Derya ULUBATLI
Türk Lirası’nın olağanüstü değer kaybı sonrasında Türkiye’de gündeme gelen “Kur korumalı TL vadeli mevduatı” ya da “Örtülü Faiz Artışı” adımı güven vermedi.
Türkiye’de “Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat Sistemi” adı verilen yeni finansal uygulamanın Kıbrıs’a yansıması henüz bilinmiyor. Ülkemizde şube ve yerel bankalarda uygulamanın ne olacağına yönelik henüz bir açıklama yapılmadı.
Ekonomistler, bunun geçici bir çözüm olduğunu ancak beraberinde getirdiği belirsizliklerle piyasada çok daha büyük bir ekonomik ‘dengesizlik’ yaratabileceğini savundu.
Türk Lirası kullanan Kıbrıs’ın kuzeyinde, YENİDÜZEN’e konuşan ekonomistler yaşanan bu ‘dengesiz gidişatın’ piyasaya nasıl yansıyacağını yorumladı.
Bu adımın Türk Lirası’nın döviz karşısındaki erimesini geçici olarak durdurabileceğini ancak kalıcı bir çözüm yaratamayacağını anlatan ekonomistler, belirsizliğin insanları yatırımdan uzak tutacağını ve piyasayı durgunlaştıracağını söyledi.
“Güvensiz bir ortam”
Ekonomist Mahmut Sezinler alınan kararın dünyada çok fazla örneği olmadığını ve en son 1970 yılında buna benzer bir karar alındığında hazinenin battığını iddia etti. Bu yeni kararla dövizde oluşan dalgalanmanın ekonomik öngörülebilirliği ortadan kaldırdığını da savunan Sezinler, bunun ekonominin kendi dengesini bulmasını da engelleyeceğini kaydetti.
Ekonomist Erdal Güryay bu kararın TL’de kısa vadeli bir değer kazancına yol açabileceğini ancak uzun vadede mantıklı olmadığını savundu. Yaşanan dengesiz kur hareketlerinde kimsenin yatırım yapmak için güvenli ortamı bulamadığını savunan Güryay, bunun özellikle Kıbrıs’ın kuzeyinde oldukça olumsuz sonuçlar doğurabileceğini ifade etti. Güryay, “Erdoğan ne yazık ki bu yeni kararla hem Türkiye’yi hem KKTC’yi büyük bir bilinmeze soktu” dedi. Ekonomist Derviş Kemal Deniz ise devlet tarafından da desteklenen bu adımın başta Türkiye’deki kişileri mutlu edebileceğini ancak uzun vadede kurlarda yaşanan dengesizlik ve belirsizliğin insanları daha da güvensiz bir ekonomik ortama sürükleyebileceğini belirtti.
Mahmut Sezinler: “En son buna benzer bir karar alındığında hazine batmıştı”
“En son buna benzer bir karar alındığında hazine batmıştı… Bu uygulama ilerleyen günlerde çok ciddi bir karmaşa yaratabilir”
Türkiye’de son günlerde alınan kararların aynı para birimini kullanmamızdan dolayı Kıbrıs’ın kuzeyini de etkilediğine dikkat çeken Ekonomist Mahmut Sezinler, alınan kararın dünyada çok fazla örneği olmadığını ve en son 1970 yılında buna benzer bir karar alındığında hazinenin battığını aktardı.
Türk Lirası üzerindeki egemenliğin günden güne azaldığını söyleyen Sezinler, bu kararın adı konmamış bir faiz artırımı olduğunu belirtti. Bu yeni kararla dövizde oluşan dalgalanmanın ekonomik öngörülebilirliği ortadan kaldırdığını da savunan Sezinler sözlerine şöyle devam etti:
“Bu dalgalanma ekonomiyi ve fiyatlamayı da etkiliyor. Böyle giderse piyasada çok ciddi bir durgunluk olacak çünkü bu bilinmezlikten ötürü insanlar yatırım yapmaya ya da işlerine fiyat vermeye korkar hale gelecek. Bir işi yapan kişi bir ay sonra o işten zarar ediyor olacak. En azından dengeli bir ekonomide dolar 20 lira ise bunun birkaç gün sonra da o civarda seyredeceğini biliyoruz ancak dalgalanmalarda bu mümkün olmuyor. Bu dalgalanmalar ekonominin sevmediği bir unsurdur. Ekonominin kendi dengesini bulmasını engeller. Şu anda Türkiye’de olan da budur. İnsanlar ne yapacağını bilemiyor ve ciddi bir kafa karışıklığı var”.
