Yerel yönetimlerde uzun süredir çalan tehlike çanları, neredeyse her bölgeden yükselmeye başladı.
Bazı belediyelerin İhtiyat Sandığı ve Sosyal Sigorta borcu daha da arttı, borç miktarları ödenemez hale geldi. Gözler belediyelerin geçmişe dönük prim ve vergi borçlarının yeniden düzenlemesini içeren ve 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe girecek olan Belediyeler (Değişiklik) Yasa Tasarısı’na çevrildi.
Geçmişten gelen borçları bir ‘yük’ olarak tanımlayan bazı belediye başkanları ise ‘sürdürülebilir yapı’ oluşturulması gerektiğinden yana hemfikir…
Mali krizle boğuşan 17 belediyenin ‘borç’ kamburu aylık faizlerle gün be gün artıyor, söz konusu borçlara her ay yüzde 1 gecikme zammı işlemeye devam ediyor, borç, faizlerle büyüyor…
2018 yılı Ocak ayında 213 Milyon TL üzerinde olan borç miktarının içinde olduğumuz 2019 yılı Haziran ayında 244 Milyon TL’nin üzerinde olduğu Çalışma Bakanlığı’ndan alınan resmi verilere yansıdı.
Sosyal Sigortalar Dairesi’ne 2017 Aralık ayı itibariyle 101 Milyon 504 bin TL olan borç, günümüzde 109 Milyon 78 bin TL’ye çıktı.
İhtiyat Sandığı Dairesi’ne ise Ocak 2018’e göre 112 Milyon 126 bin TL olan borç miktarı 2019 yılı Haziran ayında 135 Milyon 684 bin TL’ye yükseldi.
Sosyal Sigortalar Dairesi ile İhtiyat Sandığı Dairesi verilerine göre, çalışanların emeklilik ile ikramiye haklarını güvence altına alan ve geçmişten gelen sosyal yatırımlar konusunda, 28 belediyeden 17’sinin ciddi miktarda vereceği bulunuyor. 2016 yılından öncesine ait olan birikmiş borçların yarısından fazlası ise ‘gecikme zammı’ …
Borç giderek artıyor…
Mali krizle boğuşan 17 belediyenin ‘Borç’ kamburu aylık faizlerle gün be gün artıyor, söz konusu borçlara her ay yüzde 1 gecikme zammı işlemeye devam ediyor, borç, faizlerle büyüyor… 2018 yılı Ocak ayında yapılan haberde 213 Milyon TL üzerinde olan borç miktarının içinde olduğumuz 2019 yılı Haziran ayında 244 milyon TL’nin üzerinde olduğu Çalışma Bakanlığı’ndan alınan resmi verilere yansıdı.
Sosyal Sigortalar Dairesi’ne olan borç 101 Milyon 504 bin TL’den 109 Milyon 78 bin TL’ye çıkarken, İhtiyat Sandığı Dairesi’ne olan borç ise 112 Milyon 126 bin’den 135 Milyon 684 bine yükseldi.
Sosyal Sigortalar Dairesi’ne 2017 Aralık ayı itibariyle 101 Milyon 504 bin TL olan borç, günümüzde 109 Milyon 78 bin TL’ye çıktı.
İhtiyat Sandığı Dairesi’ne ise Ocak 2018’e göre 112 Milyon 126 bin TL olan borç miktarı 2019 yılı Haziran ayında 135 Milyon 684 bin TL’ye yükseldi.
Lefkoşa Türk Belediyesi’nin borç yükünde başı çektiği gözlemlenirken, bunun yanı sıra özellikle Yenierenköy Belediyesi, Çatalköy Belediyesi, Lefke Belediyesi, Yeniboğaziçi belediyelerinde de borç miktarı oldukça kabarık.
Belediye başkanlarının ‘sürdürülebilir yapı’ talebi…
Geçmişten gelen borçları bir ‘yük’ olarak tanımlayan bazı belediye başkanları, ‘sürdürülebilir yapı’ oluşturulması gerektiğinden yana hemfikir…
Kimi belediyeler, ‘günlük rutinimizi döndürüyoruz’ derken, kimisi ‘bu halimizle bile zorlanıyoruz, bu yasa devreye girerse batarız’ diyerek isyan etti…
Özellikle kırsal kesim bölgelerindeki belediyelerin çok zor durumda kalacağı ifade edilirken, bu belediyelerin batma noktasına geleceği belirtiliyor.
///
BELEDİYE BAŞKANLARI NE DEDİ?
