Ertuğrul SENOVA
Sabah, çalıştığınız yere gittiğinizde, patronunuzun sizin dışınızdaki herkese ‘günaydın’ dediği oluyor mu? Ya da öğle arasında, ofis arkadaşlarınızın hep birlikte kahve molası verdiği sırada, sizin bilgisayar başında oturmaya devam ettiğiniz bir an?
Cevabınız “Evet” ise ve bu durum en az 3 aydır sistematik bir şekilde yaşanıyorsa, ‘mobbing’e uğruyor olabilirsiniz...
Toplumun genelinde bilindiğinin aksine ‘mobbing’ sadece üst-alt ilişkisinde değil, alt-üst ya da yatay şekillerde yaşanabiliyor.
Türkçe’ye “Psikolojik Taciz” olarak çevrilen ‘mobbing’ ile mücadele kapsamında, Kıbrıs’ın kuzeyinde herhangi bir Yasa bulunmuyor.
YENİDÜZEN’e konuşan İnsan Kaynakları Yönetimi Derneği Başkanı ve Proje Koordinatörü Ahmet Türkdoğan, “Cinsel tacizin yasal karşılığı var, psikolojik tacizin yok” diyerek, mobbing dâhil, çalışan hakları ve işçi – işveren arasındaki iletişimle ilgili yürüttükleri projeden ve sundukları ücretsiz destek ve eğitimleri anlattı.
“Herkes İçin Eşit Haklar: Çalışan Haklarının Güçlendirilmesi Projesi”
Başkanı olduğu İnsan Kaynakları Yönetimi Derneği ve Kıbrıs Türk Barolar Birliği işbirliğinde, Avrupa Birliği tarafından desteklenen “Herkes İçin Eşit Haklar: Çalışan Haklarının Güçlendirilmesi Projesi”ni geliştirdiklerini anlatan Türkdoğan, projeyle ilgili detayları aktardı.
“Ana hedef, çalışan hak ihlallerini ortadan kaldırmak”
Proje kapsamında çalışanlara ücretsiz hukuki ve psikolojik destek verdiklerini belirten Türkdoğan, bunların yanı sıra özel sektörde çalışanlar ve işverenler için yine ücretsiz eğitimler vermeye hazırlandıklarını ifade etti.
Proje kapsamındaki ana hedeflerinin, çalışan hak ihlallerini ortadan kaldırmak ve herkesin eşit şekilde
çalışabileceği ortamlar yaratmak olduğunu vurgulayan Türkdoğan, şöyle devam etti:
►“Ana hedefe ulaşabilmek için üç farklı adım geliştirdik: Hak ihlallerine maruz kalan çalışanlara ücretsiz hukuki ve psikolojik destek vermek, yasa analizleri yaparak mevzuattan kaynaklı sıkıntıları gidermek, iyileştirme yapmak, mobbing yasası gibi yasa tasarıları oluşturmak ve özel sektöre farkındalık eğitimleri vermek. Bu üç adımı yürütebilmek için devletle de işbirlikleri yapmaya başladık.”
Ücretsiz hukuki ve psikolojik destek
Sözünü ettiği üç adımı açan Türkdoğan, ilk olarak ücretsiz hukuki ve psikolojik destek mekanizmasını anlattı:
► “Bu konuda iki havuz kurduk. Biri avukatlardan, biri de psikologlardan oluşuyor. Bu konuda çalışanlardan online ya da telefon üzerinden başvurular alıyoruz. Destek isteyenler, 0546 999 20 22 numaralı telefondan veya www.ikydkibris.org adresinden bizlere ulaşabilirler. Tek yapmaları gereken şey, önlerine çıkan formu doldurmak. Yaşadıkları sorun küçük ya da büyük olsun, tüm başvuruları değerlendirmeye alıyoruz. Örneğin avukat desteğine ihtiyacınız varsa, avukatlarla ilgili listeyi sizinle paylaşıyoruz, ücretsiz bir şekilde seçtiğiniz avukatla iletişime geçip, çalışma hayatında yaşadığınız mağduriyeti giderebiliyorsunuz. Sadece ‘çalışma alanımdaki haklarımı merak ediyorum’ deseniz bile, doğru bilgiye ulaşabilmeniz için sizi avukata yönlendiriyoruz. Kimse ‘basit bir konudur, iletişim kurmayalım’ diye düşünmemeli. Her vakayı değerlendiriyoruz. Anlattığım tüm detaylar, psikologlar için de geçerli. Kıbrıs Türk Psikologlar Derneği işbirliğimiz kapsamında, 5 seansa kadar ücretsiz destek sağlıyoruz.”
