Türk Lirası erirken, esnafın açığı büyüyor. Dövizle kira ödeyen çok sayıda işletme nefessiz kaldı.
Lefkoşa çarşısında Vakıflar İdaresi’nin kiracısı olan birçok işletme kirasını ödeyemeyecek duruma geldiğini ifade ediyor, bu süreçte kiralarda indirim yapılmasını istiyor ve ek kolaylıklar bekliyor.
400 Sterlin ile 600 Sterlin arasında kira gideri bulunan esnaf, sadece döviz kurlarındaki yükseliş ile para kaybediyor. Mart ayında 7,84 TL olan Sterlin, önceki gün 10,75 TL’den işlem gördü.
Fehime ALASYA
Çoğu gün iş yapamadan kepenk indirdiğini söyleyen esnaf, durumun giderek kötüleştiğinden yakınıyor, özellikle “kira indirimi” beklentisini dile getiriyor.
Türk Lirası’nın döviz karşısında değer kaybetmesi sürerken, iş yeri kiraları da giderek yükseliyor. Lefkoşa Arasta’da bulunan ve birçoğu Vakıflar İdaresi’ne ait olan dükkanların kirası, durduğu yerde yükseliyor, esnafın ‘kiralarda indirim beklentisi’ ise her geçen gün giderek artıyor.
Pandemi sürecinin başında kiralarda %25 indirim kararı alan Vakıflar İdaresi, koşulların kötüleşmesi gerekçesiyle bazı ek tedbirlere yöneldiğini fakat Bakanlar Kurulu’nda bunların henüz görüşülemediğini anlatırken, % 25’lik indirimi yeterli bulmayan esnaf, daha fazla destek talep etti.
Esnaf ve Zanaatkarlar Odası da kirada kolaylık talebi ve ek tedbirler ile Vakıflar İdaresi’nde talepleri bulunduğunu, henüz konuyla ilgili net yanıt alamadıklarını anlatarak, ‘sürecin takipçisiyiz’ dedi.
Çarşıda özel işletmelere kira ödeyen bazı dükkan sahipleri, 400 Sterlin ile 600 Sterlin arasında kirası bulunduğunu anlattı.
Sadece döviz kurlarındaki yükseliş ile 400 Sterlin kirada Mart ayında bu tutarın karşılığı 3 bin 136 TL iken, bu rakam Ekim ayında dün itibariyle 4 bin 244 TL olarak karşımıza çıkıyor. O günden bu yana hiç siftah yapamayan esnafın, kapalı olması durumunda bile bin 108 TL kaybı olduğu dikkat çekiyor. Mart ayında 7,84 TL olan Sterlin, dün 10,7 TL’den işlem gördü.
Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Mahmut Kanber:
“Ya kiradan belli bir süre muaf tutulmalı, ya da %50’si alınmalı”
“Vakıflar İdaresi Müdürlüğüyle görüşmeler yaptık, isteklerimizi, yardım taleplerimizi söyledik. Geçişlerin durmasından dolayı esnafın % 80 gelir kaybı oldu. Esnafın belli bir zaman kiradan muaf tutulması, olmazsa kiralarda %50 indirime gidilmesi gerektiğini belirttik.”
Kira ödeyen işyerlerinin çok zor günlerden geçtiğini ifade eden Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Mahmut Kanber, esnafın belli bir zaman kiradan muaf tutulmaları gerektiği veya kira ücretlerinde en az %50 indirime gidilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Vakıflar İdaresi’nden bu yönde talepleri olduğunu anlatan Kanber, ilk girişimlerinde ‘yasalar izin vermiyor’ yanıtı aldıklarını, buna karşın Vakıfların çalışma yapacağını belirtti. Kanber, bu güne dek çalışmayla ilgili hiçbir yanıt alamadıklarını ifade etti.
