Meltem SONAY
Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası (KTÖS), Temel Eğitim Program Geliştirme Projesi çerçevesinde, İlköğretim I. Sınıf ve IV. Sınıf Ders Kitapları’nı inceledi, tespitlerini raporladı.
KTÖS, ders kitaplarında insan hakları, yerel/evrensel/biz/ötekiler, demokrasi/laiklik, cinsiyet, anlam hatası ve çocuğa görelik gibi alanlardaki sorunları tespit etti.
“Bu kitaplarla evrensel değerleri özümsemiş vatandaşlar yetiştirme mümkün değil”
KTÖS’ün raporunda, ‘Eğitim, güncel siyasal gelişmeler çerçevesinde vatandaş yetiştirme sürecinin bir parçasıysa, bu ders kitaplarıyla Kıbrıs’ta federal bir çözüme katkı yapacak, barış kültürünü ve çoğulculuğu benimsemiş, yerel değerlerin ve tarihin bilincinde olan ama evrensel değerleri özümsemiş vatandaşlar yetiştirme amacına ulaşmak çok da mümkün değildir’ ifadeleri dikkat çekti.
“Öğretim programları ile ders kitaplarının da tam bir uyum içerisinde değil”
Görsellerin kalite ve içerikle örtüşme sorununun bazı kitaplarda kabul edilebilir sınırların çok üzerinde olduğuna işaret edilen Raporda, Öğretim programları ile ders kitaplarının da tam bir uyum içerisinde olmadığı kaydedildi.
Kitaplarda tespit edilen bazı sorunlar şöyle özetlendi:
“Kitaplar içerisinde redaksiyon eksikliği göze çarpmaktadır. Hatalı kelimelerin yanında, yazım kuralları ile ilgili olarak da hatalar vardır. Küçük sınıflar için puntoların küçük olması ve sorular ile okuma parçalarının uzunluğu öğrenciler açısından zorluk yaratmaktadır.
Eğitim programları ve kitaplar içerisinde insan hakları, yerel/evrensel/biz/ötekiler, demokrasi/laiklik, cinsiyet, anlam hatası ve çocuğa görelik ile ilgili tespitler dışında ‘görmezden gelme’ veya ötekileştirme algısı mevcuttur. Örneğin Kıbrıslı Rumlar, LGBTQ bireyler, engelli bireyler, din ve vicdan özgürlüğü sahip bireylerden eşit bir şekilde bahsedilmemektedir. Kitaplar içerisinde ‘resmi söylem’ ve gizil milliyetçilikle ilgili ifadeler ve görseller ile sıkça karşılaşılmaktadır.
Rehberlik ve psikolojik danışmanlığın programlar içerisinde yer alması artık bir gerekliliktir”.
KİTAPLARDA NELER VAR?
‘Annenin pazara gidip alış veriş yapıp sonra da yemek pişirmesi…’
KTÖS’ün yaptığı incelemede, kitaplarda ‘İnsan Hakları, Yerel/Evrensel/Biz/Ötekiler, Demokrasi/Laiklik, Cinsiyet, Anlam hatası, Çocuğa görelik, Algıda seçicilik’ başlıklarında sorunlar tespit edildi.
‘Düşmanı yere seren’, ‘Coşuyor Türklük kanı’ gibi kitapta kullanılan bazı görseller ve ifadelerin ‘Militarizm’, demokrasi ve laiklik açısından ‘algıda seçicilik’ açısından sorunlu not edildi.
Kitaptaki, ‘Annenin pazara gidip alış veriş yapıp sonra da yemek pişirmesi, hanım kızı’ gibi ifadelerle, cinsiyetle ilgili kalıp yargıların güçlendirildiğine işaret edildi.
‘Avcı ormanda bir tavşan vurmuş’ gibi ifadeler de şiddet çağrışımı nedeniyle sorunlu olarak not edilirken, ‘Arap kızı’ gibi ifadeler ötekileştirme, ‘Şu karga ne budala’, ‘ustam öldü ben satarım’ gibi ifadeler de olumsuz örnek olarak gösterildi.
‘Özel yerlerimizi de kimsenin görmesini ve dokunmasını istemeyiz’
Hayat Bilgisi kitaplarında yer alan ‘özel yerlerimizi de kimsenin görmesini ve dokunmasını istemeyiz’ ifadeleri sorunlu olarak belirlenirken, çocuğun ‘hayır’ deme hakkı, kimin sarılacağını kendisinin belirlemesi gibi çocuk haklarının daha fazla işlenebileceği, çocuk psikologlarından da yardım alınabileceği iyi örnek olarak belirtildi.
Kitaplardaki ‘beni kucağına oturmam için çağırdı’ ifadesi de ‘Çocuk istismarı’ gerekçesi ile sorunlu bulurken, daha farlı ifade edilmesi gerekliliğine işaret edildi.
‘Ülkemizin adı KKTC’dir’
Kitaplardaki ‘Ülkemizin adı KKTC’dir’ ifadesinin anlam hatası yarattığı not edilirken, Kuzey Kıbrıs’taki mağaralar’ gibi ifadelerle de coğrafya olarak ada, ülke olarak Kıbrıs, devlet olarak KKTC kullanılmasının çocuklarda anlam karmaşası yarattığına işaret edildi.
Kavram haritalarındaki ‘dinim’ kategorisiyle ilgili de, çocukların din ve vicdan özgürlüğü üzerinden ifade edilmesi ayrımcılık, çocuk ihlali, ötekileştirme, laiklik gibi ilkelere aykırı olduğuna işaret edildi. Somut işlemler döneminde olan bir çocuğun ‘din’ile ilgili tavır belirlemesinin ise çocuk pedagojisi açısından uygun olmadığının altı çizildi.
‘Yaradılış bakımından normal bir insan doğduğunda iki kolu, iki bacağı…’
Kitaplardaki ‘Resmi inceleyerek insanların hangi kıta ve ülkeden olduğunu bulunuz’ gibi bölümlerin, insanların renkleri, ülkeleri ile kalıp yargılar oluşturup öteki kavramını güçlendirdiğine de işaret edildi.
‘Yaradılış bakımından normal bir insan doğduğunda iki kolu, iki bacağı…’ ifadelerinin yer aldığı kitapların İnsan Hakları, Laiklik Yerel/Evrensel/Biz/Ötekiler başlıkları açısından sorunlu bulunurken, ifadeler seçilirken engelli öğrencilerin varlığının da hatırlanması, yaradılış gibi soyut ifadelerden kaçınılması gerekliliği not edildi.
“‘Öldükten sonra dirilmekte haktır’, ‘Cibril hadisi’, ‘yanında bulunan görevli melek…”
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Kitapları’ndaki incelemelerde de ‘Allah, yaratıcı ifadesi’, ‘ahiret günü, kaçınılması, Kader, ‘öldükten sonra dirilmekte haktır, ‘Cibril hadisi’, ‘yanında bulunan görevli melek ona “duan kabul edilsin, aynı şeyler sana da verilsin” diye dua eder.’, ‘bizi ateş azabından koru’’Allah yolunda öldürülenlere, ölüler demeyin’, ‘namus ve şerefimizi koruyarak’ gibi ifadeler not edilirken, somut işlemler döneminde olan çocukların soyut ifadeler içeren bilgilerle buluşmasının çocuk pedagojisine aykırı olduğunun altı çizildi. Bunun yanı sıra bu ifadelerdeki ‘Militarizm’ ve ‘Şiddet’ de işaret edildi.