Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, önceki gün yaptığı açıklamada, vaka ile hasta kelimelerinin anlamlarının aynı olmadığını söyledi.
Koca, "O halde durumun özü şudur. Test sonucu pozitif çıkanların her biri bir vakadır. Bunların büyük kısmı belirti göstermeyen taşıyıcılardır. Kalan kısmı ise hastalık bulgusu olup tedavi altına alınan hastalardır. Bir kısmını evde, önemli bir kısmını da hastanede takip ve tedavi ediyoruz. Hastanede tedavi altına aldıklarımızı ayrıca yatan hasta olarak raporluyoruz" dedi.
Ancak Türkiye'nin yapmış olduğu bu değişikliğe rağmen, Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) yayımladığı verilerde hasta sayısı teyit edilmiş vaka olarak görünmeye devam ediyor.
WHO'nun internet sitesinde Türkiye için teyit edilmiş Covid-19 vaka sayısı, Sağlık Bakanlığı'nın toplam hasta sayısı ile örtüşüyor.
WHO, teyitli Covid-19 vakalarını "Klinik işaret ve semptomlardan bağımsız olarak, Covid-19 enfeksiyonu taşıdığı laboratuvar sonuçlarıyla teyit edilmiş kişiler" olarak tanımlıyor.
Diğer ülkeler, Covid-19 vaka sayılarını açıklarken hangi verileri baz alıyor?
İngiltere:
Birleşik Krallık genelinde günlük açıklanan verilerde, en az bir kez laboratuvar analizinde PCR test sonucu pozitif çıkmış kişiler vaka olarak kabul ediliyor.
Hükümetin konuyla ilgili resmi sitesinde, test sonucu pozitif çıkan kişilerin ya örnek alındığı tarihte ya da sonucun bildirildiği tarihteki verilere eklendiği belirtiliyor. Bölgesel verilerde de kişinin ikamet yeri baz alınıyor.
Bir kişinin birden çok kez PCR test sonucunun pozitif çıkması durumunda, bu kişi mükerrer değil, tek bir vaka olarak verilere yansıtılıyor.
İngiltere'de de 1 Temmuz itibarıyla verilerin toplanmasıyla ilgili bazı değişiklikler yapıldı ve konuyla ilgili bilgi notunda bu değişiklikler şöyle tanımlandı:
"Birleşik Krallık verileri, hem 1. Sütun hem de 2. Sütun testlerden gelen sonuçları içeriyor. 1 Temmuz tarihine kadar bu veriler ayrı ayrı toplanıyordu. Bu da her iki yöntemle yapılmış testlerde pozitif çıkan bir kişinin mükerrer veri olarak yazılmış olduğu anlamına geliyor. 2 Temmuz'da yapılan incelemede 30 bin mükerrer vaka tespit edildi ve bunlar veritabanından çıkartıldı. Bu nedenle 2 Temmuz'da açıklanan vaka sayısı, 1 Temmuz'a göre düşüş kaydetti."
1. Sütun, sağlık çalışanları için İngiltere Kamu Sağlığı ve Ulusal Sağlık Hizmetleri'ne bağlı hastanelerde yapılan testleri kapsıyor. 2. Sütun ise tüm halka yapılan testleri içeriyor.
ABD:
Dünyada en fazla coronavirüs vakasının ve can kaybının görüldüğü ABD ise kesin tanıların yanı sıra muhtemel vakaları da verilerine ekliyor.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'nin (CDC) internet sitesinde yer alan bilgiye göre, 14 Nisan'dan bu yana muhtemel vakalar ile kesin tanıların toplam sayısı açıklanıyor. Can kayıpları için de aynı şekilde hem muhtemel vakalar hem de kesin tanıların toplam sayısı veriliyor.
CDC, teyit edilmiş kesin vaka ya da ölümü, "Covid-19 için doğrulayıcı laboratuvar olgusu kriterinin karşılanması" olarak tanımlanıyor.
Muhtemel vakalarda ise üç şart aranıyor:
- Covid-19 için doğrulayıcı laboratuvar testi olmamasına karşın, klinik kriterlerin ve epidemiyolojik olguların sağlandığı durumlar
- Muhtemel laboratuvar olgusunun olması ve klinik kriterlerin ya da epidemiyolojik olguların karşılanması
- Covid-19 için doğrulayıcı laboratuvar testi yapılmadan hayati göstergelere ilişkin belirlenen değerlere ulaşılması
ABD'de bu kriterlere göre açıklanan toplam vaka sayısı 7 milyonun, can kaybı da 200 binin üzerinde.
Çin:
Yeni tip coronavirüsün ortaya çıktığı Çin, vaka tanımlamasını salgının başlangıcından bu yana yedi kez değiştirdi.
Her değişiklikle birlikte vaka tanımının da kapsamı genişletildi.