Kanber, “Vakıflar İdaresi Müdürlüğüyle görüşmeler yaptık, isteklerimizi, yardım taleplerimizi söyledik. Kapı ekonomisinden dolayı bu esnafın %80 gelir kaybı oldu. Bu çerçevede görüşmemizde esnafın belli bir zaman kiradan muaf tutulmaları, olmazsa %50 indirime gidilmesi gerektiğini belirttik. Bize yasanın uygun olmadığını ve gerçekleştirilemeyeceği söylendi. Çalışacağız dendi ama henüz görüşemedik.” dedi.
“İş yapmayan esnaf bunu karşılayamaz”
Vakıflar İdaresi’nin çeşitli noktadaki dükkanları için ‘borçların ödenmesi şartıyla kiralarda %25 indirim yardımı’ yapıldığını anlatan Kanber, yine de iş yapmayan esnafın bunu karşılayabilmesinin mümkün olmadığını dile getirdi.
Bu sürecin ve taleplerinin devam ettiğini kaydeden Kanber, ülkede gelir kaybının yüksek oranda devam ettiği şu günlerde devletin, kendi alacağı kira veya vergi dilimlerinde normal zamandaki gibi davranmaması gerektiğinin altını çizdi.
En az %50 indirime gidilmesi gerektiğinin kaydeden Kanber, Surlariçi’ndeki esnafın büyük geçim kaynağı olan güneyden geçişlerle ilgili, geçiş noktalarının açılmasını BM ile de görüştüklerini anlattı.
Kanber, “Ekonominin dışında birlik ve mücadele, barışçıl duruşun sergilendiği bu alanda zarar büyümeden her iki tarafında bu konuyu masaya yatırması gerekiyor.
“Geçiş noktası için görüşmeler sürüyor”
Bunu yaparken de sağlık koşullarının elverdiği şekilde, daha sıkı tedbirlerle geçişlerin yapılması, bölgenin canlanması gerek.” şeklinde konuştu.
Kapıların açılması ve ticaretin de artmasıyla ilgili girişimlerinin olduğunu ifade eden Kanber, pandeminin seyrinden dolayı bunun sekteye uğradığını da belirtti.
Kıbrıs Vakıflar İdaresi Genel Müdürü İbrahim Benter:
“Desteğimiz artacak, devlet de daha fazla katkı koymalı”
“2020 yılının kiralarında 25 indirime gittik, giderek zorlaşan koşullarda bu desteğin yetersiz kaldığı tespit ettik, desteğimiz artacak ama devlet de daha fazla katkı koymalı”
Sürecin başında hızlıca aldıkları karar ile 2020 yılının kiralarında 25 indirime gittiklerini ifade eden Kıbrıs Vakıflar İdaresi Genel Müdürü İbrahim Benter, giderek zorlaşan koşullarda bu desteğin yetersiz kaldığı tespitlerinde bulunduklarını anlattı.
Bu sürede ek destek kararı da aldıklarını kaydeden Benter, bunların hayata geçirilmesi için Bakanlar Kurulu’ndan onay beklediklerini ifade etti.
Bu bağlamda Vakıflar İdaresi’ne borcu olan kiracıların borç faizlerini affedip, borçlarını taksitlendiren bir uygulamaya gidileceğini kaydetti.
Benter, özellikle küçük ve köklü esnafa veya yeni girişimcilere daha fazla destek verilmesi gerektiğini ifade ederken, bu bağlamda devletin de daha fazla katkı sağlaması gerektiğini işaret etti…
Süreçle ilgili Esnaf ve Zanaatkarlar Odası ile de görüştüklerini anlatan Benter, Vakıfların gelirinin de çok düştüğünden dert yandı.
Benter, özetle şunları ifade etti:
“Bu durum çok zor, turist gelmiyor, ada genelinde her noktada çeşitli kolaylıklar sağlamaya çalışacağız. Biz kiracılarımıza yardımcı olmak için çalışıyoruz, daha da çok yardım için yeni kararlar üreteceğiz. Arada kaldık, bir yandan mağdur olan insanların müracaatları kat kat arttı, kiralarda da gerileme oldu, bu bağlamda biz de zor durumdayız. Her yıl öğrencilerin bursu, okul tadilatları için yardım yapıyorduk. Bu yıl burs talepleri aşırı arttı. Okullar için her yıl ayırdığımız yardım giderlerine talep çok fazla arttı.”
