Derya ULUBATLI
COVID-19 salgını nedeniyle uzun süre kapılarını kapatan esnaf son aylarda Türk Lirası’ndaki ciddi değer kaybıyla sarsıldı. Geçtiğimiz hafta sonu Black Friday indirimleriyle sokaklara dökülen vatandaş bazı esnafların yüzünü biraz olsun güldürürken, bir kısmı ise Black Friday hafta sonunun da satışları yükseltmede yeterli olmadığını savundu. Farklı sektörlerden YENİDÜZEN’e konuşan esnaf, dövizin satışları etkilediği konusunda hemfikir.
Dükkan sahiplerinin bir kısmı, “insanların önceliği karnını doyurmak, gelip alışveriş yapmak onlar için ikinci planda kalıyor” ifadelerini kullanırken, bir kısmı ise kendilerinin de yurtdışından ürün getirtmekte zorlandığını, fiyatların her yerde yükseldiğini aktardı. Krizden nasibini alan esnaflardan bazıları, hükümetin de esnafın derdiyle ilgilenmediğini savundu, “siyasileri sadece seçim dönemi görüyoruz” ifadelerini kullandı.
Genel tabloda, her sektörden çok önemli bir düşüş yaşandığı ve bazı esnafların kepenkleri kapatma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu gözlemlendi.
Esnaf ne dedi?
Haldun Denizsever: “Müşteriler genellikle yabancı”
“Genel olarak Kıbrıslı Türk müşterilerimizde düşüş var ancak özellikle İran’dan, Arap coğrafyalarından ve güneyden gelen birçok yabancı müşterimiz oluyor. Kıbrıslı Türkler genellikle ay başında, maaşları yeni yattığı dönemde geliyor. Biz marka ayakkabı satıyoruz ve bir şekilde markaya düşkünlüğü olan kişiler yine gelmeye devam ediyor. Öte yandan genel olarak alım gücünde de ciddi bir düşüş olduğunu düşünüyorum. Aynı şey bizim için de geçerli. Bizim aldığımız mal da döviz üzerinden oluyor ve bu da fiyatlara yansıyor. Zaten korona sonrası artık mal da üretilmiyor, biz doğru düzgün mal da getirtemiyoruz. Genel olarak bir alım gücü düşüşü var”.
Buse Karadeniz: “Döviz hem bizi hem alışverişe gelenleri etkiledi”
“Fiyatlarımız henüz değişmedi, esas değişim yılbaşında yaşanacak. Black Friday için de bazı indirimler yaptık ama yine de gelen kişi sayısında ve toplam kazançta bir düşüş var. İnsanlar gelmeye devam ediyor ama geçen yıla göre daha az. Mesela geçen sene günlük 70 bin ciro yapıyorsak, bu yıl o rakam 50 bine düştü. Döviz bu anlamda hem bizi hem de alışverişe gelen insanları etkilemiş durumda”.
Sandra Özalmış: “Geçen sene rakamlar çok daha iyiydi”
“Her şey her yerde inanılmaz pahalı oldu çünkü biz de ürünlerimizi yurtdışından getirtiyoruz ve hem dövizin yükselişinden hem de oradaki ürünlerin de pahalılaşmasından mecburen artış yapıyoruz. İnsanların alım gücünde ve gelen müşteri sayısında ciddi bir düşüş var. Geçen sene rakamlar çok daha iyiydi. Black Friday de normal bir gün gibi geçti, yine çok bir yükselme olmadı ve bu bizleri esnaf olarak zorluyor ama aslında sadece esnaf değil herkes zor durumda. İnsanlar harcama yapmaktan kaçınıyor”.
Yaşar Atıcı: “Bazı esnafların kepenk kapatma ihtimali bile var”
“Sadece Black Friday haftasında satışlarda biraz artış yaşandı, bunun dışında ciddi bir düşüş var. Fiyatlarda da inanılmaz bir artış var. Şu an ürün sipariş vermeye korkar haldeyiz. Etiketi artırıp artırmama konusunda da ciddi git geller yaşıyoruz çünkü elimizdekini bu haliyle bile satamazken artırırsak ne olacak düşünemiyoruz. Tedirginlik yaşıyoruz. İnsanlardan da artışlarla ilgili sürekli tepkiler geliyor ve esnaf olarak gidişatı iyi görmüyoruz. Bu sürece hazırlıksız yakalanan, kenarda bir birikimi olmayan, dövizle kira ödeyen esnafın bu dönemde kepenk kapatma ihtimali olduğunu düşünüyorum.
