Aygün Bahar ÖKMEN
Lefkoşa'nın güneyinde bir teknoloji merkezi olan CYENS Centre of Exellence (Mükemmeliyet Merkezi), iki toplumlu çalışmaları arttırmak, projeler geliştirmek ve yeniliklerin başını çekmek isteyenlere kapılarını açıyor, farklı teknolojik imkanlar sağlıyor.
Tanıtım amacı ile bir grup Kıbrıslı Türk iş insanı, gazeteci ve akademisyenleri ağırlayan CYENS Centre of Exellence (Mükemmeliyet Merkezi), Avrupa Komisyonu'nun araştırma ve yeniliği desteklemeye yönelik Horizon 2020 finansman programından bir teklif alarak, Lefkoşa surlariçinde kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak 2018’de tasarlanıyor ve ortaya çıkıyor. Proje, Kıbrıs'ın üç devlet üniversitesi ve Avrupa bilim kurumları olan University College London (UCL) ve Max Planck Enstitüsü (MPI) ile ortaklık kurarak güneyde Lefkoşa Belediyesi tarafından koordine ediliyor ve Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından destekleniyor. Merkez, İnteraktif Medya, Akıllı Sistemler ve Gelişen Teknolojiler alanlarında faaliyet gösteriyor ve çok çeşitli disiplinlerde disiplinlerarası ve uygulamalı araştırmalar yürütüyor.
Sanal Prodüksiyon Stüdyosu: Herhangi bir yerde, herhangi bir zamanda
Ziyaretçilere ilk olarak Theatro Polis OPAP içerisinde yer alan Sanal Prodüksiyon Stüdyosu'nun imkanları hakkında bilgi veren CYENS, bizleri suriçinde ufak bir gezintiye çıkarıyor. Kısa bir yürüyüşten sonra Theatro Polis OPAP içerisinde yer alan Sanal Prodüksiyon Stüdyosu’na ulaşıyoruz. Sanal Prodüksiyon Stüdyosu, ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Phasespace Inc. Aracılığı ile son teknoloji ürünü olan Capture System Impulse X2E’yi (konvansiyonel hareket yakalama sistemi) satın almış. Bu sistem, iskelet hareketlerini yakalamak için hızlı ve doğru bir yöntem olarak kabul görüyor. Capture System Impulse X2E, bu işlem için saniyede 960 kare çekim yapan 13MP çözünürlüklü 24 farklı kamera ile çalışıyor. Stüdyo aynı zamanda virtual production teknolojisini ayağınıza getiriryor.
Son dönemde oldukça ses getiren Virtual Production teknolojisinin vücut bulmuş hali olan Sanal Prodüksiyon Stüdyosu, gerçek ve sanal dünyaları birleştirme, görüntü yönetmenleri ve yönetmenlere yaratacakları yeni dünyalar için kapı aralama, son derece doğal ve gerçekçi görünümler sunan LED paneller ile dünyanın herhangi bir yerindeymişçesine çekim yapma gibi pekçok imkan tanıyan bu teknolojiyi ayağımıza getiriyor. Sanal Prodüksiyon teknolojisi, zamandan ve paradan tasarruf sağlarken havadurumu gibi çekim planına etki eden doğal faktörleri de ortadan kaldırıyor. Gerçek zamanlı 3D sahneler sunan sanal prodüksiyon stüdyosu, minimüm maliyette maksimum hız sağlıyor.
