Hakan Karahasan
hakan.karahasan@gmail.com
Nigel Warburton. Deneme Yazmanın Temel Kuralları. Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Alfa, 2016, 120 sayfa.
Deneme yazmak, özellikle üniversite öğrencisi iseniz, eğitim hayatınız boyunca karşınıza çıkacak olan, önemli bir yazın türü. Eğitim hayatınız boyunca öğretim elemanlarına gerek sınavlar, gerekse de adına “proje” denilen ödevler için sürekli yazı yazmak durumunda kalındığı da ayrıca bilinmekte. Nigel Warburton’ın Deneme Yazmanın Temel Kuralları kitabı, sadece üniversitede sosyal ve beşeri bilimler alanında eğitim görmekte olan (gören) öğrencilere değil, aynı zamanda yazı yazmak isteyen herkesin rahatlıkla okuyup, faydalanabileceği bir kitap.
Alfa yayınları tarafından 2016 Aralık’ta piyasaya sunulan kitabın temel fikri anlaşılır bir yazının nasıl yazılabileceği üzerine. Warburton bu noktada bazı püf noktalarını anlatırken, aynı zamanda gerek üniversitedeki öğretim üyelerinin bir yazıdan neler beklediklerini ifade ederken, aynı zamanda bir argümanın nasıl oluşturulması gerektiğini, eğlenceli bir dille aktarıyor okuyuculara.
Kitabın temel fikri yazı yazmak üzerine olduğu için, daha ilk satırlarda şöyle diyor Warburton: “Kendinizi geliştirmek istiyorsanız, yalnızca yazmayla ilgili kitaplar okumanız yetmez, yazmanız da gerekir” (s. 9). Başka bir deyişle, yazmayı geliştirmek için yapılması gereken yegane şeyin bizzat yazmak edimi olduğunu kitap boyunca defalarca tekrarlıyor.
İlk başta bir yazın türü olarak denemenin ne olduğunu açıklayan yazar, sonrasında bir düşünce biçimi olarak yazmanın önemine vurgu yapıyor. Deneme yazarken, belki de en önemli unsurlardan birisi olan sorulan soruya cevap vermenin önemine değinen yazar, böylece yazılan yazının belli bir amaca hizmet edebildiğini de belirtmiş oluyor.
“Araştırma ve planlama” yaparken birçok üniversite öğrencisinin düştüğü “tuzağa,” sadece okumaya, düşülmemesi gerektiğini, belli bir noktadan sonra yazarak düşünmenin önemine işaret eden Warburton, “yazarak düşünme”nin önemine yeniden vurgu yapıyor. Bunu yaparken sürekli olarak varılan sonuç(lar), bu sonuçlara hangi argümanlar ya da kanıtlar kullanılarak varılacağını, ele almamız gereken karşı argüman(lar) var olup olmadığını (s. 38-39) belirterek, yazılacak denemenin sağlam temeller üzerine kurulması gerektiğinin altını çiziyor.
Bir denemeyi oluşturan en önemli etmenlerden “giriş-gelişme-sonuç” kısımlarının sadece bütün deneme içinde olmasının yeterli ol(a)mayacağını, ayrıca, oluşturulan her paragrafın içerisinde de aynı mantığın yerleştirilmesi gerektiğini, böylece okunan yazının daha rahat takip edilebildiğini ifade ediyor Warburton. Tabii, bunları yaparken, savunduğunuz gerekçeleri açıklamanın önemine de değiniliyor çalışmada. Bu yapılırken, yukarıda ifade edildiği gibi, literatürde var olan karşıt argümanların da ifade edilmesiyle, okurun sizin argümanınıza neden destek vermesi gerektiği de açıklanmış oluyor.
İntihal yapılmaması ve intihalden sakınmanın önemine de değinen yazar, intihalden kaçınmak için basitçe neler yapılabileceğini, örneklerle açıklıyor. Daha sonra bir deneme yazarken kullanılması gereken dil özelliklerine değinen Warburton, deneme yazarken dili iyi bilip kulanmanın önemine değinirken, aynı zamanda nasıl bir zaman ve kullanılacak noktalama işsaretleri konusunda da okura öğüt vermeden geçemiyor.
Kitabın sonunda “yeniden yazma ve düzenleme” konusuna değinen yazar, sorduğu bazı sorularla aslında bitmiş bir denemede nelere dikkat etmemiz gerektiğini ve biten bir yazıyı nasıl daha iyi bir hale getirebileceğimizi belirtiyor.
Sonuç olarak; adamızda var olan üniversitelerin sayılarına bakıldığında, gerek Türkçe, gerekse İngilizce dilinde deneme yazmanın esaslarının böylesine esprili bir dille, kolay anlaşılır bir kitapta bulunması, bir yandan konuyla ilgili kendisini geliştirme ihtiyacı olan üniversite öğrencilerine fayda sağlayacakken, aynı zamanda yazı yazmak ve yazmak istediği yazıyı daha anlaşılır ve duru kılmak isteyen herkes için büyük bir fırsat.