Arzu Ayten: “Üreticilerden ürün almakta zorlanıyoruz”
“Açıkçası bence çok büyük bir düşüş yaşanmadı. Ben insanların alışveriş konusunda bir çekincesi olduğunu görmedim ama zaten biz tedarikçiyiz. Bu yüzden insanlar bir şekilde geliyor, satış konusunda sıkıntı yaşamıyoruz ancak hammadde konusunda sıkıntılarımız oluyor. Biz yurtdışından ürünü alamıyor ya da getirtemiyoruz. Ürünlerimiz Türkiye’den geliyor ve üreticilerden ürün getirtmemiz zor olduğu için bu kez bizim mağazamızdaki malzemeler sınırlı kalıyor, bu da ister istemez fiyatlara yansıyor. Özellikle Black Friday gözlemlediğim kadarıyla kalabalıktı. Kriz olmayan dönemden pek bir farkı yoktu”.
Sibel İri: “Eksilme değil, artış yaşandı”
“İnsanlar ekonomik krizden korkuyor gibi görünmüyor. En azından bizim mağazamızdaki satışlarda çok bir düşüş yaşanmadı, aksine insanlar geliyorlar, denemelerini yapıyorlar ve ürünleri alıyorlar. Çok bir eksilme yaşandığını gözlemlemedik. Bir yandan ekonomik krizden şikayet ediliyor ama diğer yandan alışverişlere de önem verilmeye devam ediliyor diye düşünüyorum. Özellikle yılbaşı döneminde de bir artış bekliyoruz. Eksilmeden öte artış yaşandı diyebilirim”.
Azmi Arsel: “Feci durumdayız ve hükümetten kimse bizimle ilgilenmiyor”
“Ne yazık ki iş yok, döviz sürekli yükseliyor ve hükümet de yok. Bu durum bizim satışlarımızı ve bize gelen müşteri sayısını feci şekilde etkiledi. İnsanların satın alma gücü kalmadı. Geliyorlar, bakıyorlar ama alamıyorlar. Black Friday için de aynı şeyi söyleyebilirim. Bu dönemde de aşırı bir yükselme yaşanmadı. Yani biz istediğimiz kadar indirim yapalım, ucuzlatalım halkın alım gücü kalmadı. İnsanlar bu gibi alışverişlerden önce boğazını düşünmek zorunda kalıyor. Ekmeğe, süte her gün zam gelirse vatandaş önce kendisinin, çocuğunun karnını doyurmaya, onlara para yetiştirmeye bakıyor. Gördüğünüz gibi Dereboyu Caddesi bomboş. Kimseyi elinde çantayla alışveriş yaparken göremiyoruz. Hükümet de bizimle ilgilenmiyor. Sadece vergi isteyince bizi arıyor. Burada esnafın bir sorunu var ama bunun nedenleri nedir, bunu nasıl çözebiliriz diye ilgilenen bir birim yok. Siyasileri ne yazık ki ya sadece seçim zamanı ya da vergi isteme döneminde görebiliyoruz. Seçim dönemi bizi destekliyor gibi yapıyorlar, seçimden sonra bir daha kimseyi görmüyoruz. Bunun dışında ben 42 yıldır esnafım, bir kez bile birinin bize hatırımızı sorduğunu, bu ekonomik durumda ne halde olduğumuzla ilgileneni görmedim”.
Arslan Rustamov: “İnsanlar fiyatlara itiraz ediyor”
“Black Friday döneminde buralar tıklım tıklımdı ancak genel olarak satışlar pek de iyi değil. Geçtiğimiz yıllara göre daha düşük ilerliyor. İnsanlar çok fazla gelmiyor, gelen insanlar da fiyatlara itiraz ediyor, pahalı olduğundan şikayet ediyor. Satışların düşük olduğunu gözlemliyoruz. Normalde güneyden hafta sonları gelenler oluyordu ancak Black Friday için de beklenen sayıda Kıbrıslı Rum gelmedi. Genel bir düşüş söz konusu”.