“Bu uygulama ciddi bir belirsizlik ve karışıklık yaratacak”
Türkiye’de açıklanan uygulama kararının fizibilitesi olan bir karar olmadığını da ifade eden Sezinler şunları aktardı: “İlerleyen günlerde bunu devam ettirmenin çok da mümkün olmadığını düşünüyorum. Bu baskıcı bir uygulamadır bu ve bunun ekonomide çok da yeri yoktur. Bu yüzden Ocak ayından itibaren bu uygulamadan dolayı yine ciddi bir belirsizlik ve karışıklık bekliyorum”.
Erdal Güryay: “Bu şartlarda kimse önünü göremiyor”
“Bu karar TL’de kısa vadeli değer kazancı yaratmış olabilir ama uzun vadede mantıklı değildir. Bu yüzden kimse önünü göremiyor ve yatırım yapamıyor”
Türkiye’de son alınan kararın örtülü bir faiz artırımı olduğunu belirten Ekonomist Erdal Güryay, bunun sonucunda Türk Lirası’nın bir miktar değer kazanacağını ancak yine de kimsenin bu şartlarda önünü göremediğini aktardı. Güryay durumu şöyle anlattı: “Evet T.C bu açıklamayı yaptı ancak aradaki farkı insanlara nasıl ödeyeceği de çok önemlidir. Para basarak mı, iç borç alarak mı yoksa dış borçla mı? Bu küçük bir rakam değildir. Türkiye’deki tasarrufları bayağı yüksektir ve arada oluşacak fark ciddidir. Para basıp öderse enflasyon var, iç borçlanmaya giderse bu hazineye ek yük getirecek, dış borç ise döviz üzerinden olacak ve bu daha da fena sonuçlar doğurabilir. Bu karar kısa vadeli TL’de değer kazancı yapmış olabilir ama uzun vadede mantıklı değildir. Bu yüzden kimse önünü göremiyor ve yatırım yapamıyor”.
“Yerel bankalar zorda kalır”
Kıbrıs’ın kuzeyinde sorunun daha da büyük olduğuna değinen Güryay, bu sistemin burada da uygulanıp uygulanamayacağının bilinmediğini, uygulanırsa yerel bankalarla şube bankalarına eşit davranılması gerektiğini dile getirdi.
Güryay şunları söyledi: “Bu sistemin burada nasıl uygulanacağı da önemli… Yerel bankalarımıza bu fark ödenecek mi yoksa sadece şube bankaları mı bundan yararlanabilecek? Böyle bir durumda yerel bankalar zorda kalır, çünkü tüm hesaplar şube bankalarına kayar. Öte yandan KKTC Maliyesinin bu borcu ödemesi de çok mümkün görünmüyor. Maliyemiz ne yazık ki günlük masraflarını bile ödeyemiyor. Ortada çok bilinmeyenli bir denklem var çünkü Erdoğan tek başına bir karar veriyor ve ekonomi buna göre şekilleniyor. Bu şartlarda kimse de ne yapacağını kestiremiyor. İnsanlar elindeki malı bile satmak istemiyor çünkü onu yerine koyup koyamayacağı belli değil. Erdoğan ne yazık ki bu yeni kararla hem Türkiye’yi hem KKTC’yi büyük bir bilinmeze soktu”.
Derviş Kemal Deniz: “Kurlardaki belirsizlik güvensiz bir ekonomi ortamı yaratıyor”
“Kurlardaki belirsizlik güvensiz bir ekonomi ortamı yaratıyor. Ayrıca sektörlerdeki yatırımlar da dengesiz bir hal almaya başladı”
Türkiye’deki operasyonun TL mevduatlarının dövize kaymasını önlemek için yapıldığını ifade eden Ekonomist Derviş Kemal Deniz, birçok değişkenle karşı karşıya olunan bu ortamda ekonominin ciddi bir belirsizliğe sürüklendiğini ifade etti.
Vatandaşın, kurlar arttıkça parasını güvenceye almak için mevduatlarını yabancı para birimlerine çevirerek sakladıklarını anlatan Deniz, şu yorumu yaptı:
“Türkiye’de kimi çevreleri mutlu eden bir adım olabilir. Pansuman olur, çözüm olmaz. Uzun vadede kurlarda yaşanan dengesizlik ve belirsizlik insanları çok daha güvensiz bir ortama sürükler.”
Deniz şunları kaydetti: “TL ile döviz arasındaki bu dengesiz durum bazı sektörlerde yatırıma engel olurken bazı sektörler ise tercih edilmeye devam ediyor. Örneğin üretime yönelik yatırımlar geçmişe göre çok daha az görülürken, insanlar parasını kalıcı bir şeye yatırmak adına gayrimenkule yöneliyor. Bu da sektörler arası dengesizlik oluşmasına ve yine bir şekilde ülke ekonomisinin istikrarının bozulmasına neden oluyor”.