“65 çalışandan başvuru aldık, 30’unun sorunu çözümlendi”
Bugüne kadar 65 çalışandan başvuru aldıklarını ve bunların 30’unun çözümlendiğini aktaran Türkdoğan, kendilerine ulaşan sorunlar ve çözümleriyle ilgili şu örnekleri verdi:
►“Örneğin geçtiğimiz ay bir profesör haksız fasihe uğradığını bildirdi. Bu konuda davaya gidildi. Girne’de inşaat sektöründe çalışan yabancı uyruklu arkadaşlar maaşlarını alamadıklarını beyan ettiler onlara yardımcı olduk. Kapanan iş yerinde çalışan yabancı uyruklu kişiler, iş yeri kapandıktan sonra boşlukta kaldı, onların haklarına erişmesi için bir süreç balattık. Onun dışında işyerinde mobbinge uğrayan bir kişi psikolojisinin yıprandığını ve işten çıktığını anlattı. Ona psikolojik destek sağladık.”
“Mobbing, psikolojik tacizdir; Türkçeye ‘psikolojik taciz’ olarak çevrildi”
Özellikle mobbing konusuna dikkat çeken Türkdoğan, verdikleri eğitimler arasında mobbing ile ilgili farkındalık çalışmaları olduğuna vurgu yaparak, “mobbing nedir” sorusuna kısaca yanıt verdi:
► “Çalışma hayatında mobbing, kurum içerisindeki insanlarla olan iletişimin doğru şekilde gerçekleşmemesi sonucu, kişiyi psikolojik olarak etkileyen bir süreçtir. Mobbing, Türkçe’ye ‘psikolojik taciz’ olarak çevrildi. Fakat cinsel tacizin yasal bir karşılığı varken, psikolojik tacizin yok. Mobbingle mücadele ile ilgili yasa yok. Psikolojik taciz; yani mobbing üç yönlü çalışıyor. Biri üstten alta, biri alttan üste biri de yatay mobbing olarak kayda geçiyor. Bir olayın mobbing şeklinde nitelendirilmesi için düzenli bir şekilde yaşanması gerekiyor. Terminolojiye 6 ay olarak girdi ama 3 ay boyunca benzer olaylara maruz kalmak, mobbing olarak değerlendirilebilir.”
“Mobbingin temel amacı, kişiyi huzursuz edip işten çıkmasını sağlamak”
Mobbingin temel amacının, “kişinin huzursuz olup, işten çıkmasını sağlamak” olduğunu belirten Türkdoğan, “En kötü amacı da kişiye zarar vermek” dedi.
Bunlardan birini yaşıyorsanız, mobbinge maruz kalmış olabilirsiniz…
Şu ana kadar bilerek zarar vermek adına yapılmış bir vaka ile karşılaşmadıklarını ama kişinin işten çıkarılması için mobbing uygulandığına şahitlik ettiklerini belirten Türkdoğan, bazı mobbing örnekleri verdi:
► “Mobbing sürekli bir tacizdir. Örneğin sabah işyerine gittiniz, müdürünüz veya amiriniz diğer arkadaşlarınıza günaydın derken size demiyor. Size negatif, diğerlerine pozitif yaklaşımda bulunuyor. Veya öğlen yemeğinde bir plan yapılıyor ya da hep birlikte kahve molası veriliyor, fakat siz bilgisayar başında oturmaya devam ediyor çünkü davet bile almıyorsunuz. Veya kurum içinde hata yaptığınızda diğerlerine göre daha çok eleştiriliyor, diğerlerinin önünde rencide ediliyorsunuz. Görevleriniz azaltılıyor ya da arttırılıyor. Ulaşılmaz hedefler veriliyor.”
“Acaba ben mobbing yapıyor muyum?”
“Mobbingi uygulayan insanlar da bizden biridir” hatırlatmasını yapan Türkdoğan, “Mobbingi yapan belki de sizsiniz, belki de en yakın arkadaşınızdır. Mobbingi yapan kişi kötüdür diye bir niteleme yok. Farkında olmadan da yapılabiliyor. Ama mobbing ile ilgili farkındalık arttığı anda herkes kendine sormaya başlıyor; ‘Acaba ben mobbing yapıyor muyum? Bu yaptığım mobbinge girer mi?’ Bu sorular, aslında kişinin kendisine sorabileceği en önemli sorudur.”
