Serkan SOYALAN
Gezi notlarımızda bugün Hatay Arkeoloji Müzesi’ne gideceğiz.
Antik döneme ait eserlerin sergilendiği müzeye geçmeden önce, kısaca Hatay’ın tarihçesine bakmamız gerekiyor.
İlk çağlara uzanan tarihi geçmişi ile Hatay, birçok dönemin ve medeniyetin kültür ve tarihi vesikalarını bünyesinde toplayan bir şehirdir.
Hatay yöresini çekici kılan ve tarihin her döneminde göçlere açık olmasını sağlayan bir başka özellik de, Anadolu’yu Çukurova yoluyla Suriye-Filistin’e bağlayan yolların kavşak noktasında bulunmasıdır.
İşte bu tarihi zenginliğin ortaya çıkmasına yönelik kazı çalışmaları 1932 yılında başlamıştır.
1933-1938 yılları arasında Amik Ovası’nda Cübeyde, Dehep, Çatalhöyük ve Tainat’ta, Chicago Üniversitesi tarafından kazı çalışmaları yapılmıştır.
1936 yılında, British Museum adına Sir Leonard Wolley, Samandağı El-Mina Mevkii’nde, 1937’den 1948 senesine kadar da belirli aralıklarla, Açana Höyüğü’nde kazı çalışmalarını yürütmüştür.
1932-1939 yıllarında Princeton Üniversitesi’nin yaptığı araştırmalarla müzenin esas zenginliğini oluşturan mozaikler ortaya çıkartılmıştır.
Antakya’da yürütülen 1932-1939 yılı kazı çalışmalarında çoğu Roma Dönemi’ne tarihlendirilen mimari ve diğer buluntular kentin zenginliğini ve ihtişamını ortaya sermiştir.
Antiokheia’dan Louvre’ye…
Antakya veya tarihteki adıyla Antiokheia kökenli birçok eser bugün Hatay Arkeoloji Müzesi’nin yanı sıra Amerike Birleşik Devletleri’ndeki Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi, yine Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Worcester Müzesi ve Fransa’da Louvre’de saklanmakta ve sergilenmektedir.
Kazılarda çıkan eserlerin tek yerde toplanması için başlayan çalışmanın ardından 1934 yılında Hatay Arkeoloji Müzesi’nin temelleri atılmış, 1948 yılında da ziyaretçilerini ağırlamaya başlamıştır. Bu müze, aktif olduğu dönemde dünyanın en büyük üçüncü mozaik müzesi ve mozaik eser koleksiyonuna sahipti.
1975 yılında yenileme çalışmaları yapılsa da, bu müzenin günün koşullarına hizmet verememesinden dolayı, şimdiki müzenin yapımına 2011’de başlanmış ve 28 Aralık 2014 tarihinde düzenlenen törenle de ziyaretçi kabulüne başlamıştır.
Dünyanın en büyüğü
Dünyanın en büyük Arkeoloji Müzesi ve mozaik sergileme alanına sahip olan müze, toplam 32.754 metrekare kapalı alan, 10.700 metrekare sergi alanı ve 3500 metrekare sergilenen mozaikle dünyanın gözdesidir.
Müzede, Paleolitik dönemden başlamak üzere kesintisiz bütün dönemlere ait çok zengin eser koleksiyonu sergilenmektedir.
Hatay Arkeoloji Müzesi’nde teknolojiden de faydalanılarak, çeşitli tarihi benzetme ve canlandırma sistemleri yerleştirilmiştir.
Müzeyi turlarken, kendinizi bir anda zaman makinesinin içinde buluyorsunuz ve mitolojik dönemin nice efsanesinin arasında, geziniyorsunuz.
Apollon Daphne Mozaiği
M.S. 3’üncü asırda yapılan bu mozaik, Dafne (Harbiye)’de bulunmuştur. Efsaneye göre, elbisesi dizlerine kadar kaymış olan Dafne, sola doğru geniş adımlarla kaçmaktadır. Başındaki ışın çelengi ile Apollon tarafından takip edilmektedir.
Mitolojide, güzel peri kızı Dafne’nin Apollon’dan kurtulmak için Defne ağacına dönüşmesi konu olarak işlenmiştir.
Yakto Mozaiği
M.S. 5’inci asırda yapılmış olup Dafne’de bulunmuştur. Eser iç içe üç kısımdan meydana gelmiştir. Ortada madalyon içinde bir kadın portresi tasvir edilmiştir. Başının hizasındaki yazıdan MEGALOPSYKHİA yani ‘Büyük Ruh’un simgesi olduğu anlaşılmaktadır.
Madalyonla kenardaki bordür arasında avlanan mitolojik kahramanların başları hizasında Grekçe yazılı isimler de bulunmaktadır.
Mozaiğin 4 kenarında kent yaşantısını gösteren tasvirler bulunmaktadır.
Talassa Deniz Mozaiği
M.S. 5’inci asırda yapılmış olan mozaik de Dafne’de bulunmuştur. Sağ elinde bir kürek ve sol elinde bir yunus balığı taşıyan çıplak Talassa dalgalar arasından çıkmaktadır.
Göğsüne sarılan yılan sol omzuna doğru uzanmıştır. Gür saçları üzerinde de ıstakoz kıskaçları vardır.
Antakya Lahdi
Hatay Arkeoloji Müzesi’nin koleksiyonunda yer alan Sidemera Tipi Lahtin kapak bölümünde yüzleri işlenmemiş uzanan bir erkek, bir kadın, iki çocuk, bir at ve kuş figürü bulunur.
Mitolojiden esinlenerek yapıldığı düşünülen lahitte kapağın kenarında çeşitli yaratıklar işlenmiştir.
Kapağın arka köşelerinde mitolojik kahramanlardan olan Pan ve satir kabartmaları bulunmaktadır. Sanduka, somerdam mimarisi şeklinde, burmalı sütunlarla süslenmiştir.
M.S. 270’li yıllarda yapıldığı tahmin edilen lahdin dört cephesinde de değişik figürler ve mitolojik sahneler süs olarak kullanılmıştır.
Sandukanın üst kenarlarında aslan ve boğa mücadelesi ile Aşk Tanrıçası Eros ile leoparlar oyunu figürleri işlenmiştir.
Şuppiluliuma Heykeli
Hatay Arkeoloji Müzesi’nin en önemli eserlerindendir.
II. Şuppiluliuma Heykeli, 3 bin yıllık olup Reyhanlı’daki Tell Tainat Höyüğü’nde bulunmuştur. Hitit Kralı II. Şuppiluliuma’ya ait heykel, 1.5 metre yüksekliğinde, yaklaşık 1.5 ton ağırlığındadır.
Sakallı, bukleli saçlı, kollarında özel bir takım bileklikler olan kral heykeli, bir elinde mızrak, bir elinde başak tutarak hem savaşmayı hem üretmeyi sergilemektedir.
Oceanus ve Tethys Mozaiği
Dafne’de bulunan bu mozaik M.S. 4’üncü asırda yapılmıştır. Denizin içinde ve deniz hayvanlarıyla beraber tanrı Oceanus ve tanrıça Tethys arkada yer almaktadır. Köşede yunus balığı üzerine binmiş Eros motifleri görülmektedir.