Daha Küçük Bir Ülke Örneği
Lüksemburg. Kıbrıs’tan daha küçük bir ülke. Sadece 2,586 kilometre kare. Belçika, Fransa ve Almanya ile sınırı var ve denize kıyısı yok. Bu Avrupa ülkesinin çoğu sakini ülkenin hangi bölgelerinde Lüksemburgca, hangi bölgelerde Fransızca ve hangi bölgede Almancanın ana dil olduğunu bilmiyorlar. Sakinlerin çoğu her üç dili de konuşabiliyorlar.
Yeri gelmişken belirtelim, Lüksemburg vatandaşları okula başladıklarında Lüksemburgca öğreniyorlar ve sonra Almanca öğrenip ortaokul döneminde de Fransızca da öğreniyorlar. Evde ağırlıklı olarak Almanca ve yerel lehçelerini konuşuyorlar. Dil olaraksa günlük ticaret dilinde genellikle alışılageldik dil Fransızca! Fransızca farklı kökenlerden olanların ağırlıkla kullandıkları ortak dilleridir. Bu doğrultudaki en büyük kitle ise güneyden gelen, Latin kökenli diller konuşan Avrupa bölgelerinden gelen kişilerdir.
Yani, Lüksemburg’da çocuklar en az dört beş dil bilmek suretiyle büyüyorlar: Lüksemburgca, Almanca, Fransızca, İngilizce ve ailelerinin konuştuğu diller (ör: İtalyanca, Portekizce). Çok dillilik ve çok uluslu ortam bu ülkenin yegâne özelliğidir.
Lüksemburg’un bir arada var olma adına iyi bir örnek olduğunu iddia etmiyorum. İyi mi olduğu, kötü mü olduğu veya bu yapının nasıl çalıştığına dair bir fikrim yoktur. Sadece, bu kadar küçük bir ülkede bu denli çeşitliliğin ve çok dilliliğin olması, üstelik herkesin tüm dilleri konuşması bende etki uyandırdı! Hasbelkader Lüksemburglu biriyle tanıştım. Benimle İngilizce iletişim kurabiliyorken diğerleriyle Fransızca konuşmasını, anladığım kadarıyla Almanca da konuşmasını –konferansta Almanca konuşan birisi konuştuğu esnada çeviri kulaklığını takmamıştı- kıskandım! Bana, “sen İngilizce dışında bir de Yunanca ve Türkçe biliyorsun herhalde” dedi. Ne diyeyim ki… Kimliğimin üzerinde yazan Türkçe kelimelerin anlamını bile bilmediğimi mi söyleyeyim?
Yapabileceğimiz ve yapamayacağımız her nokta ile ilgili tek tek hepimizin suçu vardır. Büyük ölçüde eğitim sistemimiz ve liderlerimiz suçludurlar. Fakat aramızda henüz “hoşgörü”, “karşılıklı anlayış” kelimelerinin bile bulunmadığı dönemlerde hayal dahi edemediğimiz şeyleri şu anda düşünsel bağlamda ileri seviyelere taşıyamıyorsak bugünkü duruma da suç bulabiliriz. Bir zamanlar işleyeceği varsayılan teknik komiteler, mesela Kıbrıs Rum okullarında Türk dilinin ve Kıbrıs Türk okullarında Yunan dilinin okutulması kararını rahatça alabilirlerdi. Bu doğrultuda ne diplomatik engel var ne de başka bir engel…
Ancak bu yapılsaydı bir arada var olmaya bir adım yaklaşma anlamına gelecekti. Bundan korkanlar vardır. Bazıları korkuyorlar çünkü çözüm istemiyorlar. Bazılarıysa korkuyorlar çünkü çözüm olmaksızın normal bir şekilde bir arada var olmanın kadife ayrılık anlamına gelebileceğini düşünüyorlar. Bu şekilde de tercih ettiğimiz tek şey birbirimizi anlamamamız oluyor!
YENİDÜZEN için yazılmış Yunanca özgün metinden çeviri: Çağdaş Polili
Το παράδειγμα μιας πιο μικρής χώρας
Λουξεμβούργο. Μικρότερη χώρα από την Κύπρο, μόλις 2,586 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Συνορεύει με το Βέλγιο, τη Γαλλία και τη Γερμανία και δεν βρέχεται από θάλασσα. Οι περισσότεροι κάτοικοι αυτής της ευρωπαϊκής χώρας, δεν ξέρουν μόνο σε ποιες περιοχές κύρια γλώσσα είναι τα λουξεμβουργιανά, σε ποιες τα γαλλικά και σε ποιες τα γερμανικά. Οι περισσότεροι κάτοικοι μιλούν όλες τις παραπάνω γλώσσες.
