Ödül Aşık ÜLKER
YDÜ Hastanesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hamza Duygu, ekonomik krizin getirdiği stresin kalp krizlerini tetikleyebildiğine dikkat çekti.
Prof. Dr. Hamza Duygu, ani ölümleri tetikleyen en önemli nedenlerin başında sigara ve stres geldiğini vurgulayarak, “İnsanlar geçim derdi içerisinde, yoğun stres altında... Ekonomik krizin getirdiği stres, krizleri tetikleyebiliyor. Stres çok önemli bir risk faktörü...” dedi.
İlaç eksikliğine de dikkat çeken Prof. Dr. Duygu, hastaların ilaca erişiminde büyük problemler olduğunu söyledi. Prof. Dr. Hamza Duygu, düzenli ilaç kullanımı önemine vurgu yaparak, kalp hastalarının ilaçlarını ömür boyu alması gerektiğini ve bunların hayati ilaçlar olduğunu belirtti.
Sıcak havalarda sıvı kaybı olduğunu ve kandaki pıhtılaşma oranının artabildiğini kaydeden Prof. Dr. Duygu, yaz aylarında ilaçların dozlarının ayarlanmasının önemli olduğunun altını çizdi.
Prof. Dr. Hamza Duygu, Covid aşılarından aylar sonra olan bir ölümün aşıya bağlanamayacağını, söz konusu aşıların ani ölümü tetiklediğine dair bilimsel bir veri olmadığını belirtti.
Prof. Dr. Duygu, “Aşılardan sonra ani ölümlerin arttığına dair bilimsel bir kanıt yok. Aşıların, kalple ilgili yan etkilerinden şimdiye kadar ölüm bildirilmemiş. ‘Aşılara bağlı ani ölümler artacak’ diye insanları tedirgin etmek yerine, risk faktörü olan hastaların bir an önce tetkikten geçmelerini teşvik etmek koruyucu hekimlik açısından çok daha önemli...” diye konuştu.
YDÜ Hastanesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hamza Duygu, ekonomik krizin getirdiği stresin kalp krizlerini tetikleyebildiğine dikkat çekti.
Prof. Dr. Hamza Duygu, ani ölümleri tetikleyen en önemli nedenlerin başında sigara ve stres geldiğini vurgulayarak, “İnsanlar geçim derdi içerisinde, yoğun stres altında... Ekonomik krizin getirdiği stres, krizleri tetikleyebiliyor. Stres çok önemli bir risk faktörü...” dedi.
İlaç eksikliğine de dikkat çeken Prof. Dr. Duygu, hastaların ilaca erişiminde büyük problemler olduğunu söyledi. Prof. Dr. Hamza Duygu, düzenli ilaç kullanımı önemine vurgu yaparak, kalp hastalarının ilaçlarını ömür boyu alması gerektiğini ve bunların hayati ilaçlar olduğunu belirtti.
Sıcak havalarda sıvı kaybı olduğunu ve kandaki pıhtılaşma oranının artabildiğini kaydeden Prof. Prof. Dr. Duygu, yaz aylarında ilaçların dozlarının ayarlanmasının önemli olduğunun altını çizdi.
Prof. Dr. Hamza Duygu, Covid aşılarından aylar sonra olan bir ölümün aşıya bağlanamayacağını, söz konusu aşıların ani ölümü tetiklediğine dair bilimsel bir veri olmadığını belirtti.
Prof. Dr. Duygu, “Aşılardan sonra ani ölümlerin arttığına dair bilimsel bir kanıt yok. Aşıların, kalple ilgili yan etkilerinden şimdiye kadar ölüm bildirilmemiş. ‘Aşılara bağlı ani ölümler artacak’ diye insanları tedirgin etmek yerine, risk faktörü olan hastaların bir an önce tetkikten geçmelerini teşvik etmek koruyucu hekimlik açısından çok daha önemli...” diye konuştu.
“Ani ölümlerin üçte ikisi kalp”
Soru: Kıbrıs’ın kuzeyinde kalp-damar hastalıklarının en sık görülen ölüm nedenlerinin başında geldiğini biliyoruz. Ani ölümlerde de genellikle ölüm nedeni kalp krizi olarak açıklanıyor. Bunun sıklığı nedir?
Prof. Dr. Duygu: Ani ölümlerde kalbin sorumlu tutulma oranı, yani kalp damar tıkanıklıklarına bağlı ölümler, ani ölümlerin üçte ikisidir. Ani ölümün bilimsel tanımını yapmakta da fayda var. Göğüs ağrısı, nefes darlığı, çarpıntı gibi, kalple ilgili bir şikayet başladıktan sonra, bir saat içerisinde hasta kaybediliyorsa, buna ani kalp ölümü diyoruz.
Soru: Genç ve kalbe bağlı ani ölümler görüyoruz. Bunlarda artış var mıdır?