Lefkoşa’nın Dijital İkizi – i-Nicosia ile akıllı bir şehir
Sanal Prodüksiyon Stüdyosu'nun ardından Kontrol Merkezi ile aynı binada bulunan Lefkoşa Smart City Proje’sinin tanıtımını yapıyor CYENS. Akıllı şehir, vatandaşların ve çevrenin yaşamlarına katkıda bulunmak ve iyileştirmek amacı ile teknolojiyi kullanan şehir olarak tanımlanıyor. Akıllı şehirlerde ise iki teknoloji kaynağı bulunuyor. Bunlardan biri Internet of Things, yani Nesnelerin İnterneti, diğeri ise; Big Data yani Büyük Veri. Nesnelerin İnterneti Terimi, günlük hayatta kullanmakta olduğumuz nesnelerin internet dolayımı ile diğer nesnelerle veri alışverişi sağlaması ve nesnelerin birbiri ile senkronize olmasını ifade ediyor. Nesne, veri, insan ve süreç bileşenlerinden oluşan Nesnelerin İnterneti, hem kişilerin gündelik hayatına dokunuyor hem de şirketlere çeşitli faydalar sunuyor. Nesnelerin İnternetinin kullanıldığı pekçok alandan biri de Akıllı Şehir uygulamaları. Büyük veri terimi ise; çeşitli kaynaklardan (videolar, fotoğraflar, bloglar ve ağ günlükleri, vb.) toplanan verilerin tamamının anlamlı ve işlenebilir hale dönüştürülmüş biçimini ifade ediyor. Büyük verinin doğru şekilde analiz edilerek yorumlanması halinde şirketler, stratejik kararlarını doğru biçimde alabiliyor, riskleri daha iyi yönetebiliyorlar. İnsan odaklı bir araştırma şirketi olan CYENS, akıllı şehir projesi için Lefkoşa Belediyesi ile ortam bir çalışma sürdürüyor. HCI uzmanları, tasarım odaklı düşünme uzmanları, mimarlar ve şehir planlamacılarından oyun tasarımcılarına ve geleneksel mühendislere kadar çok çeşitli kişiler ile çalışan CYENS, aynı zamanda Kontrol Merkezinin işletilmesinde ve şehir tarafından oluşturulan verilere erişimin yönetilmesinde Belediyenin temsilcisi olarak hareket etmesi anlamında Veri Yöneticisi/Komisyoncu rolüne de sahip. Çevrimiçi veriler ve park sensörlerinden yararlanılarak şehrin hangi bölgesinde aracınız için uygun park alanı olduğunu tespit ederek size bilgi vermek, spor yapacak Lefkoşa vatandaşlarına uygun rotalar ve oksijen seviyesi hakkında bilgi sunmak gibi pek çok amaca hizmet etmesi plananlanan Akıllı Şehir projesi, tamamlanmasının ardından açık veri sistemi ile çalışmaya başlayacak. Böylece farklı şirketler de bu verilerden yararlanarak kendi uygulamalarını geliştirebilecek ve vatandaşa hizmet edebilecek. Projenin 2024 yılının Eylül ayında tamamlanması planlanıyor.
Bu faaliyetin bir uzantısı olarak CYENS, şu anda iNicosia olarak adlandırılan Lefkoşa Yaşam Laboratuvarı üzerinde çalışıyor. i-Nicosia ile; binaların, yolların, köprü ve alt geçirtlerin, arabaların vb. şehri oluşturan tüm öğelerin 3 boyutlu modellerinden oluşan Lefkoşa’nın dijital ikizi karşımıza çıkıyor. Gerçek dünyanın dijital yansıması olan i-Nicosia, büyük miktarda verinin işlenmesi, şehrin farklı teknolojiler ile taranarak dijitale aktarılması ile gerçekleşiyor. Bu 3 boyutlu sanal kopyanın, tarihsel ve kültüren alan konum ve bilgileri, gerçek zamanlı trafik izleme, park yeri kullanılabilirliği takibi, sıcaklık ve hava akışı ölçümleri, güneş radyasyonu simülasyon çalışmaları, gölge analizi, yağış, sel ve su baskını gibi pek çok alanda kullanılması planlanıyor. CYENS’in internet sitesinde yer alan bilgilere göre, i-Nicosia, dünyadaki son bölünmüş başkent olan Lefkoşa’nın yeniden birleşmesinde merkezi rol oynama potansiyeline sahip. İki toplumun hem bu projede hem de farklı projelerde işbirliğini, birbirini eğitmesini ve fikir alışverişinde bulunmasını öngören i-Nicosia; öğrencilere, turtistlere, güvenlik görevlilerinin eğitim ve öğretimine yönelik oyunlaştırma uygulamalarının gelişimine de olanak sağlamayı amaçlıyor. İ-Nicosia aynı zamanda, müzelerin 3 boyutlu modeller üzerinden inşa edilen uygulamalardan faydalanması, belediyelerin şehirlerde zamana bağlı olarak yaşanan değişim ve gelişimi görselleştirebilmesi gibi hedefler koyuyor.
3 Boyutlu bir dünya, Thinker Maker Space
CYENS ziyaretçilerinin bir sonraki durağı; Thinker Maker Space'in çok işlevli yaratıcı alanı, mevcut programı ve hizmetleri hakkında kısa bir tanıtımını içeriyor. Çok işlevli bir yaratıcı alan olarak tanımlanabilecek Thinker Maker Space, yerel girişimcileri, tasarımcıları, sanatçı ve araştırmacıları destekleyen dijital üretim teknikleri ve hızlı prototiplemeyi kullanan projeler geliştirmeyi teşvik ediyor.