Belediyeler Birliği Başkanı, Güzelyurt Belediye Başkanı Mahmut Özçınar:
“Belediyeler günlük rutinini döndürebiliyor, geçmişten gelen borçlar büyük bir yük”
“Belediyelerin ilgili yasa ile yüzde 50 personel giderleri mevcuttur, yasa belli, devletin ne kadardır bunun karşısına koyalım, bu kadar net… Belediyeleri kötü bir imaj gibi yaratarak, bu ülkede yerinden kalkınma ve yerinden otoriteyi zedeleyen düşünceler içinde olunuyor ve bu da bizi üzüyor. Aslında yerel yönetimlerin daha fazla yetkilenmesi, kaynaklarını geliştirmesi gerekir, daha sürdürülebilir ve denetimli olma şansını yaratabiliriz bu ülkeyi yönetebilmek, geliştirmek adına. Vergi ve sigorta ile ilgili sıkıntılarımız var ama bunlar geçmişten kalan borçlardır. Şu an belediyeler, günlük olarak yerel paydan ödemelerini sürekli yapıyor. Belediyeler günlük rutinini döndürebiliyor, geçmişten gelen borçlar büyük bir yük. Bunun yanında büyük bir ölçek sorunumuz var. Kentler arasında bölgeler arasında gelir yapıları arasında bir dağınıklık var.
Oysa küçük bir ülke olmamız nedeniyle daha sürdürülebilir bir yapıya kavuşmamız sağlanabilir. Doğal olarak yetkileriyle birlikte belediyelerin yeniden düzenlenmeye ihtiyacı var ve öncelikle belediyelerin görev tanımına, hizmet görevlerine göre de düzenlemeye gidilebilir. Büyük ölçekli ve büyük projeli işlerin ölçeğine dayalı olarak görev üstlenmesi hedeflenmektedir. Kanalizasyon da bunların başında geliyor. Ki bunun güncel olarak her noktaya ulaşması gerek. Tek elden veya büyük ölçekli bir yönetim anlayışı ile yönetilmesini hedeflemeliyiz, hem maliyet düşürme ve kaynak israfı yapılmaması adına bu yapılmalı. Aynı şekilde çöp yönetimi de bunlara dâhil edilebilir.
2020’de yapılan öteleme ile yeniden tarih yaklaştı. Bu süre içinde yeniden düzenleme ve yerel yönetimler reformu yanında kamu yönetimi reformu ile birlikte değerlendirerek bu ülkede daha sürdürülebilir yapıya dönüşmesi gerektiğine inanıyorum. Geçmişten gelen bu borçların faizleri çok yüksek, bunlarda iyileştirmeler yapılıp, ana borçlar taksitlendirilmeli, bir şekilde kolaylık sağlanmalı.”
Geçitkale Belediye Başkanı Hasan Öztaş:
“Birçok belediye bunun altından kalkamaz, batar”
“Geçmişe dair borçlar dışında, güncel yatırımlar eksiksiz yapılıyor. Fakat geçmiş problemler aha devam ediyor üstelik faizle katlanarak çoğalıyor. Devlet her kurumunda vatandaşa af çıkarıyor ama biz çıkarmıyor. Bu borçların taksitlendirilip ödemesini talep eder, 2020’nin ocak ayına bu ertelenmişti. Belediyeler reformu umarız artık gerçekleşiri ve buna da bir çözüm bulunur da artık belediyeler daha emin adımlarla adım atabilme imkânı bulur. Şu anki kırsal belediyelere bu miktarlar yüklenirse birçok belediye batma noktasına gelecek. Birçok belediye bunun altından kalkamaz, batar. Zaten özellikle kırsal kesim belediyeleri maaş ödemelerde bile zorluk yaşarken bir de bu talep edilirse çok büyük sıkıntılar yaşanacak.
Belediyelere devlet tarafından verilen katkı payı kesilir de bu borçlara yansıtılırsa birçok belediye batar.
Devlet, kendi kurum ve kuruluşlarından, özel şirketler veya şirket sahiplerinden zorunlu olarak sosyal sigorta ve ihtiyat sandığı paralarını yatırmadı.”