Οι κάτοικοι του Λουξεμβούργου ξεκινούν που λέτε στο σχολείο μαθαίνοντας την λουξεμβουργιανή και μετά τη γερμανική γλώσσα, ενώ στην ηλικία του γυμνασίου διδάσκονται και τα γαλλικά. Στο σπίτι μιλούν κυρίως γερμανικά και την τοπική τους διάλεκτό, ενώ σαν γλώσσα, των καθημερινών συναλλαγών συνηθίζονται κυρίως τα γαλλικά σαν μια περισσότερο κοινή γλώσσα των κατοίκων διαφορετικής προέλευσης, των οποίων όμως η μεγαλύτερη μάζα προέρχεται από τη νότια, λατινόγλωσση Ευρώπη.
Τα παιδιά στο Λουξεμβούργο λοιπόν, αναπτύσσονται γνωρίζοντας τουλάχιστον τέσσερις με πέντε γλώσσες: λουξεμβουργιανά, γερμανικά, γαλλικά, αγγλικά και την γλώσσα προέλευσης της οικογενείας τους (πχ ιταλικά, πορτογαλικά). Ο πολυγλωττισμός και η πολυεθνική ατμόσφαιρα είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό της χώρας αυτής.
Δεν ισχυρίζομαι ότι το Λουξεμβούργο είναι ένα καλό παράδειγμα συνύπαρξης. Δεν έχω ιδέα αν είναι καλό, κακό, ή πώς ακριβώς λειτουργεί εκεί η δομή. Απλά, μου ‘κανε εντύπωση αυτή η πολυμορφία και πολυγλωσσία σε μια τόσο μικρή χώρα, και κυρίως το πώς όλοι μιλούν όλες τις γλώσσες! Έτυχε να γνωρίσω κάποιον από το Λουξεμβούργο. Ζήλεψα τόσο πολύ που μπορούσε να συνεννοηθεί μαζί μου στα αγγλικά, με άλλους στα γαλλικά και μιλούσε όπως αντιλήφθηκα και γερμανικά, γιατί στο συνέδριο που τον γνώρισα όταν το λόγο πήρε γερμανόφωνος, δεν χρησιμοποίησε ακουστικά μετάφρασης! «Εσύ, θα ξέρεις ελληνικά και τούρκικα, εκτός από αγγλικά» μου είπε. Τι να του πω… ότι ούτε τα τουρκικά που είναι γραμμένα στην ταυτότητά μου δεν ξέρω στην ολότητά τους τι σημαίνουν;
Φταίμε ο καθένας ξεχωριστά για το τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να κάνουμε. Φταίει σε μεγαλύτερο βαθμό το εκπαιδευτικό μας σύστημα, και οι ηγεσίες μας. Αλλά, για να μην προχωράμε τη φαντασία μας σε επίπεδα τα οποία δεν μπορούσαμε καν να ονειρευτούμε σε περιόδους οι οποίες τα πράγματα μεταξύ μας δεν εμπεριείχαν καν τη λέξη «ανοχή», πόσο δε μάλλον τη λέξη «αλληλοκατανόηση», θα ρίξω ευθύνες στο σήμερα. Αυτές οι δικοινοτικές τεχνικές επιτροπές που υποτίθεται λειτουργούσαν κάποτε, θα μπορούσαν ας πούμε να πάρουν εύκολα, χωρίς διπλωματικά ή άλλα κωλύματα την απόφαση να διδάσκεται στα ελληνοκυπριακά σχολεία η τουρκική γλώσσα και στα τουρκοκυπριακά η ελληνική.
Αυτό όμως θα σήμαινε ότι φέρνουμε τα πράγματα ένα βήμα πιο κοντά στην συνύπαρξη, την οποία άλλοι φοβούνται γιατί δεν θέλουν λύση και άλλοι γιατί ομαλοποίηση της συνύπαρξης χωρίς λύση, μπορεί να σημαίνει βελούδινο διαζύγιο. Κι έτσι προτιμάμε απλά να μην καταλαβαινόμαστε!