin, kronik ağrı, depresyon, uyku problemleri, dikkat süresini artırmak, kaygıyı yönetmek gibi problemlerle başa çıkmak için gerekli becerileri geliştirmelerine destek olmaktadır.
Bilinçli Farkındalık ve Beslenme Davranışı
Bir süredir, yapılan araştırmalarda, bireyin yaşam tarzında kalıcı bir değişiklik olmadan yapılan diyetlerin uzun vadede etkili olmadığı kabul edilmiştir. Hangi diyet modeli uygulanırsa uygulansın, birçoğunun kısa vadede etkili olduğu, ancak uzun vadede yaşam tarzında kalıcı bir değişiklik olmadığı için bireyin kilo yönetiminde başarısız olduğu gözlemlenmiştir.
Son zamanlarda yapılan araştırmalarda ayrıca bilinçli farkındalık uygulamalarının bireylerin farkındalığının kilo yönetimi çabalarında destek olabileceği öne sürülmektedir.
Bilinçli farkındalıkla beslenme, bireylerin yemeğe duydukları duygusal farkındalığa ve yemeğe dair deneyimlerine odaklanan bir yaklaşımdır. Bireyin, besinlerle olan ilişkisini, yemek yerken farkında olmadığı otomatik süreçleri fark ettirmeyi amaçlamaktadır.
Bilinçli farkındalıkla beslenme bir diyet programı değildir. ‘‘Ne’’ yediğimizden çok ‘‘nasıl’’ yediğimizi öğrendiğimiz bir süreçtir. Kalori, karbonhidrat, yağ veya protein ile ilgisi yoktur. Bilinçli farkındalıkla yemeğin amacı, kilo vermek değildir, ancak bu yeme tarzını benimseyenlerin kilo vermesi olasıdır. Amaç, bireyin ne yediğine dair farkındalık kazandırmak; rutin, hızlı, sağlıksız bir yemek yeme alışkanlığı yerine besinlerin eşsiz özelliklerini deneyimlemesini sağlamak ve sadece karın doyurmak için bir eylemden ötesini keşfetmektir.
Bireyler çoğu zaman kendilerine karşı eleştirel ve yargılayıcı düşünceler içerisinde olabilmektedir. Bu düşünceler acı verici, aynı zamanda abartılı olabilir ya da her zaman doğruyu yansıtmayabilir. Bilinçli farkındalığın amacı, bireyin kendisine karşı yargılayıcı düşünce ve algılarını fark etmesini ve kabul etmesini sağlamaktır. Örneğin, ne giymemiz gerektiği, kaç kilo olmamız gerektiği, nasıl görünmemiz gerektiği, ne yememiz gerektiği konularında acımasız yargılarımız olabilir.
Bilinçli Farkındalıkla Beslenmeyle İlgili Öneriler:
- Doyma Sinyali: Yavaşlayarak doyma sinyalinin farkına varmalıyız. Yemek yemeye başlamak ve yemek yemeyi bitirmek için bedensel açlık ve tokluk sinyallerinin farkında olmalıyız.
- Duygusal Tepkiler: Üzüntü, stres, hayal kırıklığı, öfke, yalnızlık, can sıkıntısı gibi tepkilerimizi gözlemlemeli ve bu tepkilerin olumsuz yeme alışkanlıklarına sebep olmasına izin vermemeliyiz.
- Olumsuz düşünceler: Kendimizle ilgili eleştirel düşüncelerin farkında olmalı ve bilincimize nasıl girdiğini gözlemlemeliyiz. Çünkü bu düşüncelerle hareket edersek ya da bu düşüncelerin duygularımızı yönetmesine izin verirsek olumsuz düşünceler aşırı yemeyi tetikleyebilir ya da açlığımızı doyurmayı engelleyebilir.
- Düzen ve denge: Belirli zamanlarda ve belirli yerlerde yemek yemek sağlıklı beslenme alışkanlıkları oluşturmaya yardımcı olmaktadır. Yemek yenen yerlerin ve yemek saatinin belli olması, duygu durumunu ve uyku düzenini de düzenlemektedir.
- Son olarak; bilinçli yeme desteği: Yeme davranışımızı değiştirmek için, bu alanda çalışan bir uzmandan profesyonel görüş almanız yararlı olacaktır.