Fehime ALASYA
Hemen hemen her köşede, üzerinde ‘satılık’ veya ‘kiralık’ yazan dükkânlar görmek mümkün…
Uzun süre boş kalan dükkanların yanı sıra kiralanıp çok kısa sürede yeniden boşaltılan dükkanlar da ülkenin birçok noktasında yer alıyor.
Bu durumu değerlendiren iş insanları, ülke ekonomisindeki gidişatı yorumladı, nedenlerine değinerek, çözüm önerileri sundu.
Genel olarak Türkiye’nin içinde bulunduğu savaş durumunun ülkemiz piyasasını da etkilediğini belirten iş adamları, bu olumsuz etkileri ‘elde olmayan nedenler’ olarak nitelendirdi.
Esnafın kepenkleri indirmesini YENİDÜZEN’e değerlendiren ülkenin önde gelen iş insanları, en büyük neden olarak döviz ve kira ücretlerini işaret etti, ülkedeki hukukun işleyişinden yakındı.
Ülkedeki hukuk sisteminden dolayı mal sahiplerinin dükkânını kiralamaya korkar olduğuna değinen bazı iş adamları, devletin hukukun çalışmasını sağlaması gerektiğine değindi.
Lefkoşa Çarşı’da kepenkleri indiren esnaflar gün be gün çoğalıyor.
Piyasadaki olumsuzluğun, nedenleri arasında ‘ithalat’ı işaret eden Ali Çıralı, esnafın ham maddesini ada içinden temin edebilecek olanaklar yaratılması gerektiğine değinirken, Mustafa Aroğlu, ülkedeki hukukun işleyişinden dolayı sıkıntılar yaşandığını vurguladı.
Piyasada sıcak para dönmediğine dikkat çeken Tolga Ahmet Raşit dövizdeki yükselişin esnafa olumsuz yansıdığını belirtirken, bir diğeri iş adamı Tahir Topal ise kira ücretleri ve dövizin büyük etken olduğunu kaydetti.
İŞ İNSANLARI NE DEDİ?
Mustafa Aroğlu: “Mal sahipleri dükkânını kiralamaktan kaçınıyor”
“Türkiye bir savaş halinde, Akdeniz çevresinde de sular sıcak, dolayısıyla ekonominin iyi olabilmesi için önce huzur ve güvenin olması gerekiyor. Bunlar bizim irademiz dışında ama yine de bizi etkiliyor. Ülkemizde de hukuk çalışmıyor, ekonomik olarak düzenin çok çalıştığını söyleyemeyiz. Alacak verecek davalarında hüküm almak, netice almak çok zor. Bu yüzden mal sahipleri dükkânını kiralamaktan kaçınıyor. Düzgün bir kiracı bulmakta, zorlanan mal sahibi, dükkânını boş bırakmayı tercih ediyor.
Devlet, hukukun çalışmasını sağlamalı, devlet her adımda ‘borcu yoktur’ yazısı istiyor, ama özelde iş yapan bir birey karşılığını alamıyor, kapısını çalacak çalışır bir hukuku da yok, bulamıyor, tüm bu aksaklıklar düzelse o zaman esnaf da, çarşılar da iş sahipleri de tutunur.”
Ali Çıralı “Birçok işletme günlük masraflarını dahi karşılayamıyor”
“Kapanan dükkânlar belki aradığını bulamadı, belki yanlış bir yatırım yaptı, neden bulmak çok da zor değil ama…
Nüfusu az olan bir ülkede yüksek kiralar ile mücadele verenler için çok zor bir piyasa vardır. Bunun yanında küçük piyasada yüksek rekabet de var, kar marjları çok düşük… Birçok işletme günlük masraflarını dahi karşılayamıyor.
Maalesef bu ülkede sıcak para dönmüyor. İthalata dayalı bir ekonomi vardır. Özellikle turizm sektörlerinin ihtiyaçlarının yüzde 90’ı yurt dışından ithal… Birçok küçük yerel iş sektörünün de iş yerinin de ham maddesi ithal, bundan dolayı para yurt dışına gidiyor, piyasada durmuyor.
Bunu mümkün mertebe ithalatı düşürürsek çoğaltabiliriz. İleri vadeli ödemeler, çeklerle bile olsa para yerli piyasada döner, yurt dışına çıkmaz, bu yüzden ithalatı düşürecek, ithal edilecek ürünlerin adamızda üretimine geçerek piyasamızın çarkını sürekli döndürmemiz gerekiyor.”
Tolga Ahmet Raşit: “Piyasada sıcak para dönmüyor”
“Dükkanların bir bir kapanmasının en önemli nedenlerinden biri de yaşanan döviz artışlarıdır.
Vatandaşların alım gücü düşüyor. Döviz artışına paralel maaşlarda artış oluyor. Özellikle asgari ücretli ciddi sıkıntı yaşıyor. Yurttaşlarım alım gücü düştükçe de bu durum çarşıya yansıyor, esnafa yansıyor. Kapanan dükkanların nedeni de aslında bu yaşananlardır… Bu duruma bir an önce çözüm bulunması gerekiyor. Kiraların döviz üzerinden değil de TL üzerinden olmalıdır. Yurttaşlar maaşlarını TL cinsinden alıp, her şeyi döviz üzerinden ödüyor. Kiralarda da böyle bir adım atılmalıdır. TL’ye endekslemek gerekiyor. Piyasada sıcak para dönmüyor. Ben serbest ekonomiden yanayım, esnaf da kendisini geliştirmelidir. Rekabete açık olmalıdırlar. Kıbrıs’ın güneyi bizden çok önde... Gerek ürün gerek kalitede onlara ayak uydurmamız gerekiyor.”
Tahir Topal: “Kira ücretleri ve döviz büyük etken”
“Dövizin yükselmesi ve kiraların döviz oluşu, işletmelerin gelir ve gider dengesini bozuyor.
Zaten ekonomimiz de bundan etkileniyor. İnsanların geliri sabit kalıyor giderleri artıyor. İnsanların alım gücü düşünce bu piyasayı etkiliyor. Kira olan dükkânların bu yükün altından kalkması çok zor oluyor.
Piyasada sıcak para dönmüyor. İş hacmi büyümüyor, insanların giderleri çok fazla, tüm bu olumsuzluklar dükkânların kapanmasında büyük etken”
Fotoğraflar Mehmet Aykut İncirli'nin sosyal medya hesabında yayınlanmıştır