Bölünmeyi Yaldızlamak…
Terkedilmiş binalar, savaşın işaretleri halen üzerlerinde kazınmış apartmanlar… Yolun sonunda bir kulübe ve genç çocuklar ellerinde silahları ile nöbet tutuyorlar. Dikenli teller. Bunun önünde ise variller ve istiflenmiş torbalar. Diğer tarafta ne olup bittiğini görmeyi engelleyen uzun bir duvar… Üzerinde bir de slogan… Bayraklar… Yığınla bayrak… Her iki tarafta da… Oradan gelip geçen az sayıdaki kişi, bu kasvetli manzaraya aldırmadan yürüyüp gidiyor. Bu gelip geçenler arasında olan üniformalı, orta yaşlarda bir adam silahlı çocuğu esas duruşa geçerek selam vermek durumunda bırakıyor… Çocuk da kayıtsız… Yeşil hat…
Sayısız kez, merkeze gitmek üzere yeşil hattı boylu boyunca yürüyerek geçtim. Dar bir yolcuk, doğrudan doğruya başkentin kalbine, Ledra yoluna, tam barikatın karşısına çıkarıyor. Bölünmüş Lefkoşa’da yaşayanlar açısından tanıdık bir yer… Özellikle de bölünmeden sonra doğmuş olup hiçbir zaman şehirlerini birleşmiş görme mutluluğuna erişemeyenlerin iyi bildikleri bir yer… Kulübe aslında yolu kesmiyor –hiç birleşmiş olarak görmemişsin zaten-. Mecburen çok da fazla düşünmeden dönüyorsun. Basit bir olaymış gibi…
***
Birkaç gün önce, gazeteden en yakın börekçiye gitmek üzere aynı yolda yürüyordum. Önümde ise aynı güzergâhı izleyen, rahat rahat yürüyen turist bir çift vardı. Çok ender görülen bir şey… Çoğu turist merkeze gitmek üzere kalabalık yolları tercih ederler. Kaybolmuş olmalıydılar…
Kulübeden geçtiler ve biraz zorlamayla askerlere selam verdiler. Çiftten adam olanı duruyor ve eşine bölünmüşlüğün varilleri ile torbalarını gösteriyor. Önünde ahşap, güzel bir bank vardı ve taze boyanmış ve düzenli varillerin üzerinde, içlerinde çiçekler olan asılı saksılar… Yanlarından geçmeye çalışırken onları fotoğraf çekmemi istediler. Bankın üzerinde mutlu ve âşık bir şekilde poz verdiler, bana teşekkür ettiler ve Ledra Caddesi’ne doğru yürümeyi sürdürdüler. Gidip onlara durumu açıklamayı düşündüm… Fakat sonra bunun pek bir anlamı olmayacağını düşündüm… Şimdi durduk yere ne yapmaya keyiflerini bozayım ki…
Gittiler ve manzaraya bakakaldım. Ne olmuştu şimdi? Turistlerin bu güzel manzaranın (!) sebebini anlamadıklarından eminim. Lefkoşa’da surlar içi yürüyüşlerinde güzel bir noktadan ibaretti orası… Hepsi bu!
***
Oradan o kadar kez geçtim, kaç defa yürüdüm ama yeşil hattın varillerinin güzel gözükmesi için yaptıklarımız ilk kez bu kadar dikkatimi çekmişti. Bölünmeye o denli alıştık da artık atraksiyonlara da mı başladık? O kadar çok alıştık ki…
Tabii şimdi aklınıza şu soru geliyordur… Oralara yakın kalanlar, oralarda yaşayanlar o sefalete ne kadar dayanabilirler ki? O çirkinliğe ve dikenli tellerin eşlik ettiği o görüntülere ne kadar dayanabilirler ki? Bunları söylerken ironi peşinde değilim. Ben de oralara yakın kalsaydım muhtemelen ben de varilleri süslerdim. Belki de daha dikkat çeken renkler ve daha modern saksılar kullanırdım.