“Talep etsinler ya da etmesinler, tüm şirketlerle iletişime geçmeye hazırlanıyoruz”
Tam da bu konuda, özel sektöre ücretsiz eğitimler verdiklerini aktaran Türkdoğan, “Eğitim talep etsinler ya da istemesinler; tüm şirketlerle iletişime geçmeye hazırlanıyoruz. Yarım günlük ücretsiz eğitim paketimiz var. Bu paket; insan hakları eğitimleri, mobbingle mücadele, toplumsal cinsiyet eşitliği ve insan kaynakları uygulamaları olmak üzere dört farklı adımdan oluşuyor. Eğitimler; psikolog, avukat ve insan hakları uzmanları tarafından veriliyor” bilgilerini paylaştı.
Mobbinge maruz kaldığını düşünenler ne yapmalı?
Mobbinge maruz kaldığını düşünen insanların ne gibi yollar izlemesi gerektiğine dair soru üzerine konuşan Türkdoğan, “Mobbingi ispat etmek çok zor. Eğer psikolojik tacize maruz kaldığınızı düşünüyorsanız; atılan mesajların ekran görüntüsünü alın, mailleri saklayın, imzaladığınız kağıtlar varsa saklayın. Kısacası, kanıt olarak değerlendirebileceğiniz her şeyi saklayın ki daha sonra hukuksal bir süreç başlarsa ispat olabilsin” dedi.
Şu an mobbing ile ilgili yürürlükte herhangi bir yasanın bulunmadığını ancak mobbingle mücadele edilebilecek yasal dayanakların var olduğunu anlatan Türkdoğan, “Sonuç olarak, işin içinde kötü muamele var. Bu konuda davaya gidilebilir. Mobbing yaşandığının tespiti hakim tarafından kayda geçerse, bu hukuka girmiş olur” şeklinde konuştu.
Mobbing Yasası için çalışma başlattılar
Mobbing Yasası oluşturulması noktasında çalışmalar başlattıklarını da belirten Türkdoğan, “Şu an yasa analizi yapan iki hukukçumuz var. Tüm yasal kaynakları taratıyorlar. Uluslar arası kaynaklarla karşılaştırarak bir rapor çıkaracaklar. Bu doğrultuda tüm tespitler yapıldıktan sonra bir sunum gerçekleşecek, ardından da çalıştay yapılacak. Tüm paydaşların bulunduğu bir çalıştay….”
Dikkat çeken veriler
Dernek yetkilileri, www.ikydkibris.org adresindeki iletişim formunu doldurarak İnsan Kaynakları Yönetimi Derneği’ne ulaşan kişilerle ilgili verileri YENİDÜZEN’le paylaştı. Şimdiye kadar toplamda 65 kişinin doldurduğu iletişim formlarına göre; başvuranların yüzde 35’i KKTC vatandaşı, yüzde 15’i TC vatandaşı ve geriye kalan yüzde 50’si ise 3’üncü ülke vatandaşlarından oluşuyor. Başvuranların yüzde 61,5’i erkek, yüzde 38,5’i ise kadın; ortalama yaş aralığı ise 31 – 43. Yüzde 49.2’si Lefkoşa’dan; yüzde 38,5’i Girne’den gelen başvurularla ilgili dikkat çeken veriler şöyle:
Başvuranların;
%32.3’ü sözleşmesi olmadan çalıştırılıyor.
%32.4’ünün ise çalışma izni bulunmuyor.
%16.1’i çalışma iznini kendi ödüyor.
%12’sinin pasaportu işvereni tarafından tutuluyor.
%72.4'ü 40 saatin üzerinde çalıştığını söyledi.
%81,5'i ek mesai ödeneği almıyor
%43.1’i yatırımlarının düzenli olarak yapılmadığını söyledi
%50.8'i sosyal güvenlik yatırımları aldığı maaş üzerinden yapılmadığını söyledi.
%56.9’u yıllık ücretli iznini kullanamadığını belirtti
%56.9’u psikolojik şiddet gördü
%11'i iş yerinde fiziksel şiddete uğradığını söyledi
%47.7’si görev tanımının dışında bir iş yaptırılmaya zorlanıyor