Yaşamımızın ne kadar fazla sayıda kısaltılmış sözcükler veya isimlerle dolu olduğunun farkında mısınız ? Aralarında anlamını bildiklerimiz yanında hiç bilmediklerimiz de çok. Çoğu insan kullanıyor ama açılımını merak etmiyor bile.
Bir yoklayınız kendinizi. Günlük yaşamınızda, örneğin Yakın Doğu Üniversitesi yerine YDÜ dersiniz. Veya, DAÜ, veya, ODTÜ veya GAÜ.
Örneğin, AVM dersiniz ama bunun ‘Alış Veriş Merkezi’nin kısaltılmışı olduğunun farkında bile değilsiniz.
Ve daha neler neler....
***
OK dünyanın her yerinde çok yaygınca kullanılır. Ama kullananların çok çok büyük bir bölümü, nereden geldi, nasıl doğdu anlamı ne bilmez.
1800’lü yıllarda ABD’de, Boston Morning Post gazetesinin tashihçileri kullanmışlar OK sözcüğünü ilk kez. Bazılarına göre şaka olsun diye, bazılarına göre yanlışlıkla. Ama beğenilmiş ve o günden sonra da sıkça kullanılmaya başlanmış. Ve gittikçe de yayılmış...
İddialardan biri bu. Bir diğeri ise, Kızılderili kökenli olduğu. Amerika Choctaw kızılderililerinde ‘Okeh’, öyledir, tamamdır, doğru, anlamına kullanılıyormuş. OK’in kökü de buna dayanıyormuş.
***
Anlamı veya açılımı bilinmeyen ama sıkça kullanılan daha çok sayıda örnek var. Açıklamalarıyla işte bikaç örnek:
UEFA, The Union of European Football Association’ın; FIFA, The Federation Internationale of Football Association’ın; FIBA, Federation Internationale de Basketball’un kısaltılmışı...
CIA, Central Intelligence Agency’nin; PKK, Partiya Karkeren Kurdistan’ın; IŞİD, Irak ve Şam İslam Devleti’nin; şu ünlü TOMA, Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı’nın kısaltılmışı.
Pub ve Bar da günümüzde çokça kullandığımız sözcükler. Pub’ın İngilizce, ‘Puplic’ sözcüğünden; Bar’ın ‘Barrier’den geldiğini biliyor muydunuz ? Hatta ve hatta, Bar tarihinin 16. Yüzyıldan geldiğinden ve ilk zamanlarda bir içki yeri değil ciddi bir toplantı salonu olduğundan haberiniz var mı ?
***
Gelelim ülkemize...
Kıbrıslı Türkler TMT’nin, Türk Mukavemet Teşkilatı’nın kısaltılmışı olduğunu bilirler. Ama örneğin, yarım yüzyılı aşkın bir süredir tüm yaşamlarını etkileyen ENOSIS ve/veya EOKA’nın açılımını bilen çok azdır.
ENOSİS, Yunanca’da ‘Birleşme’, ‘Birleştirme’ demektir. Yani, Kıbrıs’ta da, Kıbrıs’ın Yunanistan’a birleştirilmesi anlamına kullanılmıştır. Ama ilginç ve bilinmeyen şey, ENOSİS’in aslında, ilk kez Kıbrıs’ta değil, Balkan Savaşı sırasında, Girit’in Yunanistan’a bağlanması sırasında kullanıldığıdır.
EOKA ise, Kıbrıs Milli Savaşçıları Organizasyonu anlamına gelen Ethniki Organosis Kyprion Agoniston’un kısaltılmışıdır.