Daha önce yazdıklarım hoşuma gitmiyor. “Bölünmeye bu kadar mı alıştık?”. Hiç hoşuma gitmiyor. Fakat doğduğum günden beridir bu durumlarla, bu yerlerle yaşıyorum. Duvarlarında kurşun izleri olan, terkedilmiş yapılar… Yolun sonunda bir kulübe ve genç çocuklar ellerinde silahları ile nöbet tutuyorlar… Çocuklarımızın ellerinde silahlar… Normal olmayan bir durum günlük yaşamımızın bir parçası haline geldi.
***
“Normal olmayan”. Bunu oradan ilk kez geçen herhangi biri anlar. Çocuklarımla oradan ilk geçtiğimde çocuklarım korkmuşlardı. Elimi sıkı sıkı tutuyorlardı. Görüntü onları ürkütmüştü. Sorular soruyorlardı, merak ediyorlardı. İkinci kez geçtiklerinde yine korktular, fakat bu kez yorum yapmadılar. Üçüncü geçişte yalnızca tereddütleri vardı. Dördüncüde ise artık sahneye kayıtsızlardı.
Hatırlamıyorum… Bu yolun normalde kulübeden sonra devamı olduğunu onlara söylemiş miydim? Yol değiştirmeye mecbur kalışımızın bölünmeden ötürü olduğunu anlatmış mıydım? Samimi olarak söyleyeyim, emin değilim…
--------------------------
Yenidüzen için hazırlanan özgün Yunanca metinden çeviri: Çağdaş Polili
--------------------------
Ομορφαίνοντας τη… διαίρεση
Κτήρια εγκαταλειμμένα, με τα σημάδια του πολέμου ακόμα χαραγμένα στους τοίχους των πολυκατοικιών. Ένα φυλάκιο στο τέρμα και νεαρά αγόρια με όπλα να το φυλάνε. Συρματόπλεγμα. Και μπροστά από αυτό, βαρέλια και στοιβαγμένα σακούλια. Ένα ψηλό ντουβάρι δεν σ’ αφήνει να δεις τι υπάρχει στην άλλη πλευρά. Και πάνω σε αυτό ένα σύνθημα. Σημαίες. Πολλές σημαίες. Και στη μια πλευρά και στην άλλη. Ελάχιστοι περαστικοί, προσπερνούν αδιάφορα το καταθλιπτικό τοπίο. Ανάμεσα σε αυτούς ένας μεσήλικας ένστολος αναγκάζει το παιδί με το όπλο να σταθεί προσοχή και να τον χαιρετίσει. Αδιάφορο κι αυτό. Πράσινη γραμμή…
Έχω περάσει αμέτρητες φορές με τα πόδια κατά μήκος της πράσινης γραμμής καθοδόν προς το εμπορικό κέντρο. Ένα στενό δρομάκι, σε οδηγεί κατευθείαν στην καρδιά της πρωτεύουσας, την οδό Λήδρας, ακριβώς μπροστά από το οδόφραγμα. Μια γνώριμη στοχοθέτηση πραγμάτων, για όσους διαμένουν στη μοιρασμένη Λευκωσία. Ιδιαίτερα για όσους γεννήθηκαν μετά τη διαίρεση και δεν είχαν ποτέ την χαρά να δουν την πόλη τους ενωμένη. Το φυλάκιο, δεν σου κόβει τον δρόμο -ποτέ δεν τον έχεις δει ενωμένο-. Κάνεις αναγκαστική στροφή χωρίς να το πολυσκέφτεσαι και είναι απλά δεδομένο.