Prof. Dr. Duygu: Türkiye’de, 2020’ye kadar istatistik tutulmuş. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ani ölümler her yıl hemen hemen aynı sayıda. Pandemi döneminden sonra veri girişi çok olmadığı için, ani ölümlerin pandemi döneminde artıp artmadığını bilmiyoruz. Ancak pandemi döneminde sağlık sistemine erişim zor olduğu için, ekonomik krizin, covidin kendisinin etkisiyle ani ölümler artmış olabilir. Covid döneminde, özellikle genç hastalarda, çok fazla kalp kası iltihabı görüyorduk. Bunlar ani ölümleri tetiklemiş olabilir. Ama elimizde kesin bir veri yok. Kıbrıs’ın kuzeyinde de maalesef istatiksel veri yok.
Kalbe bağlı ani ölümlerin nedenleri...
Soru: Kalbe bağlı ani ölümlerin nedenleri nelerdir?
Prof. Dr. Duygu: Kalbe bağlı ani ölümlerin birçok nedeni var. Bunun başında kalp damar tıkanıklıkları geliyor. Acil müdahale edilmezse, hastalar maalesef kaybediliyor. Bunun dışında aort damarı genişlemesi neticesinde damar yırtıkları, akciğer embolisi, kalp kası hastalıkları, doğumsal kalp hastalıkları ani ölüm nedeni olabilir. Ayrıca genetik ritim bozukluğu yaratan durumlar da ani ölümü tetikleyebiliyor. Bunun dışında beyin kanaması, beyne emboli atma olayında da ani ölüm görebiliyoruz.
“Sıcakta sıvı kaybı oluyor ve kandaki pıhtılaşma oranı artabiliyor”
Soru: Mevsimin etkisi var mı?
Prof. Dr. Duygu: Mevsimsel olabiliyor. Kış döneminde, enfeksiyonlar ani kalp krizlerini tetiklediği için artabiliyor. Yaz döneminde de, mevsimsel varyasyonlar görülebilir. Sıcakta sıvı kaybı oluyor ve kandaki pıhtılaşma oranı artabiliyor. Buna bağlı olarak, kalpte veya beyinde pıhtı oluştuğunda kalp krizi ve felç olabiliyor. Sıcaklarda çarpıntı artıyor. Yaz aylarında, ilaçların dozlarının ayarlanması da önemlidir, hastaların doktorlarına danışıp bunun ayarlanmasını sağlaması gerekir.
“Ani ölümleri tetikleyen en önemli nedenler, sigara ve ekonomik kriz”
Soru: Stresin kalbe olumsuz etkisini doktorlar her zaman vurguluyor. Yaşanan ekonomik krizin ani ölümlere etkisini nasıl görüyorsunuz?
Prof. Dr. Duygu: Ani ölümleri tetikleyen en önemli nedenler, sigara ve ekonomik krizdir. İnsanlar geçim derdi içerisinde, yoğun stres altında... Ekonomik krizin getirdiği stres, krizleri tetikleyebiliyor. Stres çok önemli bir risk faktörü...
Kalp damar tıkanıklığında risk faktörleri sigara, stres, şeker hastalığı, aşırı alkol tüketimi, yüksek tansiyon, kolesterol, obezite, hareketsiz yaşamdır. Ağız ve diş sağlığı da sağlıklı kalp için son derece önemlidir çünkü diş eti iltihaplarının ilerleyen zamanlarda kalp damar tıkanıklıklarına yol açabileceği gösterilmiş. Düzenli uyku, 6-7 saat gece uykusu kalp damar sağlığı açısından son derece önemli. Adada sigara ve “keyif verici maddeler” denen alkol, uyuşturucu çok fazla, enerji içecekleri, sporcuların kullandığı steroidler de ani ölümlerden sorumlu olabilir ancak bunu kesin olarak söyleyebilmek için toksikoloji otopsileri yapılması gerekiyor. Bunlara dikkat etmediğinizde, 60 yaşında kalp krizi geçirecekseniz, 30lu,40lı yaşlarda kalp krizi geçirebiliyorsunuz. Kalp damar tıkanıklıkları genelde 70 yaş sonrası yaşların hastalığıdır. Ama son zamanlarda yaptığımız anjiyolarda 30lu, 40lı yaşlarda üç damarı tıkalı hastalar görmeye başladık. Genetik de çok önemli, ailede birince derece yakınlarda kalp sorunu varsa, risk artıyor. Check-up yaptırmak ve erken tanı çok önemli. Bunların hepsi bir araya gelince ani ölümler tetiklenebiliyor.
“Koruyucu sağlık politikası yok”
Soru: Check-up’ın önemine vurgu yapıyorsunuz. Koruyucu sağlık hizmetleri ülkemizde ne kadar etkin?
Prof. Dr. Duygu: Koruyucu sağlık politikası yok. Taramaların yapılması lazım. Risk faktörlerinin çok olduğu hastaların bilinçlendirilip, erken yaşta check-up’a teşvik edilmesi gerekiyor. Kıbrıs’ın kuzeyinde devlet hastanelerinde, hem hekime hem de tetkiklere erken zamanda ulaşma imkanı maalesef yok. Ekonomik krizde, herkesin özelden bu hizmetleri alması da kolay değil.
