Lefkoşa Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi’nde “Gelişimsel Pediatri Polikliniği” kurularak hizmet vermeye başladı.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Servisi’ne bağlı olarak hizmet vermeye başlayan Gelişimsel Pediatri Polikliniği’nde göreve başlayan Dr. Doğa Ceren Tekgüç, KKTC’de Gelişimsel Pediatri’nin kurulması ve bu alanda hizmet verilmeye başlanmasının dünyada birçok ülkede henüz gerçekleşmemiş önemli bir adım olduğunu ifade etti.
Sağlık Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Dr. Tekgüç, Gelişimsel Pediatri’nin önemi, normal çocuk servisinden Gelişimsel Pediatri’yi ayıran özellikler, özel gereksinimi olan çocukların erken tanımlanmasının önemiyle ilgili açıklamalarda bulundu.
Tekgüç, Gelişimsel Pediatri’nin, farklı nedenlerle gelişimsel sorunları olan çocuklara ve ailelerine yönelik çalışan, tüm çocukların ve özellikle de özel gereksinimleri olan çocukların gelişimlerini desteklemek amacıyla hizmet ve eğitim veren, araştırma, araç, program ve politikalar üreten bir bilim dalı ve Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları yan dal uzmanlık alanı olduğunu ifade etti.
Türkiye’de 2013 yılında ilk kez açılan bu yan dal programını ilk bitiren ve bu alanda hizmet vermeye başlayan az sayıda çocuk hekiminden biri olduğunu belirten Tekgüç, Gelişim, Çocuk Sağlığı ve Hastalıklarının en önemli parçalarından biri olmasına karşın rutin çocuk sağlığı uygulamaları içinde gelişimin izlenmesi ve gelişimsel sorunların erken saptanmasının birçok ülkede mümkün olamadığını, KKTC’de Gelişimsel Pediatri’nin kurulması ve bu alanda hizmet verilmeye başlanmasının dünyada birçok ülkede henüz gerçekleşmemiş önemli bir adım olduğunu vurguladı.
Gelişimsel Pediatri’nin önemine değinen Tekgüç, gelişimin sıklıkla yanlış olarak büyüme yerine kullanıldığını, büyüme çocuğun bedensel olarak büyümesini ifade ederken, gelişimin beyin gelişimini ve çocuğun yapabildiklerini ifade ettiğini, tüm bebek ve çocukların büyümesinin (boy, kilo, baş çevresi) izlendiği gibi gelişiminin de düzenli olarak izlenmesi gerektiğin kaydetti.
Dr. Tekgüç, “Gelişimsel sorunlar oldukça sıktır ve düzenli gelişimsel izlem yapılmadığında çoğunlukla atlanmaktadır. Yapılan çalışmalar her 6 çocuktan birinde gelişimsel sorun olduğunu göstermektedir ve gelişimsel sorunların sıklığı giderek artmaktadır” dedi.
Tıbbın her alanında olduğu gibi Gelişimsel Pediatri’nin de amacının önlemek, önlenemeyen durumlarda erken tanı koymak ve tedavi ve destek hizmetlerine mümkün olan en kısa sürede başlamak olduğuna dikkat çeken Tekgüç, “Erken çocukluk dönemi, yani ilk 3 yaş, beynin yapısal özelliklerinden dolayı gelişimin en hızlı olduğu dönemdir. Bu dönemde beynin değişebilme potansiyeli (plastisitsi) en fazladır. Bu nedenle de gelişimsel sorunlar erken tanınır ve desteklere erken başlanırsa çocukların kendi gelişimsel potansiyellerine ulaşma ihtimalleri artar” uyarısında bulundu.
GELİŞİMSEL PEDİATRİYİ AYIRAN ÖZELLİKLER
Normal çocuk servisinden Gelişimsel Pediatri’yi ayıran özellikler hakkında da bilgi veren Tekgüç şöyle devam etti:
Gelişimsel Pediatri’de önceliğimiz gelişimsel riskleri, sorunları ve özel gereksinimleri olan çocuklardır. Çocuk hekimleri tarafından gelişimsel risk ve zorluk saptanan hastalar bize yönlendirilir. Aile merkezli, bütüncül yaklaşım ile ayrıntılı gelişimsel değerlendirme, tanı, tedavi, izlem yapılır. Prematürite, Down Sendromu, kronik hastalıklar gibi gelişimsel riskleri ve zorlukları olan bebeklerin izlemi, aile ile birlikte erken destek planı oluşturulması, ailenin eğitilmesi, uygun erken destek hizmetlerine yönlendirme ve hizmetlerin koordinasyonu, kompleks medikal gereksinimleri olan çocukları transdisipliner izlemi gelişimsel pediatrinin görevleri arasında yer almaktadır.”
Gelişimsel Pediatri Polikliniği’ne ailelerin kaygıları nedeniyle kendi istekleriyle başvurabilecekleri gibi başka hekimler tarafından da yönlendirilebileceklerini belirten Tekgüç, “Çoğunlukla konuşmada gecikme, cümle kuramama, yürümede gecikme, başını tutamama, göz teması kurmama, yaşıtlarıyla oynamama gibi çok çeşitli kaygılarla aileler başvurmaktadır. Ayrıntılı gelişimsel değerlendirme yapmak amacıyla birçok farklı standart gelişimsel değerlendirme aracı kullanılır ve doğumdan itibaren her yaşta çocuğun gelişimi değerlendirilebilir. Bebeğin küçük olduğu gerekçesiyle gelişimsel değerlendirmesinin yapılamayacağı ya da erken destek başlanamayacağı kesinlikle yanlış bir bilgidir” dedi.