Lefkoşa çarşıda terk edilmişlik havası, esnaf dert küpü…
Mustafa Altınbaş: “Siftah etmeden kapatıyoruz”
“Haftalarca siftah etmeden kapatıyoruz. Altın fiyatlarını söyleye utanıyoruz. Kiralarımızı %25 indirimle ödüyoruz ama hiç siftah yapmayan bir iş yeri bu indirimi ne yapsın? Bu bile bizi desteklemeye yetmiyor. Devlet, esnafı kira açısından da desteklemeli, bu yapılan katkı yeterli değildir.”
İsmail Aksu: “Turistler gitti, çarşı bitti”
“Kiralarda bu yılsonuna dek % 25 indirime gidildi ama buna rağmen çok zor durumdayız. Geçiş noktasının kapanması bizi çok kötü etkiledi. Salgın öncesinde sürekli döviz ile çalışıyorduk, kapılar kapandı, günde 1 Euro bile görmüyoruz. Turistler gitti, çarşı bitti.”
Ayşe Ertanın: “Vakıflar böyle zor bir dönemde bizden kira almamalıydı”
“Aylık kiramızı bile toplayamıyoruz, açmazsak olmuyor, açınca da ödeyemiyoruz, esnafa daha fazla destek yapılması gerek. Kirazlar dövize endeksli, hiçbir şey yapmasak da çıkıyor. Hem Vakıflar, hem de devlet bu yönde desteklerini arttırmalı.”
Hüsnü Güven: “Sağlık alanını da göz önünde bulundurmalı ve geçişler için kolaylıklar sağlanmalı”
“60 yıldır buradayım, ilk kez böyle kötü bir dönem görüyorum. Özellikle döviz ve Lokmacı kapısının kapanması çarşıyı bitirdi. Bir an önce bunlara çözüm bulunmalı. Sağlık alanını da göz önünde bulundurmalı ve bu yönde geçişler için kolaylıklar sağlanmalıdır.”
Kader Rençbereli: “Geçiş noktası kapalı, esnaf kapalı, çarşıya gelen giden yok, satışlarımız durdu”
“Ayda 750 Euro kira ödüyorum, devletin biz küçük esnafa desteğini göremedik. Dükkân sahibimin bireysel inisiyatifi ile kira ödemelerimde çeşitli kolaylıklar yapıldı ama hiç satış yok. Geçiş noktası kapalı, esnafın birçoğu kapalı, çarşıya gelen giden yok, satışlarımız neredeyse durdu.”
Oruç Kaya: “Ayağa kalkmamız için devlet desteği şart”
“Çarşıdaki esnafın gidişatı hiç ama hiç iyi değil. Kiralarımızı, giderlerimizi karşılayamaz olduk. Bu konuda gerek Vakıflar, gerekse devlet bize destek vermeli. Bu desteği pandemi süresince göremedik. Böyle giderse kepenk indirecek çok dükkan olacak.”
Kemal Tunç: “Dövizin yükselmesi de turistlerin olmaması da bizi çok olumsuz etkiledi”
“Kapılar bir an önce açılsın, Arasta, çarşı eski sisteme geçsin istiyoruz. Bölgede başka dükkanımız da var ama aylardır kapalı, açamıyoruz. Bunu açtık ama iş yapmıyoruz, yıl bitiyor biz toplasanız 10 tane tişört satamadık. Döviz de bizi çok olumsuz etkiledi.”
Cihan Aka: “Çok büyük çıkmazdayız”
“Bölgede hiç iş yapmıyoruz, işveren de işçi de çok dertli. İşvereni işten atmak olmuyor, siftah yapmadan dükkan kapatmak da olmuyor, doluya koyuyoruz dolmuyor, boşa koyuyoruz almıyor. Çok büyük bir çıkmazdayız.”