Dipkarpaz Belediye Başkanı Suphi Coşkun:
“Yeni bir yasa çalışması yapılmalı, yoksa en az 10 belediye anahtarı devlete teslim edecek”
“Belediyeler geçmiş yıllarda yapılan borçlarla batacak. Bir personelimi emekliye çıkarmam gerek, ödemem gereken anapara 16 bin TL, faizi ise 27 bin TL. Geçmiş başkan hiç ödememişse, devlet kırsal kesim belediyelerini hiç düşünmemişse belediyeler nasıl kalkınacak? Önümüzdeki aylarda maaşları bile ödeyemeyeceğiz. Önümüzdeki aylarda ödeme yapamayacağız. Dipkarpaz’ın bir buçuk milyon olarak borcu var. Bu devlet katkısı da kesilirse hiçbir şey yapamayız. Her emekli olanın anaparasını hemen ödemeye razıyım ama bu kadarı da olmaz, anaparayı yüzde 100’ün üzerinde geçti. Bununla ilgili yasa çalışılmalı. Hiçbir çözüm yaklaşımı yok, personelim emekli olamıyor. Bu sayı giderek artacak. Yeni bir yasa çalışması yapılmalı. Geçmişte sadece Erenköy götürüp anahtarı devlete teslim etmişti, bu yasa geçer de bu uygulama devreye alınırsa en az 10 belediye götürüp anahtarı teslim edecek. Bu olur şey değil.”
Tatlısu Belediye Başkanı Hayri Orçan:
“2018’den bugüne hiçbir tedbir alınmadı, borç yükü de daha da büyüdü”
“Ertelendiği gün söylemiştim, daha büyük bir sorunla karşılaşacağız demiştim, öyle de oldu, borç daha da büyüdü, öteleme bir kurtuluş değil, daha kötü bir sonuç doğuran zarardı. Bizim şu an borcumuz yok ama rakamların ikiye katlandığını duyuyoruz. Bu yasa 2020 yılında uygulanırsa birçok belediye batacak, vergi borçları, ihtiyat sandığı, sigorta borcu olan belediyeleri daha da zor günler bekler. Yasa da gayet açık, en çok 20 yıla taksitlendirilir ve kaynağından kesilir diyor. Devlet bir an önce önlem almalı, ötelenmesi sorunu erteler. 2018’den bugüne dek hiçbir tedbir alınmadı, borç yükü de daha da büyüdü. Yasal düzenleme bir an önce belediyeleri de koruyarak gündeme almalı. Belediyelerin mali yapılarını güçlendirecek, yerinden yönetimi güçlendirecek şeylerin yapılmamasıdır bu borçları aslında yükselten, engelleyemeyen. İktidara gelen hiçbir parti bu konuya eğilmedi, hepsinin sorumluluğu var. Radikal ciddi kararlar alama noktasında sorunu ötelemenin dışında bir şey yapılmıyor. Bir an önce belediyeler yasası değişikliğini bekliyoruz ama her gelen hükümet öteledi… Ya hükümet değişiyor, ya yapılmıyor.”
Lefkoşa Türk Belediye Başkanı Mehmet Harmancı:
“Devlet belediyelerin ödeme kabiliyetine göre bir karar almalı”
“Yasa, ilgili bakanlık ve devlet arasında bir çalışma görevi veriyor ve başvuru sürecini başlatın diyor. 2018’de başvuru sürecini başlattık, bir ön çalışma yaptık. Bu meblağların yasal süre içinde ödenemeyeceğini herkes kabul ediyor. Zaten ödeme kabiliyetimizi dikkate alarak bir ödeme programı oluşturalım diyoruz. Bu borcun rahatsız edici bir yanı vardır, o da faizdir… Emekliye ayrılanlarla ilgili artık problem yaratmıyor. Biz emekliye ayrılanları bir tamam ödüyoruz ve bu borç düşüyor ama faizle birlikte maalesef aynı seviyelere geliyor. Yapılması gereken ödeme dışına çıkıp daha sürdürülebilir bir modele geçilmeli. Yasada emeklilik ve ihtiyat sandığı sıkıntısını yaşayabileceklere ilişkin bir açılım gelmeli, amaç üzüm yemekse… Her ödediğimiz sigortayı peşin ödeyeceksek indirim getirilmeli. Bunlar ciddi bir rahatlamaya yol açacak. Her ayını tıkır tıkır yatırıyoruz, geriden gelen bu durum kimseye engel teşkil etmemeli. Bu borçlar günün sonunda devlete olan borçlar, devlet belediyelerin ödeme kabiliyetine göre bir karar almalı. Örneğin Maliye Bakanlığı, böyle bir meblağı kendi iç borçlandırmasından yapıp, belediyeler adına yatırabilirse ve her ay devlet kesintisi ile makul seviyelerde vergi affı da dikkate alınarak yapılırsa bu mantıklı bulunan bir model olarak bulunmuştu. Bunu daha önce hükümetlere sürekli anlattık, yeni gelenlere de yine oturup anlatacağız.”