“Saniyeler bile çok önemli”
Soru: Ani ölümleri engellemek için yapılması gereken müdahale nedir?
Prof. Dr. Duygu: Ani ölüme 4-6 dakika içerisinde müdahale etmek gerekiyor. Beyin hücreleri oksijensiz kaldığında, kalbi kurtarsak bile maalesef hastalar yatalak kalıyor.
Soru: 4-6 dakika içerisinde hastaneye veya doktora ulaşmak çok mümkün değil. Sıkıntı olduğunu fark edenlerin, hastanın yanındakilerin yapabileceği bir şey var mı?
Prof. Dr. Duygu: Hastanın bilinci yerindeyse hemen bir aspirin çiğnetmek gerekiyor. Hava yolunu kontrol etmek ve nefes alamıyorsa çeneyi arkaya kaldırmak ve hemen 112’yi aramak lazım. Hastanın hızlıca kardiyolojiye ulaştırılması ve tıkalı damarın açılması şart. Saniyeler bile çok önemlidir. Nasıl ki, yangın başladığı zaman hemen müdahale edip yayılmasını önlersiniz, kalple ilgili sorunlarda da bir an önce tıkalı damarın açılması ve ölü kalp kası hücrelerin geri döndürülmesi gerekiyor.
“Gençler daha dezavantajlı”
Soru: Gençlerin yaşlılara göre riski daha mı yüksek?
Prof. Dr. Duygu: Risk oranı aynı ama gençler biraz daha dezavantajlı. Gençlerde, ani damar tıkanıklığında kalp tolere edemiyor. Damar tıkanıklığında, yaşlılarda kollateral dediğimiz yan damarlar tıkanan damarın görevini görebiliyor ama gençlerde bu bağlantı az, dolayısıyla damar tıkandığında ani ölüm olabiliyor.
“Günah keçisi aşılar oldu”
Soru: Covid sonrasında, özellikle genç hastalarda, çok fazla kalp kası iltihabı gördüğünüzü söylediniz. Bu konuda araştırmalar ne diyor? Aşıların da bu ani ölümlere neden olduğu tartışmaları da var.
Prof. Dr. Duygu: Yapılan otopsilerde kalp kası hücreleri içerisinde covide ait virüs parçacıkları saptanmış. Bu nedenle, covid dönemindeki ani ölümlerde covid sorumlu tutuluyor.
Aşıların ölümleri tetikleyip tetiklemediği konusunda, en fazla mRNA aşıları suçlanıyor. Aşılar ilk çıktığı dönemlerde, özellikle bacak damarlarında tıkanıklık, AstraZeneca’da felçler, pıhtılaşmalar görüldü. Bunlar, aşı yapıldıktan birkaç gün sonra veya en fazla birkaç hafta içerisinde görülen komplikasyonlardı. Aşıdan aylar sonra olan bir ölümü aşıya bağlayamazsınız. Aşının ani ölümü tetiklediğine dair bilimsel bir veri yok. Ölümleri aşıya bağlamak için çok ayrıntılı otopsilerin yapılması gerekiyor. Ani ölümlerin covid aşılarından olduğuna dair yapılan açıklamalar bilimsel değil. Eskiden de ölümler vardı, o zaman başka şeylere bağlanıyordu. Şimdi günah keçisi aşılar oldu.
“Aşılardan sonra ani ölümlerin arttığına dair bilimsel bir kanıt yok”
Aşılardan sonra ani ölümlerin arttığına dair bilimsel bir kanıt yok. Aşıların, kalple ilgili yan etkilerinden şimdiye kadar ölüm bildirilmemiş. “Aşılara bağlı ani ölümler artacak” diye insanları tedirgin etmek yerine, risk faktörü olan hastaların bir an önce tetkikten geçmelerini teşvik etmek koruyucu hekimlik açısından çok daha önemli...
“İlaca erişimde büyük problemler var”
Soru: Kıbrıs’ın kuzeyinde ilaç eksikliği devam ediyor. İlaç eksikliğinin kalp sağlığına etkisi nedir?
Prof. Dr. Duygu: İlaç eksikliği, pandemi döneminden sonra sıkıntı yaratıyor, Türkiye'de de sıkıntı var. Kıbrıs’ın kuzeyine ilaç getirme sorunu da olduğu için, sıkıntı katlanıyor, hastaların ilaca erişiminde büyük problemler var.
Düzenli ilaç kullanımı çok önemli. Bire bir olamayan, “muadil” ilaçlar getirilmeye başlandı, hepsi esas ilacın yerini tam olarak tutmuyor. Doktora danışmadan, muadil ilaç kullanılmamalı. Kalp hastalıkları kronik hastalıklardır, ömür boyu alınması gereken ilaçlar vardır. Hasta tansiyon ilacını iki gün aksattığında, tansiyon yükselir ve beyin kanamasından kaybedilebilir. Kan sulandırıcı ilaçlar bir gün alınmazsa stent tıkanabilir. Bunlar hayati ilaçlardır.