***
Πριν λίγες μέρες, έκανα την ίδια διαδρομή από την εφημερίδα προς το πιο κοντινό τυροιπτάδικο. Μπροστά μου, ένα ζευγάρι τουριστών, ακολουθούσε την ίδια πορεία με μένα με πιο χαλαρούς ρυθμούς. Σπάνιο φαινόμενο. Οι περισσότεροι επιλέγουν πιο πολυσύχναστους δρόμους για το κέντρο. Θα χάθηκαν…
Πέρασαν το φυλάκιο και χαιρέτισαν τους στρατιώτες, κομπιάζοντας λίγο. Ο άντρας σταματά και δείχνει με θαυμασμό στη σύντροφό του τα βαρέλια και τα σακούλια του διαχωρισμού. Μπροστά είχε ένα ξύλινο, γραφικό παγκάκι και πάνω στα φρεσκοβαμμένα και περιποιημένα βαρέλια, δύο κρεμαστές γλάστρες με φυτά. Έκανα να τους προσπεράσω και μου ζήτησαν να τους βγάλω μια φωτογραφία. Πόζαραν χαρούμενοι και ερωτευμένοι στο παγκάκι, με ευχαρίστησαν και συνέχισαν το δρόμο τους για την οδό Λήδρας. Πήγα να τους εξηγήσω… αλλά δεν βρήκα νόημα. Τι να τους χαλώ τώρα τη διάθεση.
Έφυγαν και έμεινα να κοιτώ το θέαμα. Τι έγινε τώρα; Είμαι σίγουρη πως οι τουρίστες δεν είχαν αντιληφθεί τον λόγο ύπαρξης του… γραφικού τοπίου. Ένα όμορφο σημείο στην περιδιάβασή τους στην εντός των τειχών Λευκωσία. Αυτό ήταν!
***
Τόσες διαδρομές από εκεί, πρώτη φορά έδωσα σημασία στο πόσο υπέροχα κάναμε να φαίνονται τα βαρέλια της πράσινης γραμμής. Τόσο πολύ συνηθίσαμε τη διαίρεση, που την κάναμε ατραξιόν; Τόσο πολύ…
Θα μου πείτε… κι αυτοί που μένουν δίπλα, πόση μιζέρια πια; Πόσο να αντέξουν την ασχήμια και όλες τις εικόνες που συνοδεύουν το συρματόπλεγμα; Δεν το λέω με ειρωνεία. Πολύ πιθανόν να στόλιζα κι εγώ τα βαρέλια αν έμενα δίπλα. Ίσως να επέλεγα και πιο φανταχτερά χρώματα και πιο μοντέρνες γλάστρες.
Δεν μ’ αρέσει αυτό που έγραψα πριν. «Τόσο πολύ συνηθίσαμε τη διαίρεση»; Καθόλου δεν μ’ αρέσει. Αλλά από τότε που γεννήθηκα ζω με αυτήν τη στοχοθέτηση πραγμάτων. Κτήρια με σφαίρες στους τοίχους, εγκαταλειμμένα. Ένα φυλάκιο στο τέρμα. Νεαρά αγόρια με όπλα... τα αγόρια μας με όπλα. Μια μη φυσιολογική κατάσταση αποτελεί μέρος των βιωμάτων μας.
***
«Μη φυσιολογική». Το αντιλαμβάνεται κανείς αν περάσει από εκεί με κάποιον για πρώτη φορά. Την πρώτη φορά που έκανα αυτή τη διαδρομή με τα παιδιά μου, φοβήθηκαν. Κρατούσαν σφιχτά το χέρι μου. Τους ενόχλησε η εικόνα, έκαναν ερωτήσεις, είχαν απορίες. Και τη δεύτερη φορά πέρασαν φοβισμένα, αλλά χωρίς σχόλιο. Την τρίτη φορά ήταν απλά διστακτικοί. Την τέταρτη, ήταν πια αδιάφορο το σκηνικό.
Δεν θυμάμαι… τους είπα ποτέ ότι ο δρόμος κανονικά θα ‘πρεπε να συνεχίζεται μετά το φυλάκιο; Ότι η στροφή είναι αναγκαστική λόγω της διαίρεσης; Ειλικρινά δεν είμαι σίγουρη…