Değerlendirme araçlarının çocuğun gereksinimine ve gelişimsel risklerine göre belirlendiğini kaydeden Tekgüç, bu araçların ancak uygun eğitimi almış yetkin kişiler tarafından uygulanıp yorumlanabileceğini ifade etti.
Tekgüç, “Ayrıntılı tıbbi öykü, klinik gözlem, ailenin çocuğun günlük hayatta yapabildikleri ile ilgili sağladığı bilgiler (çocuk testi yapmak istemeyebilir, kendini göstermeyebilir), çocuğun muayenesi ve istenilen tetkik sonuçları yapılan gelişimsel değerlendirme testlerin sonuçları ile harmanlanarak yorumlanır, tanı konulur ve buna göre tedavi planı yapılır” diye konuştu.
Gelişimsel sorun saptandığında hızla erken destek hizmetlerinin planlanması ve başlanmasının çok önemli olduğunu vurgulayan Tekgüç, gelişimsel zorluklar daha belirginleşmeden ne kadar erken saptanır ve erken dönemde desteğe başlanırsa o kadar etkili olacağını söyledi.
Erken çocuklukta desteklere başlanırsa sağlam temellerin atılmış olacağını ve sonrasında destek gereksinimini azalacağını belirten Tekgüç, erişkin yaşamda bağımsız ve işlevsel bireyler olma ihtimalleri artarken, topluma getirecekleri yükün ciddi şekilde azalacağını ifade etti.
Konuşma gecikmesi nedeniyle gelen bir çocukta altta yatan nedenin otizm spektrum bozukluğu, bilişsel gecikme, global gelişimsel gecikme, işitme kaybı ya da uyaran eksikliği olabileceğine dikkat çeken Tekgüç şöyle devam etti:
“Tüm alanlar ayrıntılı olarak değerlendirilmediğinde bu tanılar atlanabilir ve uygun tedavi başlanamamış olur. Gelişim birbirini takip eden basamaklardan oluşan bir süreçtir. Örneğin konuşma alanında gelişim önce sesler çıkarma, sonra heceleme, sonra anlamlı kelimeler kullanma, sonra cümleler kurma şeklinde devam eder. 4 yaşında cümle kurmadığı için getirilen bir çocuğun geriye dönüp ayrıntılı öyküsü alındığında 1 yaşında anlamlı kelimesinin olmadığı, 2 yaşında çok az sayıda anlamlı kelimesi olduğu öğrenilebilir. 4 yaş çocukta bebeklikten beri aslında mevcut olan gelişimsel gecikmenin saptanması ve desteklerin başlanması için geç bir yaştır. Bu çocuğun düzenli gelişimsel izlemi yapılabilmiş olsaydı gecikmeleri çok daha erken saptanacak ve destek almaya çok daha erken dönemde başlayıp yaşıtlarını yakalama şansı artacaktı. Bu nedenle gelişimin doğumdan itibaren izlenmesi gelişimsel sorunların önlenmesi, erken tanısı ve desteklerin erken başlanması için önemlidir.”
Başlanacak erken destek hizmetlerinin niteliğinin de çok önemli olduğunu vurgulayan Tekgüç, “Eğitim Bakanlığı’nın erken çocukluk dönemine yönelik destek hizmetlerini vermek üzere ayrı bir özel eğitim merkezi oluşturma planları mevcuttur. Eğitim kaliteli olmazsa bizim erken tanı çabamız sonuçsuz kalır. Bu nedenle Eğitim Bakanlığı ile yakın çalışmalarımız devam edecektir” dedi.
Çocuklarının gelişimi ile ilgili kaygıları olan tüm ailelerin Gelişimsel Pediatri Polikliniği’ne başvurabileceklerini hatırlatan Tekgüç, “Ailelerin kaygıları olmasa dahi riskleri olan tüm çocukların doğumdan itibaren gelişimlerinin izlenmesi gereklidir. Erken doğmuş, yenidoğan döneminde hastanede yatmış, tanı konulmuş kronik hastalığı olan bebeklerin polikliniğimize yönlendirilmesini istiyoruz. Ayrıca polikliniğimizde ağır davranış sorunları, yeme sorunları, uyku sorunlarını da ele almakta ve izlemekteyiz. Bu alanlarda kaygıları olan aileler de başvurabilirler” ifadelerini kullandı.
Erken çocukluk döneminin, bir çocuğun gelişiminde sağlıklı temeller atılabilmesi için hem bireysel hem de toplumsal düzeyde en önemli dönem olduğunu vurgulayan Tekgüç, tüm çocukların, özellikle de gelişimsel riskleri olan çocukların gelişimsel izlemlerinin yapılması, gelişimsel risklerin önlenmesi ya da en aza indirilmesi, gelişimsel sorunlara olabilecek en erken dönemde tanı konulması ve desteklerin en hızlı şekilde başlanması gerektiğini vurguladı.
Dr. Tekgüç, “Gelişimsel riskleri ya da sorunları olan tüm çocukların Gelişimsel Pediatri Polikliniği’ne yönlendirilmeleri konusunda hepimiz duyarlı olur ve üzerimize düşen sorumlulukları yerine getirebilirsek erken tanı ve erken destek ile çocuk kazanır, aile kazanır, toplumumuz kazanır” dedi.