Herhangi bir üyelik ücreti uygulanmaksızın halka açık olan Thinker Maker Space, son teknoloji ekipmanlara ve profesyonel desteğe ücretsiz erişim sağlıyor. Çeşitli sergiler, atölye çalışmaları ve konuşmaların da düzenlendiği Thinker Maker Space, son dört yıldır her sonbaharda bir de festival düzenliyor.
İkonik Afrodit heykelinin 3 boyutlu bir replikasının da oluşturulduğu Thinker Maker Space; sanat ve bilim alanındaki çalışmalara katkıda bulunurken iş insanlarına da yeni olanaklar sunuyor. Zira 3 boyutlu baskı sayesinde oluşturulabilecek objeler yalnızca hayal gücünüzle sınırlı. Thinker Maker Space’in gerçekleştirdiği pek çok proje bulunuyor. Bunlardan biri olan BE-HIVE projesi, hastalıklardan ortamın sıcaklığına kadar çokça faktörün etkilediği arı popülasyonunun sağlığına yönelik bir çalışma. Thinker Maker Space, bu proje için akıllı arı kovanları tasarlıyor ve inşa ediyor. Böylelikle arı kovanlarından elde edilecek olan veriler, daha sağlıklı bir arı popülasyonu için kullanılabilir hale gelecek. Bir başka proje ise; Ledra Palace Müzesi. Ledra Palace Müzesi projesi, Leventis Lefkoşa Belediye Müzesi ile yakın işbirliği içerisinde bulunan CYENS, Müze Laboratuvarı ve ITICA MRG’lerden oluşan iki multidisipliner araştırma grubu tarafından yönetilmiş. Bu proje kapsamında bazı önemli nesnelerin 3 boyutlu modellemesi ve baskısı yapılmış. 3 boyutlu baskısı yapılan, tarihi öneme sahip nesneler sayesinde ziyaretçiler interaktif bir masaya bu nesneleri koyarak nesnelerin geçmişi hakkında bilgi edinebiliyor. Yine bir Thinker Maker Space projesi olan Biyonik Kol, Dimitris Constantinides liderliğindeki bir atölye çalışmasının bir parçası olarak karşımıza çıkıyor. Kolun montajı için gerekli parçaların tasarımı ve imalatının yanısıra genel prototip eylemlerin ve insan etkileşimine verilen yanıtların programlanmasında yapılan yardımlarda da CYENS teknisyenlerinin adı geçiyor.
Departman aynı zamanda yaz kampları ile çocuklara farklı imkanlar sunuyor.
Sağlık alanına teknolojik yaklaşımlar
VR Well Being, katılımcıların sanal ortamlarda simüle edilen koşulları deneyimlemelerine doğrudan olanak sağlayarak ya da ilgili VR (virtual reality-sanal gerçeklik) projelerinin teknolojik çıktılarından yararlanmak suretiyle dolaylı yoldan bu alanlara katkı sunmayı hedefliyor. TONE projesi ise; CYENS’in sıfırdan var ettiği bir sistem olarak karşımıza çıkıyor. Müzisyenler üzerinde uygulaması yapılan projede kullanıcının (müzisyenin) dijital ikizi sayesinde hangi kaslarının ne şekilde hareket ettiğini görmek, müzisyeni kendisini farklı açılardan görebilmesini sağlayarak duruşunu veya ağrılarını değerlendirebilmesine olanak tanımak, kas aktivitesi ve asimetrileri eşzamanlı olarak görünür kılmak mümkün hale getiriliyor. TONE projesinin ikinci bileşeni olan AirTone ise; kronik ağrıları olan müzisyenlere yönelik olarak, bu müzisyenlerin daha uzun süre müzik çalabilmeleri amaçlayan bir oyun olarak karşımıza çıkıyor. Oyun, müzisyenin enstrumanından çıkan sesin kullanılması ile uçan bir aracı kontrol ettiği ve herbiri farklı özelliklere sahip olan müzik notalarını topladığı sonsuz bir yolda geçiyor. Oyunun oynanışı, müzisyenlerin enstrumanlarına ve oyun tarzına göre uyarlanabiliyor, özelleştirilebiliyor.
Pek çok farklı projeye ev sahipliği yapan ve pek çok teknolojik alanda faaliyet gösteren CYENS, kapısının inovatif düşünen, proje geliştirmek isteyen, farklı alanlarda faaliyet gösteren ve alanında yenilikçi bir yaklaşım sergilemek isteyen herkese açık olduğunu anımsatıyor. İki toplumlu projeleri cesaretlendirmek ve teşvik etmek istediğini birkez daha belirtiyor. Ziyaretçilerin istedikleri zaman CYENS’e uğrayarak teknolojik olanaklara göz atabileceğinin de altını çiziyor.