Çin, Mart ayında yapılan değişikliğe kadar, Türkiye'deki gibi test sonucu pozitif çıksa da asemptomatik olan kişileri vaka sayısının içine dahil etmiyordu.
Çin, artık test sonucunun yanı sıra klinik bulguları ve asemptomatik kişileri de vaka sayılarına eklemeye başladı.
Çin Halk Cumhuriyeti Ulusal Sağlık Komisyonu tarafından açıklanan vaka sayılarında tedavi altında olan kişiler, vakaların yerel bulaş olup olmadığı ve asemptomatik ancak tanı konan kişilerin sayılar da ayrı ayrı açıklanıyor.
Hindistan:
Dünyada en fazla vaka sayısına sahip ikinci, can kaybı görülen üçüncü ülke olan Hindistan'da veriler, Hindistan Tıp Araştırmaları Konseyi tarafından açıklanıyor.
Hindistan'da açıklanan verilerin odağında ise test sayıları yer alıyor. Dünyanın en kalabalık ülkelerinden biri olan Hindistan'da salgının ilk aylarında test kriterleri eleştiri toplamıştı.
Hindistan, yaz aylarına kadar sadece salgının etkili olduğu ülkelerden gelenlere test yapıyordu. Ancak daha sonra bu test kriterleri herkesi içine alacak şekilde genişletildi.
Ülkede Covid-19 teşhisi için PCR'nin yanı sıra TrueNat ve CBNAAT gibi farklı tanı kitleri de kullanılıyor. Testlerin yapıldığı hastanelerden gelen sonuçlar tek bir merkezde toplanarak, açıklanıyor. Ayrıca, hızlı antikor testleri de yapılıyor.
Hindistan da test sonucu pozitif çıkan vakaları kesin tanı olarak açıklıyor.
İtalya:
İtalya'da coronavirüs verileri, salgının ilk aylarında her akşam basın toplantısıyla duyuruluyordu. Ancak Mayıs ayından bu yana Sağlık Bakanlığı tarafından internet sitesinde yayımlanıyor.
Yayımlanan günlük tabloda ülkenin her bir bölgesindeki vakalar, iyileşenler, hayatını kaybedenler, yapılan test sayıları gibi bilgiler paylaşılıyor. Vilayetlerdeki vaka sayılarına da bölge yönetimleri ya da Sivil Savunma üzerinden ulaşılabiliyor.
Test sonucu pozitif çıkan hastalara ilişkin veriler ise "hastanede tedavi gören semptomlu kişiler", "yoğun bakımdakiler" ve "evde karantinada tutulanlar" alt başlıklarıyla ayrı ayrı veriliyor.
Günlük tabloda salgının başından bu yana tespit edilen toplam vaka sayısı ve günlük vaka artışı bilgileri de yer alıyor.
Vakaların kaçının temas takibi gibi tarama yöntemleri sayesinde, kaçının hastalık belirtileri şüphesi üzerine tespit edildiği bilgisi de paylaşılıyor.
Sağlık Bakanlığı, bölgelerden gelen verilerle haftalık raporlar da yayımlıyor. Bu raporlarda da salgının gidişatı, okulların açılması gibi yeniliklerin etkileri, vakaların yaş ortalaması, virüsün en fazla yayıldığı mekanlar, hastanelerin doluluk oranları gibi bilgiler yer alıyor.
Brezilya:
Dünyada en fazla koronavirüs vakasının görüldüğü üçüncü ülke olan Brezilya, verilerini Sağlık Bakanlığı'nın Covid-19 sitesi üzerinden açıklıyor.
Bu sitede, yeni vaka sayısı, toplam vaka sayısı, her 100 bin kişiye düşen vaka sayısı, ölüm, toplam ölüm ve her 100 bin kişiye düşen ölüm sayısı açıklanıyor. Ayrıca yeni vaka ve ölüm sayılarının 14 günlük hareketli ortalaması da gösteriliyor.
Brezilya'da açıklanan günlük vaka sayılarına klinik teşhis konulan, tomografi sonucunda bulgu tespit edilen ve PCR testi pozitif çıkan hastalar da ekleniyor. Antikor testi pozitif çıkanlar ise toplam vaka sayısına dahil ediliyor.
Brezilya hükümeti, Haziran ayında toplam ölüm ve vaka sayısını açıklamayı bıraktı ve verilerin yayımlandığı internet sitesini de kapattı.
Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro, bu değişikliğin Covid-19 bildirimlerini iyileştirmek için atılan adımların bir sonucu olduğunu söyledi.
Bu karar büyük tepki topladı ve konunun taşındığı Yüksek Mahkeme hükümeti haksız buldu. Mahkeme Başkanı Alexandre de Moraes, gerekçeli kararda Sağlık Bakanlığı'nın kamu sağlığı için verilerin tamamını yeniden yayınlamaya başlamasına hükmetti.
