YENİDÜZEN, ‘İnsan Hücre, Doku Ve Organ Nakli Yasası’nı Komite Üyesi Doğuş Derya ile konuştu
Meclis Kamu ve Sağlık İşler Komitesi üyesi, Cumhuriyetçi Türk Partisi – Birleşik Güçler Milletvekili Doğuş Derya, ‘organ nakli’nin doğru yapılması halinde insanların yaşam kalitesini yükselttiğini ancak denetimsizlik halinde bir “mafya” oluşabileceğini söyledi.
“Birilerinin” daha fazla para kazanması için insan hayatının malzeme edilemeyeceğini belirten Doğuş Derya, ‘İnsan Hücre, Doku Ve Organ Nakli Yasası’nın Avrupa’daki uygulamalar da incelenerek hazırlandığını belirtti.
Doğuş Derya, YENİDÜZEN’in sorularını yanıtladı:
• YENİDÜZEN: ‘İnsan Hücre, Doku Ve Organ Nakli Yasası’nın hedefi neydi? Yasada neler var? En önemli hassasiyetler neler?
• Doğuş Derya: Bu Yasa komitemize gönderildiği ilk günden itibaren üzerinde hassasiyetle durduğumuz birkaç temel unsur vardı. Organ nakli gibi insan hayatını çok yakından ilgilendiren, doğru şeklide yapıldığında hayat kurtaran bir uygulamanın ülkemizde en güvenli ve doğru şekilde yapılması için gerekli kurumsal ve yasal zemini oluşturmak birinci hedefimizdi. Doğru yapıldığında, insanların yaşam kalitesini yükselten bir uygulama, eğer gerekli denetim ve takip mekanizmaları oluşmadan yapılırsa insan hayatını riske eden, daha da ötesi organ ticareti gibi suçları işleyen mafyatik yapılanmaları teşvik eden bir yapıya bürünebilirdi. Biliyorsunuz, ülkemizde insan ticareti ve seks köleliği gibi sorunlar yanında AB’nin Mülteci Hakları ile ilgili müktesebatı da askıda olduğu için mülteci hakları gibi birçok sorun var. Yoksul, güvencesiz ya da insan ticareti mağduru olduğu için organını satmaya teşvik edilen ya da baskı ve tehdit kullanma yoluyla organını vermeye zorlanabilecek insanların vücut bütünlüğü ve can güvenliğini garanti altına almak bizim için çok önemliydi. Bu doğrultuda devletin gerekli her türlü yasal ve kurumsal mekanizmayı kurarak, tam ve disiplinli bir denetimle yürüteceği düzenlemeleri yasaya koyduk.
Yasa ile ilgili meclis komitesinde yürüttüğümüz çalışmalarda denetim, raporlama, ruhsatlandırma ve cezai müeyyidelerin düzenlenmesi konularında oldukça titiz ve dikkatli davrandık. Yasa, hücre, doku ve organların bağışlanması, tedariki, test edilmesi, işlenmesi, korunması, saklanması, dağıtımı ve nakli konusunda her türlü önlemi almak ile görevli bir Koordinasyon Kurulu öngörüyor. Bu Kurul doku ve organ nakil ve tedarik merkezlerinin uygulama ve operasyonlarını denetleyecek, gerekli raporlamaları yapacak, doku tipleme laboratuarlarının denetlenmesi, ruhsatlandırılması ve ruhsat iptali konusunda yetkili olacak. Ayrıca tıbbi gelişmelere paralel olarak organ dağıtım ilkeleri ile ilgili kılavuzları oluşturmak, vericilerin bilgilendirilmesini, canlı nakillerde vericilerin güvenliğini sağlayacak önlemleri almakla da mükellef olacak. Organ nakillerinde hem “Acil Bekleme Listeleri”nin hem de “Olağan Bekleme Listelerinin” hakkaniyet esasları çerçevesinde oluşturulması yanında, hücre ve dokuların ülkeye giriş çıkışlarının denetlenmesi ve raporlanması işlerini de yürütecek.
• YENİDÜZEN: Koordinasyon Kurulu’nda kimler görev yapacak?
• DOĞUŞ DERYA: Koordinasyon Kurulu’nda Bakanlık Müsteşarı, Tabip örgütünün görevlendireceği kamu çalışanı bir Nefroloji uzmanı, devlet hastanelerinde çalışan bir Kardiyo Vasküler Cerrahi uzmanı, bir Genel Cerrahi uzmanı, bir Üroloji Uzmanı, bir Anastezi ve Reanimasyon Uzmanı, bir Gmz Hastalıkları uzmanı, bir Hematoloji Uzmanı, bir Kadın Doğum Uzmanı ve KKTC Barolar Birliği tarafından görevlendirilecek bir Avukat görev yapacak.
İşlerin sağlıklı yürümesi için Koordinasyon Kurulu altında 4 komitenin kurulması öngörülüyor. Bunlar Doku ve Organ denetleme Komitesi, Hücre ve Üremeye Yardımcı Tedavi Denetleme Komitesi, Ruhsatlandırma Komitesi ve Etik Onay Komitesi… Bunlar yanında Yasa, İnsan Hücre Doku ve Organlarının Tedariki, Nakli ve İmhası ile ilgili kuralları düzenliyor. Denetleme ve Kontrol Ölçümleri ile ilgili İhbar ve şikâyetlerin nasıl yapılacağından tutun da, hücre, doku ve organ karakterizasyonu ile ilgili kurallara, kayıt ve raporlama yükümlülüklerinden alıcı ve vericinin takibine, verilerin korunmasından hücre ve dokuların ülkeye giriş-çıkışına kadar birçok konuyu düzenliyor.
--------------------------------------------------------
‘Avrupa Birliği’nde Organ Nakli devlet tarafından yapılıyor”
• YENİDÜZEN: Komite çalışmaları esnasında kimlerle istişare ettiniz?
• DOĞUŞ DERYA: Bu Yasa’nın hazırlanmasında konu ile ilgili uzman doktorlar, sağlık bakanlığı yetkilileri, Avrupa Koordinasyon merkezi yetkilileri ciddi bir emek sarf ettiler. Onların detaylı ve titiz çalışmalarından bizler de çok şey öğrendik, süreç boyunca da sürekli araştırdık. Türkiye’de görev yapan çeşitli profesörlerle de görüştük. Dünyadaki uygulamalara baktık. Özellikle AB ülkelerinde organ tedariki nasıl yapılıyor, hangi koşullarda nasıl naklediliyor, bunları detaylıca inceledik. Gördük ki, Avrupa Birliği ülkelerinin birçoğunda Organ Nakli devlet tarafından yapılıyor; bu doğrultuda hizmet veren hastaneler çoğunlukla devlet hastaneleri. Komite görüşmeleri sürerken, konu ile ilgili tüm kurumları da komiteye davet edip görüşlerini aldık. Yaptığımız düzenlemeleri geliştirirken bu görüşlerden faydalandık.
• YENİDÜZEN: Yasa Cumhurbaşkanından niye döndü?
• DOĞUŞ DERYA: Doğrusunu isterseniz hem komiteden hem de meclis genel kurulundan oybirliği ile geçmiş bir Yasa’yı, Cumhurbaşkanının geri göndermesi şaşırtıcıdır. Sayın Derviş Eroğlu, Yasa’yı onaylamayıp 15 Haziran tarihinde geri gönderdi. Gerekçe olarak sunduğu maddelerden biri de Organ Nakli ile ilgili 5 yıl boyunca sadece devletin hizmet vermesini düzenleyen maddenin Anayasanın 8. Maddesinde tanımlanan Eşitlik maddesine uygun olmadığı idi. Biz bu 5 yıllık süreyi koyarken çok etraflıca düşündük. KKTC’deki birçok sorunu göz önüne aldık ve Organ Ticareti gibi bir duruma mahal vermemek için devletin gerekli her türlü yasal ve kurumsal mekanizmayı kurarak, tam ve disiplinli bir denetim sağlamasının önünü açmaya çalıştık. Yasa’nın fonksiyonlarını güçlendiren bitmiş tüzükler var ancak henüz yazılma aşamasında olan veya yazılmamış tüzükler de var. Bu tüzüklerin çok dikkatli ve etraflıca hazırlanması gerekiyor. Hem bu tüzüklerin hazırlanması hem de gerekli kurumsal düzenlemelerin yapılması için Yasa’ya bir geçici madde koyup 5 yıl süre ile bu hizmetleri “özel” kurumlara kapattık. Doğrusunu isterseniz ben şahsen Organ Nakli gibi ciddi bir işi birçok AB ülkesinde olduğu gibi sadece devletin yapması taraftarıyım. Ancak gerek birlikte çalıştığımız uzman doktorlar, gerekse bazı komite üyesi arkadaşlarımız hayat kurtaran böylesi bir olayın sınırlandırılmasının olumsuz sonuçlar vereceğini söylediler.
YDÜ Hastanesi’nin tavrı
YENİDÜZEN: YDÜ Hastanesinin tavrı hakkında ne düşünüyorsunuz?
• DOĞUŞ DERYA: YDÜ Hastanesi’nin tutumunu onaylamıyorum. Bir üniversite hastanesi olarak ülkeye hizmet vermek istiyorlarsa bu hizmeti devletin koyduğu kurallar ve kaideler çerçevesinde vermeleri gerekir. Kamu sağlığı ve toplumsal ihtiyaçları saptayan mekanizma devlettir. Her işin uluslar arası kriterleri, kuralları vardır, gerektirdiği bir etik çerçeve vardır. Bu ülkede faaliyet gösteren kurumların hiç biri hukuk kurallarından üstün değildir. Adil, eşit ve sürdürülebilir bir sağlık politikası saptamak devletin görevidir. Kimse canı öyle istedi diye bir işi kendi bildiği gibi yapamaz. “Ben yaptım oldu” gibi bir kural tanımazlık kabul edilebilir değildir. Birileri kar etmek istiyor diye insan hayatını malzeme edecek değiliz.