Hollanda:
Hollanda Halk Sağlığı ve Çevre Enstitüsü (RIVM), salgının yoğun olduğu dönemlerde ülkedeki koronavirüs vakalarına ilişkin günlük açıklama yapıyordu. Temmuz ayından itibaren enfeksiyonların azalmasıyla birlikte, kamuoyu haftalık olarak bilgilendiriliyor.
RIVM tarafından yapılan açıklamada, gün gün yeni vaka sayıları, hastaneye ve yoğun bakım ünitelerine kabul edilen veya taburcu olan Covid -19 hastaları ile salgına bağlı olarak yaşamını yitirenlerin sayıları yer alıyor.
RIVM, günlük ve haftalık yapılan test sayısını, bunlardan kaçının pozitif çıktığını ve pozitif vaka yüzdesini de, önceki haftalarla karşılaştırmalı olarak açıklıyor.
Enstitünün internet sitesinde, ülke genelindeki bütün yerleşim birimlerindeki 100 bin kişi başına enfeksiyon sayısı ile korona ölümleri de, harita ve grafiklerle gösteriliyor. Her hafta güncellenen haritada, üzerine tıklanan kent ya da kasabalardaki son duruma ilişkin ayrıntılı bilgiler çıkıyor.
RIVM internet sitesinde, merkezi hükümetin koronavirüs gösterge tablosu da yer alıyor. Tabloda, virüsün üreme katsayısı, korona şikayeti ile doktora başvuran kişi sayısı, kanalizasyon ölçümü, huzurevlerindeki test ve vaka sayıları ve günlük ölüm rakamları da ayrıntılı biçimde aktarılıyor.
Hollanda'da resmi verilere göre şu ana kadar, 121 bin coronavirüs vakası ve 6 bin 406 ölüm saptandı.
Rusya:
Rusya'da hükümet yetkilileri, coronavirüs salgınıyla ilgili açıklanan verilerin güvenilir olduğunu söylese de zaman zaman gerçeği ne kadar yansıttığına dair tartışmalar yapılıyor.
Rusya da diğer birçok ülke gibi, açıkladığı vaka sayısını yapılan PCR testi sonucunun pozitif olması kriterine göre belirliyor.
Veriler günlük olarak ve bölgelere göre, hükümetin kurduğu Covid-19 bilgilendirme sitesinden yayımlanıyor.
Ancak Rusya'da hem vaka sayıları hem de can kayıpları bir dönem tartışma yarattı.
Rusya Sağlık Bakanlığı Mayıs sonunda yaptığı açıklamada, günlük vaka ve ölüm sayılarına asemptomatik kişileri eklemeyeceğini açıkladı.
Bakanlık, ülkedeki vakaların yüzde 40'ının hiçbir hastalık belirtisi göstermediğini de vurguladı.
Rusya ayrıca, test sonucu pozitif olan Covid-19 hastalarının tedavi sırasında bir başka sağlık sorunundan dolayı hayatını kaybetmesi halinde, bu kişileri koronavirüs kaynaklı ölüm verisine eklemiyor.
Financial Times gazetesi, Mayıs ayında son beş yılın ortalama ölüm verilerine kıyasla Rusya'da Covid-19 bağlantılı ölümlerin açıklanandan yüzde 70 daha fazla olabileceğini bildirdi.
Rus yetkililer ise iddiaları reddediyor ve verilerinin güvenilir olduğunu savunuyor.
Belçika:
Belçika'da Halk Sağlığı Enstitüsü'ne (Sciensano) federal kriz merkezinin internet sitesinde günlük ve haftalık vaka, test ve ölüm sayılarına ilişkin ayrıntılı bilgi yer alıyor.
Belçikalı yetkililer, salgının yoğun olduğu dönemlerde kamuoyunu bilgilendirmek için günlük olarak canlı açıklamalar yapıyordu. Son iki aydır, bu açıklamalar haftalık olarak yapılıyor.
Sciensano tarafından günlük olarak, hastane ve yoğun bakıma kabul edilen veya taburcu olan hasta sayıları, hangi bölge, kent ve kasabada kaç vaka ve ölüm olduğu, hasta ve ölenlerin yaşı, cinsiyeti gibi bilgiler de Belçika halkı ile paylaşılıyor.
Coronavirüs şüphesiyle sağlık kurumlarına başvuranlar ile yapılan test ve pozitif çıkan test sayıları da kamuoyuna açıklanıyor.
Belçika makamları, diğer ülkelerden farklı olarak, salgının başından bu yana evlerde ya da yaşlı bakım merkezlerinde meydana gelen ve test yapılmamış şüpheli ölümleri de, coronavirüs istatistiklerine dahil ediyor.
Bu nedenle Belçika, nüfus başına en fazla ölümün kaydedildiği ülkeler arasında yer alıyor. Belçika'da 117 bin vaka ve 10 bin 1 ölüm kaydedildi.